Vì sao bạo lực tình dục ngang nhiên “lộng hành”?

Thông tin từ Cơ quan LHQ về Bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) cho biết, bạo lực tình dục diễn ra ở mọi chốn, mọi nơi, tuy nhiên việc đi tìm công lý của nạn nhân trở nên rất gian nan và hầu hết tìm cách im lặng.

Nhận diện bạo lực tình dục

Chia sẻ câu chuyện riêng tư với chuyên gia của Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng khoa học về Giới - Gia đình - Phụ nữ và Vị thành niên (CSAGA), một cô gái tới từ Huế cho biết: Từ khi mới 10 tuổi, cô đã bị bố đẻ “ngắm nghía” mỗi khi thay quần áo hoặc có cử chỉ sờ soạng “vùng kín”. Lúc đó còn nhỏ, tưởng là “tình cảm bố con” nên cô không dám nói với ai. Đến khi lớn lên, người cha có cử chỉ táo bạo hơn và cô nhận thức được đó là hành vi xâm phạm thân thể của người có “máu dê”, dù đó là ruột thịt. Cô quyết định nói với mẹ và hai mẹ con đã tố cáo hành vi đồi bại của người cha với cơ quan pháp luật.

Bà Nguyễn Thị Vân Anh, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển xã hội (ISDS) cũng dẫn lại câu chuyện về một bé gái 15 tuổi bị 2 ông trẻ (em bà nội) hãm hiếp nhiều lần. Tuy nhiên, sau khi vụ việc được đưa ra ánh sáng, hai “yêu râu xanh” phải nhận án tù thì mọi sự kỳ thị, dè bỉu dân làng đổ dồn lên gia đình cháu bé.

Bà nội nạn nhân cho rằng, tại vì “cháu bé lẳng lơ” nên khiến gia đình 2 ông trẻ tan nát. Không chịu được sự tủi nhục, gia đình cháu bé đã phải chuyển nhà đi chỗ khác. “Hậu quả của bạo lực tình dục rất nặng nề, ảnh  hưởng và ám ảnh suốt cả cuộc đời của nạn nhân, thậm chí đưa nạn nhân tới những tình huống tồi tệ” – bà Vân Anh chia sẻ.

Hình ảnh "cô gái bị té nước ở Công viên nước Hồ Tây" cho thấy nam giới thường là thủ phạm của nạn quấy rối, xâm hại phụ nữ

Dẫn lại hình ảnh cô gái bị nhóm nam thanh niên té nước, trêu đùa, thậm chí sàm sỡ tại Công viên nước Hồ Tây cách đây không lâu, bà Trần Thị Bích Loan, Phó vụ trưởng Vụ bình đẳng giới (Bộ LĐTBXH) cho biết: Bạo lực nói chung – bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái nói riêng, diễn ra ngang nhiên ở chốn đông người. Thủ phạm của bạo lực tình dục chủ yếu vẫn là nam giới, địa điểm thường diễn ra ở nhà trường, gia đình, nơi làm việc; hay những nơi thiếu an toàn như công cộng, thiếu ánh sáng, thiếu sự hỗ trợ đối với nạn nhân khi cần thiết. Trong khi đó, thái độ của xã hội còn thờ ơ, coi đó là chuyện bình thường và không có phản ứng hoặc có hành động chống lại.

Theo đánh giá, hậu quả của tình trạng bạo lực tình dục rất nghiêm trọng; ảnh hưởng tới sự phát triển về trí tuệ, tinh thần, thể chất của các nạn nhân, đặc biệt là trẻ em gái. Nhiều khi nạn nhân không có lối thoát và tìm đến cách tự tử. Có nghiên cứu đã đưa ra con số cho thấy, khoảng 40% nạn nhân nghĩ tới việc sẽ tìm đến cái chết, trong đó có những người tự tử nhưng không thành. 

Nghiên cứu của tổ chức ActionAid quốc tế tại Việt Nam (ActionAid), Plan quốc tế tại Việt Nam (Plan) và Trung tâm Nghiên cứu Giới - Gia đình và Môi trường trong Phát triển (CGFED) cho thấy: 87% phụ nữ và trẻ em gái được hỏi cho biết đã từng bị quấy rối tình dục tại nơi công cộng; gần 30% phụ nữ hành nghề mại dâm tại Việt Nam cho biết họ đã từng là nạn nhân của bạo lực tình dục và 22% trong số họ đã từng bị cưỡng bức tình dục; 10% phụ nữ đã kết hôn tại Việt Nam từng bị chồng tấn công tình dục; 86% kẻ tình nghi có mối quan hệ quen biết với nạn nhân và phần lớn các vụ việc xảy ra tại nơi riêng tư mà không hề có sự tổn thương về thể xác.

Những “lời khuyên vô hình” từ định kiến giới

Theo các chuyên gia, những quan niệm truyền thống vẫn đang là tác nhân làm cho bạo lực tình dục ngày gia tăng. Song điều này vẫn còn trong “bóng tối”, xã hội chưa cởi mở, chưa sẵn sàng để có thể tố cáo những đối tượng gây ra bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái. Những quan niệm cho rằng đàn ông có quyền và đàn bà sinh ra là để cho người ta được trêu đùa, chọc ghẹo với những định kiến như “Làm hoa cho người ta hái, làm gái cho người ta trêu”, “xấu chàng hổ ai”… vẫn còn nặng nề, khiến chúng trở thành “lời khuyên vô hình” dành cho nạn nhân của bạo lực lực tình dục.

“Từ quan niệm như vậy, dẫn đến hành vi này trở nên nặng nề hơn, ảnh hưởng đến nhân phẩm, đạo đức, sức khỏe của phụ nữ. Các quan niệm truyền thống đó đang là một trong những rào cản để thực hiện bình đẳng giới nói chung, cũng như xóa bỏ bạo lực tình dục với phụ nữ và trẻ em gái nói riêng” – bà Trần Thị Bích Loan nhấn mạnh.

Bà Trần Thị Bích Loan phát biểu tại một hội thảo: "Nhiều nạn nhân của bạo lực tình dục không có lối thoát và tìm đến cách tự tử"

Bà Trần Thị Bích Loan chia sẻ thêm: Sự lan truyền mạnh mẽ của các trang mạng xã hội, băng đĩa, hình ảnh những cô gái ăn mặc hở hang, gợi cảm khiến nhiều người cho rằng như thế mới phù hợp với thời đại. Nhưng phải chăng những hình ảnh đó dần đi vào tâm thức và cho đó là bình thường, dẫn đến tình trạng gia tăng bạo lực tình dục. Có hiện tượng đưa hình ảnh “mát mẻ” của bạn bè lên mạng xã hội, khiến nạn nhân không chịu được sức ép của dư luận và bản thân không vượt qua được nên đã tìm đến cái chết.

Luật pháp đã thực sự bảo vệ nạn nhân?

Theo đánh giá, bạo lực tình dục diễn ra rất nghiêm trọng, tuy nhiên thực trạng này vẫn chưa được báo cáo đầy đủ và nguyên nhân của các vụ việc vẫn thường bị hiểu nhầm hoặc bị “ỉm đi”. Lý do khiến nạn nhân của bạo lực tình dục không dám lên tiếng vì pháp luật chưa thực sự bảo vệ họ. Nhiều người sau khi tìm đến công an thì bị đánh giá là “quyến rũ người khác”. Thậm chí, luật pháp còn bắt chứng minh tổn thương trên cơ thể do đối tượng xâm hại gây ra.

Trường hợp nếu được giải quyết bằng hình thức “xin lỗi công khai” thì chẳng nạn nhân nào dám “ra mặt” trước đám đông. Còn phạt tiền người chồng bạo hành vợ, thì vô hình chung khiến người vợ phải thêm gánh nặng tài chính vì nhiều trường hợp các chị là lao động chính trong gia đình.

Luật sư Nguyễn Văn Tú - Giám đốc Công ty Luật TNHH Faci, Phó Chủ nhiệm Đoàn luật sư Bắc Giang chia sẻ, luật pháp hiện thiên về đấu tranh tội phạm mà “quên” bảo vệ quyền của nạn nhân bị bạo lực tình dục. Số lần nạn nhân chịu tổn thương không phải một, mà hệ thống tư pháp đã xâm hại nạn nhân thêm ít nhất 15 lần nữa. Vì để vụ việc được đưa ra ánh sáng, nạn nhân phải kể đi kể lại nhiều lần với với cơ quan tố tụng, kiểm sát viên, luật sư, tòa án, báo chí, gia đình, hội phụ nữ…

Trẻ em gái là đối tượng dễ bị lạm dụng, xâm hại (Ảnh có tính chất minh họa)

TS. Phan Thị Lan Hương (ĐH Luật Hà Nội) đặt vấn đề: “Thử hỏi có bà vợ nào đã kiện chồng vì tội hiếp dâm chưa? Chị em bị bạo lực tình dục có gọi 113 để cầu cứu không? Chắc chắn là chưa có. Thế nên bạo lực tình dục vẫn âm thầm diễn ra và nhiều phụ nữ vẫn phải chịu đựng trong bóng tối. Nhiều chị nhận thức đơn giản rằng đó là quyền của những ông chồng và người vợ phải đáp ứng mà không dám chia sẻ với ai vì xấu hổ. Trong khi đó bạo lực tình dục hầu như chưa thấy xuất hiện trong hệ thống luật”.

TS. Lan Hương khuyến nghị “nên ban hành nghị định riêng về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bạo lực, có quy định riêng về bạo lực tình dục đối với phụ nữ. Bên cạnh đó cần mở rộng khái niệm về các tội bạo lực tình dục; bổ sung các hành vi vi phạm hành chính về bạo lực tình dục…”.

Bà Lê Thị Vân Anh, Vụ pháp luật hình sự - hành chính (Bộ Tư pháp) cũng nhấn mạnh một số bất cập, hạn chế trong luật như chưa có cách hiểu thống nhất về hành vi “giao cấu” trong Bộ luật hình sự. Vấn đề xâm hại tình dục trong quan hệ hôn nhân chưa được nhận thức đúng đắn; chưa quy định là tội phạm hình sự đối với hành vi khiêu dâm trẻ em. Bên cạnh đó, chưa có quy định cụ thể về vấn đề tấn công tình dục không nhằm mục đích giao cấu hoặc quan hệ tình dục.

“Đã tới lúc chấm dứt sự yên lặng” – đó là thông điệp các chuyên gia trong và ngoài nước khuyến nghị../.