Ông Nguyễn Thiện Nhân: “Nông dân bị ép giá ở cả đầu ra, đầu vào“

Tại hội thảo Khoa học - thực tiễn “Phát huy vai trò chủ thể của giai cấp nông dân trong tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới thời kỳ hội nhập” do Hội Nông dân Việt Nam và Tạp chí Cộng sản tổ chức ngày 28/11, ông Lại Xuân Môn, Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam cho rằng, tái cơ cấu nông nghiệp bao gồm từ tái cơ cấu chính sách đất đai theo hướng thúc đẩy tích tụ và tập trung. Việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp phải bắt nguồn từ tái cơ cấu nguồn lực đầu tư vào phát triển nông nghiệp mà cốt lõi là thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào khu vực này dưới các hình thức đối tác công tư, liên doanh liên kết. 

Nông dân bị ép giá ở cả đầu vào, đầu ra

Ông Lại Xuân Môn cũng cho rằng, việc phát huy vai trò của nông dân trong tái cơ cấu nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới là vấn đề rất lớn cần đến vai trò của Nhà nước trong kiến tạo các cơ chế, chính sách đột phá, vai trò của doanh nghiệp trong tạo lập mô hình chuỗi giá trị mà người nông dân được tham gia với tư cách là đối tác bình đẳng, có tư cách đàm phán và được hưởng lợi xứng đáng với giá trị gia tăng mang lại. Đặc biệt là vai trò của tổ hợp tác, hợp tác xã trong tạo ra sức mạnh liên kết giữa các hộ gia đình để ứng phó với bất lợi của thị trường trường. 

“Vai trò của các tổ chức chính trị xã hội trực tiếp là Hội nông dân làm bà đỡ cho nông dân phát triển bền vững, chống chịu tốt hơn với các rủi ro, khó khăn, thách thức và cao hơn là làm chủ chính mình, làm chủ các mối quan hệ phức tạp trong kinh tế thị trường”- ông Môn cho biết.

Ông Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cũng nhấn mạnh, cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp trong điều kiện kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế cần thay đổi tư duy về sản xuất nông nghiệp. Phải sản xuất theo nhu cầu thị trường, xuất phát từ nhu cầu và yêu cầu thị trường mà tổ chức lại sản xuất để đạt hiệu quả kinh tế cao nhất cho người nông dân và đất nước. “Cần làm rõ sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào, chi phí và chất lượng sản phẩm ra sao, thị trường mục tiêu là ở đâu? Làm rõ sản phẩm chủ lực của quốc gia, từng vùng và địa phương có sức cạnh tranh cao, nhu cầu thị trường đủ lớn”.

“Muốn hoàn thành nhiệm vụ cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp cần thay đổi nhận thức của toàn xã hội về nông nghiệp Việt Nam”- ông Nguyễn Thiện Nhân nói.

Ông Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, hộ nông dân không liên kết vẫn có thể mua trực tiếp các nguyên liệu đầu vào nhưng số lượng ít và không đảm bảo được chất lượng, không đàm phán được giá mua. Cùng với đó, việc bán sản phẩm cho tư thương số lượng ít, không thương hiệu, bị ép giá, ép chất lượng. Vì thế, hộ nông dân bị lép vế, không có năng lực đàm phán trên cả 2 thị trường đầu vào, đầu ra. Năng suất của hộ nông dân có thể rất cao, song thu nhập vẫn rất thấp vì bị ép giá ở cả 2 đầu.

Hợp tác xã-mô hình cơ bản nhất đảm bảo quyền lợi của nông dân

Theo ông Lê Huy Ngọ, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, việc tái cơ cấu nông nghiệp cần tập trung vào việc nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người nông dân. Việc phát triển nông nghiệp nông thôn trước tiên cần tổ chức lại sản xuất từ hộ nông dân nhỏ lẻ sang hợp tác liên kết thị trường qua việc phát huy thế mạnh của từng sản phẩm nông nghiệp ở mỗi vùng miền để nó trở thành việc làm thực sự của người nông dân.

“Cần phải tiến hành cụ thể hóa Nghị quyết bằng chính sách cụ thể, mô hình, thực tế để người dân biết, dân bàn, dân thực hiện. Làm cho nông dân hiểu được thế nào là nông thôn mới đưa ra được cẩm nang nông thôn mới để giao cho từng đoàn thể, từng xã thực hiện. Cả hệ thống chính trị phải tham gia chung sức xây dựng nông thôn mới chứ không phải toàn dân tham gia hợp sức “hờ”- ông Ngọ đề xuất.

Tiến sỹ Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách chiến lược, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định, Hội nông dân phải đóng được vai trò không chỉ là cánh tay nối dài của Đảng, Nhà nước mà còn đại diện cho nông dân các chính sách quan trọng như đất đai, nước, xây dựng công trình lớn, tạo môi trường, việc làm. “Hội nông dân còn đóng vai trò đại diện cho nông dân để lựa chọn đề tài nghiên cứu, chương trình khuyến nông, đánh giá chương trình đó, có định hướng đúng đắn. Hội nông dân phải có tác động phản biện chính sách, tác động chính sách đó đến nhóm bà con nông dân”.

Theo ông Nguyễn Thiện Nhân, hiện có 5 loại hình liên kết sản xuất trong kinh tế thị trường của Việt Nam gồm: Hộ cá thể không liên kết; Hộ làm thuê cho doanh nghiệp; Hộ liên kết qua hợp tác xã; Hộ liên kết qua hợp tác xã và Liên hiệp hợp tác xã; Hộ liên kết qua hợp tác xã và doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Thiện Nhân khẳng định, hợp tác xã có sức mạnh kinh tế để đàm phán mua đầu vào, bán đầu ra có lợi cho hộ nông dân xã viên của hợp tác xã. Hợp tác xã có thế mạnh như nghiên cứu thị trường, quyết định sản xuất cái gì, bao nhiêu, sản xuất như thế nào, hợp đồng bán đầu vào, mua đầu ra của các hộ nông dân, cung cấp các đầu vào giá thấp hơn thị trường bán lẻ, kiểm soát được chất lượng đầu vào… 

Hợp tác xã tiêu thụ sản phẩm của các hộ vì có khả năng đàm phán cao với quy mô lớn, chất lượng đồng nhất, kiểm soát được chất lượng, an toàn thực phẩm. Bên cạnh đó, hợp tác xã cũng góp phần hỗ trợ hướng dẫn kỹ thuật mới, giám sát tuân thủ các yêu cầu chất lượng, lập quỹ dự phòng rủi ro của hợp tác xã để hỗ trợ nông dân khi gặp rủi ro. Hợp tác xã xây dựng thương hiệu, lựa chọn đối tác tiêu thụ sản phẩm, có thể xây dựng các cửa hàng tiêu thụ sản phẩm riêng, nhà kho dùng chung cho các xã viên.

“Việc nông dân liên kết qua hợp tác xã là mô hình cơ bản nhất để đảm bảo quyền lợi, quyền làm chủ của nông dân, từ đó làm cơ sở để liên kết sản xuất ở mức độ cao hơn, có lợi cho nông dân hơn qua liên kết thành lập Liên hiệp hợp tác xã hoặc liên kết với các doanh nghiệp. Thông qua phương thức sản xuất hợp tác xã và Liên hiệp hợp tác xã, vị thế của người nông dân trong đàm phán mua bán trên thị trường được thay đổi căn bản, là tiền đề để phân phối lại giá trị gia tăng của chuỗi sản xuất nông nghiệp”- ông Nguyễn Thiện Nhân nói./.