Nhân dân quan tâm tới quyền con người trong Hiến pháp

Phát huy quyền làm chủ của dân

Tại buổi tọa đàm ngày 23/1, do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức nhằm cung cấp thông tin để các tầng lớp nhân dân tham gia đóng góp ý kiến vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, ông Nguyễn Văn Phúc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Phó Trưởng ban biên tập Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 cho biết, trong lần sửa đổi Hiến pháp này, một trong những điểm mới là Dự thảo đã đưa nội dung phát huy hơn nữa quyền làm chủ của người dân, theo nguyên tắc tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân. 

Dự thảo lần này nhấn mạnh các hình thức nhân dân thực hiện quyền lực của mình, thông qua dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện, không chỉ qua cơ quan dân cử mà các cơ quan Nhà nước khác. Đó là một nội dung rất quan trọng thể hiện xuyên suốt trong dự thảo.

Ông Hoàng Thế Liên, Thứ trưởng Bộ Tư pháp- Tổ trưởng Tổ giúp việc Ban Chỉ đạo Tổng kết thi hành Hiến pháp 1992 khẳng định, các bản Hiến pháp của Việt Nam đều quy định tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân, đây là nguyên tắc lớn. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng hơn là xác định hình thức để nhân dân thực hiện. Hiến pháp 1992 quy định nhân dân thực hiện thông qua Quốc hội và HĐND, tức là thông qua cơ chế dân chủ đại diện, việc tổng kết thi hành Hiến pháp cho thấy quy định như thế là không đủ.

Do đó điều 6 Dự thảo lần này bổ sung đầy đủ hơn, khẳng định nhân dân thực hiện quyền lực thông qua dân chủ đại diện và dân chủ trực tiếp với nhiều hình thức mới, không chỉ thông qua cơ quan quyền lực mà các cơ quan Nhà nước khác cũng chịu trách nhiệm cho nhân dân thực hiện. “Tôi cho đó là một sự thay đổi tương đối lớn”- ông Liên nói.

Nhấn mạnh quyền con người

Một nội dung khác cũng rất mới và quan trọng là phát huy nhân tố con người, đặc biệt là nhấn mạnh quyền con người, quyền công dân. Lần này, Dự thảo Hiến pháp bổ sung nhiều yếu tố về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, đặt trong chương II. Hiến pháp ghi nhận 16 quyền con người, kể cả người nước ngoài và người không có quốc tịch.

Ông Phạm Quốc Anh

Ông Phạm Quốc Anh, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam khẳng định: Dự thảo được nói rõ hơn về quyền con người là quyền sống, bảo hộ tính mạng, sức khỏe, quyền được hiến mô, tạng, hiến xác - đây là điểm mới nhưng cũng phù hợp với thông lệ quốc tế. Về quyền công dân, ngoài quyền tự do cư trú, đi lại, tự do tín ngưỡng, còn có quyền lập hội, quyền biểu tình… Đây là những vấn đề mới, bước đầu đã được chúng ta triển khai và khi sửa đổi Hiến pháp thì sẽ có cơ sở thực thi mạnh mẽ hơn.

Cũng theo ông Phạm Quốc Anh, trước đây chúng ta ghi nhận quyền công dân là công dân thực hiện quyền theo pháp luật. Nhưng với hệ thống chính quyền của chúng ta hiện nay, thì mỗi cấp đều có thể ban hành quy phạm pháp luật, vì vậy gây nguy cơ hạn chế việc thực hiện quyền công dân. Lần này, Dự thảo sửa đổi quy định quyền con người, quyền công dân được đảm bảo bằng luật của Quốc hội quy định.

“Theo các công ước mà chúng ta tham gia thì phải bảo đảm được thực thi bằng luật. Chúng ta cũng quy định những quyền này chỉ bị hạn chế thực thi trong một số trường hợp nhất định liên quan đến an ninh quốc phòng, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng… Tôi cho đấy là nhận thức mới trong cơ chế bảo đảm thực hiện hiện quyền con người của chúng ta” – ông Phạm Quốc Anh nói.

Coi trọng MTTQ trong giám sát, phản biện

Trong quyết định về bộ máy Nhà nước, Dự thảo có nhiều điểm sửa đổi bổ sung, xác định rõ hơn các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp, mối quan hệ giữa các cơ quan, quy định về kiểm soát quyền lực Nhà nước. Bên cạnh đó là điểm mới về cách thức hiến định đơn vị hành chính lãnh thổ và chính quyền địa phương, trong bối cảnh chúng ta tiến hành cải cách hành chính và tổ chức bộ máy chính quyền địa phương.

Đặc biệt, Dự thảo bổ sung một số thiết chế hiến định độc lập như Kiểm toán Nhà nước, Hội đồng Hiến pháp, Hội đồng Bầu cử Quốc gia. Dự thảo có quy định mới về thẩm quyền Quốc hội, vai trò của nhân dân trong sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, quy trình sửa đổi, bổ sung Hiến pháp.

Ông Hoàng Thế Liên

Theo ông Hoàng Thế Liên, một điểm mới nữa của Dự thảo là giao cho MTTQ chức năng giám sát và phản biện xã hội với các cơ quan Nhà nước. Đồng tình với quan điểm này, ông Phạm Quốc Anh khẳng định, điều này cho thấy vị trí, vai trò của MTTQ trong giám sát và phản biện được nâng cao, mà ngay cả trong điều lệ Mặt trận cũng chưa nêu rõ. Đây thực sự là chuyển biến căn bản, khẳng định Nhà nước rất coi trọng vị trí của Mặt trận trong giám sát, phản biện xã hội.

Để việc lấy ý kiến không phải là hình thức

Bình luận về ý cho rằng: “Sẽ không có một bản Hiến pháp dân chủ, nếu hoạt động xây dựng Hiến pháp không được tiến hành thực sự dân chủ với các phương thức dân chủ”, ông Hoàng Thế Liên cho biết, phát huy dân chủ để nhân dân thể hiện ý kiến là một chủ trương bắt buộc trong quá trình sửa đổi, bổ sung Hiến pháp. Với phương thức tạo điều kiện cho nhân dân tham gia ý kiến trong quá trình xây dựng Hiến pháp là phù hợp với điều kiện nước ta.

Nghị quyết 38 của Quốc hội quy định không những lấy ý kiến nhân dân trong 2 tháng, mà còn quy định trách nhiệm của các tổ chức Nhà nước, chính trị xã hội và báo chí cung cấp đầy đủ thông tin cho nhân dân; lắng nghe, tiếp thu tổng hợp đầy đủ ý kiến nhân dân. Sau khi tổng hợp, Ban Biên tập Dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến pháp sẽ phân tích từng ý kiến, nếu không tiếp thu sẽ giải trình.

Ông Nguyễn Văn Phúc cũng cho rằng, nếu chúng ta tổ chức hình thức; tập hợp, tổng hợp không đầy đủ, tiếp thu hình thức thì không đúng yêu cầu trong Chỉ thị của Bộ Chính trị, Nghị quyết của Quốc hội, cũng không đáp ứng yêu cầu của người dân.  

Ông Nguyễn Văn Phúc

Hiện đã có trên 40 địa phương gửi về Ban Biên tập kế hoạch triển khai lấy ý kiến tại các địa phương, thành lập ban chỉ đạo ở địa phương. Các địa phương không chỉ triển khai ở cấp tỉnh mà đã tới cấp huyện; thậm chí huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng đã triển khai đến 118 thôn, 11 xã, thị trấn trên địa bàn, điều đó cho thấy công tác triển khai đã rất sâu rộng.

Quan tâm tới nhóm yếu thế

Theo ông Nguyễn Văn Phúc, gần đây một cuộc tọa đàm về quyền của những người bị hạn chế, tàn tật trong Hiến pháp được tổ chức, với sự tham dự của thành viên Ban Biên tập. Điều đó cho thấy, chúng ta không chỉ quan tâm đến quyền của mỗi người, mọi người mà cả của nhóm người, trong đó có những nhóm có điều kiện khó khăn (người tàn tật, người yếu thế).

Các tổ chức xã hội của các nhóm này, cũng như các tổ chức thành viên MTTQ sẽ có hình thức lấy ý kiến đóng góp cho Dự thảo. Hiến pháp sẽ có những nguyên tắc để bảo vệ những người yếu thế, bởi vì Hiến pháp không chỉ quy định quyền con người chung chung, mà trong đó quy định rất cụ thể từng đối tượng đặc thù.

Đối với đồng bào vùng sâu vùng xa, những nơi khó tiếp cận với Internet, nhân dân có thể đóng góp ý kiến bằng cách gửi trực tiếp văn bản tới Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp hoặc thông các cuộc hội nghị, tọa đàm, gửi các ý kiến trực tiếp đến các cơ quan địa phương./.