Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân sinh sống trên lưu vực sông Mê Công

Sáng 05/4/2023, tại Viêng Chăn, Lào, Hội nghị Cấp cao lần thứ 4 Ủy hội sông Mê Công quốc tế đã được tổ chức với chủ đề “Đổi mới và hợp tác nhằm bảo đảm an ninh nguồn nước và sự phát triển bền vững của Lưu vực sông Mê Công”. Tham dự Hội nghị có các Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính, Thủ tướng Lào  Sonexay Siphandone , Thủ tướng Campuchia Hun Sen và Tổng Thư ký Văn phòng Tài nguyên nước Thái Lan Surasri Kidti Monton  cùng Lãnh đạo và đại diện các Đối tác Đối thoại, Đối tác Phát triển, các tổ chức quốc tế, khu vực, các tổ chức xã hội và cộng đồng. 

Tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ đánh giá cao vai trò không thể thiếu của Ủy hội sông Mê Công quốc tế, đề cao việc Uỷ hội đã thực hiện hiệu quả các chức năng và nhiệm vụ của một tổ chức lưu vực sông quốc tế và đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, khẳng định giá trị lâu dài của Hiệp định Mê Công năm 1995. Thủ tướng cho rằng các thành tựu của Uỷ hội đã và đang góp phần đáng kể vào phát triển kinh tế, xã hội, bảo vệ môi trường và cải thiện cuộc sống của gần 70 triệu người dân trong Lưu vực.

Mặt khác, Thủ tướng Chính phủ bày tỏ lo ngại do Lưu vực sông đang đứng trước những thách thức chưa từng có do tác động cộng hưởng của biến đổi khí hậu, sức ép của yêu cầu phát triển kinh tế và sự gia tăng sử dụng nước nhanh chóng. Các tác động này ngày càng trở nên trầm trọng hơn ở các khu vực hạ nguồn sông vùng Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của gần 20 triệu người dân, cũng như nỗ lực bảo đảm an ninh nguồn nước và an ninh lương thực cho tất cả các quốc gia trong Lưu vực.

Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, thực tế trên đòi hỏi phải đổi mới tư duy hợp tác và có những bước đi đột phá mới có thể đáp ứng được các yêu cầu cấp bách đặt ra hiện nay, đồng thời đưa ra một số đề xuất về định hướng hợp tác của Uỷ hội trong thời gian tới.

"Chúng ta cần tái khẳng định cam kết mạnh mẽ, nghiêm túc tuân thủ và thực hiện hiệu quả Hiệp định Mê Công 1995, cũng như Bộ Quy chế sử dụng nước đã được xây dựng; đồng thời tập trung thực hiện tốt các kế hoạch, chiến lược, coi đó là cơ sở cho mọi hành động của Uỷ hội và mỗi quốc gia thành viên." Thủ tướng nhấn mạnh.

Mọi chính sách và hành động của Uỷ hội và các nước thành viên cần lấy con người làm trung tâm, với cách tiếp cận toàn dân, toàn diện và toàn lưu vực, nhằm bảo đảm sinh kế bền vững, tăng cường khả năng thích ứng, tự cường của mỗi người dân, mỗi cộng đồng trước những biến đổi nhanh chóng hiện nay. Bài học từ đại dịch Covid-19 và các biến động thiên tai, dịch bệnh thời gian qua cho thấy các nước chúng ta cần sớm xây dựng và triển khai những cơ chế hợp tác hiệu quả hơn nữa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân sinh sống trên lưu vực sông khi có tình huống xấu như thiên tai, dịch bệnh xảy ra. 

Ủy hội sông Mê Công quốc tế cần phát huy vai trò tích cực trong các khuôn khổ hợp tác tiểu vùng khác, nhất là vai trò trung tâm tri thức, cung cấp các thông tin, số liệu và kiến thức về Lưu vực, các dịch vụ tư vấn cho các cơ chế nhằm giúp các cơ chế hợp tác tiểu vùng khác triển khai hiệu quả các hoạt động của mình.

Để hỗ trợ Ủy hội thực hiện sứ mệnh này, Thủ tướng đề nghị Ủy hội phối hợp với các Đối tác đối thoại Trung Quốc và Myanmar xây dựng một hệ thống giám sát các hoạt động khai thác, sử dụng nước thời gian thực trên lưu vực để kịp thời thông tin đến các quốc gia ven sông, qua đó giúp các nước chủ động ứng phó với các biến động bất thường, các vấn đề về chất lượng nước, lũ lụt và hạn hán cũng như các trường hợp khẩn cấp khác liên quan tới nước.

Bên cạnh đó, thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, hỗ trợ các quy hoạch cấp vùng về nghiên cứu, phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng gió và mặt trời, kết nối và nâng cấp mạng lưới điện của vùng, qua đó góp phần phát triển bền vững, bảo đảm an ninh năng lượng và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Để hỗ trợ Ủy hội thực hiện sứ mệnh này, Thủ tướng đề nghị Ủy hội phối hợp với các Đối tác đối thoại Trung Quốc và Myanmar xây dựng một hệ thống giám sát các hoạt động khai thác, sử dụng nước thời gian thực trên lưu vực để kịp thời thông tin đến các quốc gia ven sông, qua đó giúp các nước chủ động ứng phó với các biến động bất thường, các vấn đề về chất lượng nước, lũ lụt và hạn hán cũng như các trường hợp khẩn cấp khác liên quan tới nước.

Cùng với đó, Thủ tướng đề nghị, thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng gió và mặt trời, kết nối và nâng cấp mạng lưới điện của vùng, qua đó góp phần phát triển bền vững, bảo đảm an ninh năng lượng và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Thúc đẩy hợp tác giao thông thủy để tăng cường kết nối các nền kinh tế, thúc đẩy giao thương, đồng thời bảo đảm vận tải an toàn và có hiệu quả, không gây hại đến nguồn nước và môi trường sinh thái. Tăng cường hợp tác với các đối tác để tranh thủ sự hỗ trợ về nguồn lực tài chính, tri thức, kinh nghiệm và công nghệ hiện đại, gắn kết hoạt động của Uỷ hội với nỗ lực thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN và các chương trình nghị sự quốc tế lớn khác.

"Sông Mê Công quanh co, uốn khúc nhưng thái độ của chúng ta đối với dòng sông sẽ luôn rõ ràng, minh bạch, tất cả vì môi trường sinh thái của dòng sông, vì lợi ích chung của cộng đồng cư dân sống quanh lưu vực, vì trách nhiệm với cả các thế hệ tương lai. Với tinh thần đó, Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục tham gia vào các hoạt động của Ủy hội một cách chủ động, tích cực và xây dựng nhằm góp phần thực hiện nghiêm túc, đầy đủ Hiệp định Mê Công năm 1995, phát huy “tinh thần hợp tác Mê Công”, vì lợi ích hợp pháp, chính đáng của tất cả các quốc gia và người dân sinh sống trong Lưu vực; bảo đảm hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa thế hệ hôm nay và các thế hệ mai sau; tất cả vì mục tiêu chung là phát triển bền vững Lưu vực sông Mê Công, không để ai bị bỏ lại phía sau"- Thủ tướng nhấn mạnh. 

Kết thúc Hội nghị, Trưởng đoàn các nước đã thông qua Tuyên bố chung – Tuyên bố Viêng Chăn nhằm tiếp tục khẳng định cam kết chính trị cao nhất của bốn quốc gia thành viên, các mục đích và nguyên tắc hợp tác vì sự phát triển bền vững của Lưu vực sông Mê Công cũng như xác định các trọng tâm hợp tác của Ủy hội trong thời gian tới./.