Đá trên mỏ rơi, dân hãi hùng bỏ nương

Vừa phơi những mẻ ngô vàng óng thu hái từ vụ trước, chị Hoàng Thị Huệ ở thôn 6 Làng Cang vừa cho biết, nhà chị có khoảng 2.000 m2 đất làm nương ngô, mỗi vụ cho thu cũng đủ dùng chăn nuôi và bán đi tăng đồng ra đồng vào. Thế nhưng năm nay, đá từ trên mỏ rơi xuống ào ào, sợ quá không ai không dám lên thu hoạch, mặc dù 2,5 cân ngô giống qua mấy tháng chăm sóc đã đến ngày thu hái. Đất nương vốn tốt nên mỗi cây có những 2 bắp, chả riêng nhà chị mà nhà ai cũng tiếc.

Chị Huệ không biết mỏ đá là của công ty nào, chỉ biết gần đây họ khai thác ầm ào, đá lăn xuống, bà con sợ “hết hồn hết vía”: “Đây là đất người dân canh tác từ lâu, nhưng giờ ai cũng sợ không dám lên làm vì họ không dừng khai thác đã. Bây giờ phải tính thế nào cho dân, chứ chủng tối chỉ có ít đất mà về phá thế này thì không còn đất làm ăn”.

Anh Hoàng Quốc Việt, người dân thôn 6 Làng Cang cũng cho biết, nhà anh có khoảng 3.000 m2 đất màu mỡ để trồng ngô dưới chân dãy núi, bên cạnh đó là khoảng 2.000 m2 trồng quế đã trên 2 năm tuổi. Đây là đất xã giao cho bà con sử dụng và gia đình đã canh tác mấy chục năm nay, từ thế hệ trước, không thuộc mỏ đá. Vậy nhưng khi khai thác, công ty mỏ không thông báo cho gia đình anh.

Ngoài sự ầm ào của tiếng máy, tiếng đá rơi thì gia đình anh Việt cũng phát hoảng khi đá từ mỏ lăn ào ào xuống  nương nhà mình, có tảng to như gian nhà. Sợ quá anh bỏ nương đang canh tác, gần 3000 m2 đất chưa cấy trồng cùng đành bỏ hoang.

“Dân làng cũng đề nghị làm một cái đơn đề nghị Ủy ban nhân dân xã đề nghị với mỏ đá lên làm cái biên bản, cũng lâu rồi nhưng đến nay chưa trả lời gì. Về cảnh quan môi trường thì cụm 3 xã: Phong Dụ Hạ, Xuân Tầm, Phong Dụ Thượng chỉ có mỗi núi đá là cảnh quan thôi, bây giờ mỏ đá khai thác thế thì ảnh hưởng đến cảnh quan và ô nhiễm môi trường. Đề nghị công ty nếu thực hiện quyết định khai thác mỏ đá thì phải xem xét đền bù thỏa đáng cho người dân và làm thế nào cho hợp lí về vệ sinh môi trường và cảnh quan”, anh Việt chia sẻ.

Ông Hà Văn Huế, Bí thư chi bộ, Trưởng ban công tác mặt trận thôn 6 Làng Cang, xã Phong Dụ Hạ cho biết, có hơn 20 hộ dân bị ảnh hưởng bởi tình trạng khai thác đá trên mỏ với diện tích khoảng 4ha. Ngoài đá lăn uy hiếp tính mạng người dân, tàn phá nương ngô, nương quế thì tiếng ầm ào cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ, nếp sinh hoạt của bà con, chưa kể mỗi lần mưa lớn, nước từ mỏ đổ về ảnh hưởng đến nguồn nước sạch: “Chúng tôi cũng đề nghị bà con nhân dân làm đơn lên chính quyền xã và đề công ty khai thác mỏ đá làm việc với bà con nhân dân. Khi chưa giải quyết mà công ty vẫn cho công nhân làm trên núi đá”.

Theo tìm hiểu của phóng viên, theo giấy phép khai thác, mỏ đá đang uy hiếp người dân thôn 6 Làng Cang, xã Phong Dụ Hạ là của Công ty TNHH sản xuất và thương mại Vinasan, số giấy phép 951/GP-UBND do UBND tỉnh Yên Bái cấp 30/6/2011, hết hạn vào 20/6/2036 với diện tích 8,97 ha.

Xác nhận tình trạng mỏ đá khai thác ảnh hưởng đến cuộc sống nhân dân, ông Lê Văn Thọ, Chủ tịch UBND xã Phong Dụ Hạ, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cho biết, mỏ đá do công ty Vinasan đứng tên, nhưng đã qua mấy lần đổi chủ. Quan điểm của xã là nếu khu vực đất bị ảnh hưởng ở ngoài mốc của đơn vị khai thác phải đền bù cho bà con; khu vực bị ảnh hưởng ở trong mốc thì phải có những hỗ trợ cho bà con…

“Tôi nhớ không nhầm là người chủ thứ 3. Người này cũng nói rằng, toàn bộ những chỗ nào nằm trong diện tích của công ty được cấp thì sẽ không chịu trách nhiệm, chỗ nào ở ngoài cọc mốc mà ảnh hưởng đến hoa màu của người dân thì công ty sẽ xem xét để bồi thường. Đơn của người dân gửi cũng đã gửi lên cũng được 2-3 tháng nhưng đúng đợt Hà Nội có dịch COVID-19 nên chủ mỏ đá không lên. Chung tôi điện cho anh em ở đây thì anh em bảo cũng phải chờ lãnh đạo lên mới giải quyết được”.

Hiện đã qua nhiều tháng chờ đợi các biện pháp khắc phục, nương ngô nương quế đến kỳ khai thác, chăm sóc nhưng người dân thôn 6 Làng Cang vẫn chưa dám quay trở lại sản xuất. Tiếc công, tiếc của nhưng không ai dám mạo hiểm tính mạng của mình. Người dân nơi đây đang mong mỏi các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương nhanh chóng có hướng giải quyết  phù hợp để đảm bảo  tính mạng, tài sản của bà con trong quá trình sản xuất./.