Quốc hội thảo luận Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992

Ngày 5/11, Quốc hội đã dành trọn 1 ngày để thảo luận Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 sau phiên thảo luận tổ ngày 23/10. Trước phiên thảo luận, Quốc hội đã nghe bản giải trình, tiếp thu của Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp với 14 vấn đề, trong đó giải thích rõ, vấn đề nào được tiếp thu, vấn đề nào đề nghị giữ như dự thảo. Phiên họp được phát thanh và truyền hình trực tiếp dưới sự điều khiển của Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu.

Theo giải trình của Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp do ông Phan Trung Lý, Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật Quốc hội, Trưởng ban biên tập Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 trình bày, qua phiên thảo luận tổ ngày 23/10, đa số ý kiến nhất trí với chủ trương giữ nguyên tên nước, hiến định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội, những quy định về quyền con người, quyền công dân, bản chất của mô hình tổ chức nhà nước Xã hội Chủ nghĩa…

Qua các ý kiến phát biểu, Ban soạn thảo đã tiếp thu các nội dung như: viết lại Lời nói đầu cho xúc tích, chỉnh sửa quyền sử dụng trợ giúp pháp lý, chính sách khuyến khích đầu tư, chính sách trưng dụng đất hay thẩm quyền phê chuẩn đại sứ đặc mệnh toàn quyền …

Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp cũng đề nghị Quốc hội cho lấy tên gọi là Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (sửa đổi).

Trong phiên thảo luận, vấn đề tiếp tục được nhiều đại biểu quan tâm là chương IX quy định về chính quyền địa phương. Vấn đề băn khoăn nhất là khoản 1, điều 114 của Dự thảo ghi: UBND có thể do HĐND cùng cấp hoặc HĐND cấp trên trực tiếp phê chuẩn theo giới thiệu của Chủ tịch UBND cùng cấp.

Theo đại biểu Trần Minh Diệu, đoàn Quảng Bình, quy định như vậy có nghĩa là tồn tại một mô hình chính quyền có UBND mà không có HĐND và đương nhiên, chính quyền đó không phải do nhân dân trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua đại biểu của mình để bầu ra.

Ông Diệu dẫn báo cáo của Chính phủ về kết quả lấy ý kiến HĐND cấp tỉnh tại  54 tỉnh thành phố trực thuộc trung ương cho thấy, có 29 tỉnh thành phố đề nghị giữ quy định như Hiến pháp hiện hành. Trong 10 địa phương thực hiện thí điểm thì chỉ có Đà Nẵng và Kiên Giang đồng ý với phương án như thí điểm.

Đại biểu Trần Minh Diệu nói:  “Như vậy, ý tưởng về một chính quyền địa phương không tổ chức HĐND là thiếu thực tiễn mà nguyên nhân có lẽ là chưa thể hiện được thiết chế dân chủ và bản chất nhân dân của nhà nước ta, chưa có sự thống nhất ở các địa phương và đương nhiên chưa thể hội tụ các yếu tố để Quốc hội xem xét, quyết định. Chúng tôi thấy, việc tiếp thu và giải trình của Ban soạn thảo là chưa thỏa đáng và chưa thuyết phục”.

Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Nguyễn Thị Thanh, đoàn Ninh Bình cho rằng, báo cáo của Chính phủ cho thấy, đa số ý kiến đề nghị giữ nguyên mô hình tổ chức chính quyền nhân dân có đầy đủ UBND và HĐND ở cả 3 cấp. Mặt khác, theo quan điểm chỉ đạo về sửa đổi Hiến pháp, chỉ sửa đổi, bổ sung những vấn đề thực sự cần thiết, những vấn đề đã rõ, được thực tiễn chứng minh là đúng, nhận được sự thống nhất cao.

Đại biểu Nguyễn Thị Thanh nói: “Với những lý do trên, tôi đề nghị, giữ nguyên mô hình tổ chức chính quyền địa phương có đầy đủ HĐND và UBND ở cả 3 cấp như hiện nay. Đối với những đơn vị hành chính, hải đảo, đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt sẽ tổ chức HĐND linh hoạt, theo luật định”.

Các đại biểu Phạm Đức Châu, đoàn Quảng Trị, Trần Đình Thu- đoàn Gia Lai, Thích Chơn Thiện, đoàn Thừa Thiên Huế cũng thống nhất cho rằng, thiết chế HĐND đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân, cần phải làm cho HĐND mạnh lên. Sau này nếu thí điểm mô hình bỏ HĐND có hiệu quả thì sẽ tiến hành sửa Hiến pháp.

Về vấn đề thu hồi đất, mặc dù đồng tình với quan điểm, Nhà nước thu hồi đất với với những dự án phát triển kinh tế - xã hội song nhiều đại biểu đề nghị, phải quy định rõ trong Luật đất đai sửa đổi là thu hồi trong trường hợp nào và làm rõ khái niệm “thật cần thiết do luật định”.

Đại biểu Mã Điền Cư, đoàn Quảng Ngãi đề nghị quy định rõ về quan điểm chuyển dịch đất đai, giữa chuyển dịch đất đai bắt buộc và tự nguyện: “Tôi đề nghị viết lại khoản 3 điều 54 như sau: Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh; vì lợi ích quốc gia, công cộng. Việc thu hồi đất phải công khai, minh bạch bảo đảm công bằng dựa trên lợi ích của nhân dân và được bồi thường theo quy định của pháp luật”. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để Luật Đất đai sửa đổi quy định chặt chẽ, rõ ràng quy trình thu hồi đất… tránh thu hồi đất tràn lan”.

Để đảm bảo tính nghiêm minh, chính xác trong thu hồi đất đai và đảm bảo quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân sở hữu đất đai, đại biểu Nguyễn Thanh Phương, đoàn thành phố Cần Thơ đề nghị thay cụm từ “theo quy định của pháp luật” thành “theo quy định của luật” trong khoản 3 điều 54.

Đại biểu Nguyễn Thanh Phương lý giải: “Trong điều kiện hiện nay ở nước ta, việc thu hồi đất cho các mục đích an ninh quốc phòng, kinh tế xã hội là rất quan trọng. Tuy nhiên, trong tương lai, việc thu hồi đất không dễ vì đất là tài nguyên hữu hạn. Hiện tại, thu hồi đất được quy định trong Luật Đất đai. Tuy nhiên, trong tương lai có thể có luật riêng về thu hồi và đề bù đất đai mà một số quốc gia đang có để đảm bảo tính nghiêm minh và chính xác đảm bảo quyền lợi hợp pháp của cá nhân, tổ chức sở hữu đất đai”.

Đánh giá cao 2 điểm mới trong khoản 2 điều 54 là “Quyền sử dụng đất được pháp luật bảo hộ” và khoản 3 điều 54 là “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định”.

Tuy nhiên đại biểu Nguyễn Lâm Thành – Lạng Sơn cũng cho rằng quy định như vậy là rộng, thiếu chặt chẽ và đề nghị: “Thật cần thiết là một chế định ràng buộc rất quan trọng sẽ hạn chế lạm dụng thu hồi đất do được kiểm soát. Tuy nhiên, trong dự thảo nội dung điều 62 chưa chưa thể hiện được nguyên tắc này. Các trường hợp quy định còn rộng, tính ràng buộc chưa chặt chẽ dễ tạo kẽ hở trong quá trình thực thi. Đề nghị cơ quan soạn thảo Luật đất đai sửa đổi lưu ý.”

Về quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban thường vụ Quốc hội, đại biểu Dương Hoàng Hương- đoàn Phú Thọ đề nghị bổ sung quyền hạn của UB thường vụ Quốc hội trong việc giới thiệu để Quốc hội bầu các chức danh Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch nước, các Phó Chủ tịch Quốc hội và các Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội. Trong khi đó, đại biểu Phùng Văn Hùng, đoàn Cao Bằng cho rằng, việc giao cho Ủy ban thường vụ Quốc hội thẩm quyền lãnh đạo công tác của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội có thể hành chính hóa bộ máy của Quốc hội, dễ làm hạn chế tính đại diện, độc lập, chủ động của các cơ quan của Quốc hội, của đại biểu Quốc hội. Một số đại biểu đề nghị Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp cần cân nhắc khi giao cho Ủy ban thường vụ Quốc hội thẩm quyền “Phê chuẩn việc bổ nhiệm, miễn nhiệm đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Việt Nam”.

Liên quan đến nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, đại biểu Nguyễn Sĩ Hội, đoàn Nghệ An cho rằng, dự thảo sửa đổi Hiến pháp chưa hiến định chủ thể lực lượng vũ trang gồm lực lượng nào. Do đó, cần phải ghi rõ, lực lượng vũ trang nước CHXHCN Việt Nam gồm: QĐND, CAND và dân quân tự vệ. Cũng liên quan đến chương IV về bảo vệ Tổ quốc, đại biểu Bế Xuân Trường, đoàn Bắc Cạn một lần nữa khẳng định, bất kỳ quân đội nào cũng phải mang bản chất giai cấp. Quân đội ta là quân đội do Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện, mang bản chất của giai cấp công nhân Việt Nam.

Đại biểu Bế Xuân Trường nói: “Hiện nay, có ý kiến cho rằng, quân đội phi giai cấp, tôi cho rằng, như thế là sai lầm. Không có quân đội nào là không trung thành với một giai cấp. Quân đội tư bản trung thành với giai cấp tư bản. Trong xã hội tư bản có nhiều Đảng nhưng Đảng cầm quyền thì sẽ quản lý, điều hành, lãnh đạo quân đội và như vậy, rõ ràng, đây là một nguyên lý bất di, bất dịch. Do vậy, quân đội phải trung với Đảng, trung với nước, hiếu với dân”

Liên quan đến những vấn đề kinh tế, đại biểu Nguyễn Hồng Sơn, đoàn Hà Nội cho rằng, nếu ghi kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường, định hướng XHCN thì sẽ gây khó hiểu đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Do đó, nên ghi cụ thể là: Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường, có định hướng và điều tiết của nhà nước. Tán thành với quy định  kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo song đại biểu Nguyễn Hồng Sơn đề nghị phải ghi rõ, kinh tế nhà nước bao gồm: ngân sách nhà nước, dự trữ quốc gia, tài sản quốc gia. Cũng liên quan đến vấn đề kinh tế, đại biểu Vũ Tiến Lộc, đoàn Thái Bình, đề nghị sửa khoản 3, điều 51 là: nhà nước khuyến khích doanh nghiệp, doanh nhân, tổ chức và cá nhân được đầu tư, sản xuất kinh doanh, góp phần phát triển đất nước.

Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 sẽ tiếp tục được thảo luận trong phiên họp sáng 18/11 sau khi đã tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội trong phiên thảo luận hôm nay. Ngày 6/11, Quốc hội dành cả buổi sáng để thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).  

Buổi chiều, Quốc hội nghe Tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án Luật Xây dựng (sửa đổi), dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi), dự án Luật Hôn nhân và gia đình (sửa đổi), dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế./.