Qui định chặt chẽ trách nhiệm của người quyết định đầu tư

Chiều 6/11, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ xây dựng Trịnh Đình Dũng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về dự án Luật xây dựng (sửa đổi). Quốc hội cũng đã nghe Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội Phan Xuân Dũng trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật xây dựng (sửa đổi).

Minh bạch trong quản lý đầu tư xây dựng

Để góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả, hạn chế thất thoát, lãng phí đối với các dự án đầu tư xây dựng, theo Ủy ban KHCN-MT của Quốc hội, cần có các phương thức quản lý khác nhau đối với các dự án có nguồn vốn khác nhau, bảo đảm nguyên tắc bình đẳng; kiểm soát chặt chẽ hơn đối với công tác thẩm định, phê duyệt; tăng cường tính chuyên nghiệp và minh bạch trong quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Điều 48 quy định cơ quan chuyên môn về xây dựng có thẩm quyền tổ chức thẩm định thiết kế cơ sở, bản vẽ thi công, dự toán xây dựng công trình của nhiều loại dự án có nguồn vốn khác nhau. UB KHCN-MT cho rằng: “Quy định như vậy có thể dẫn đến tình trạng quá tải đối với các cơ quan chuyên môn này ở các cấp, thậm chí có thể dẫn đến đình trệ hoạt động đầu tư xây dựng ở một số địa phương hoặc ngành có vốn đầu tư lớn”.

Ngoài ra, trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn về xây dựng đối với kết quả thẩm định; việc thuê tổ chức cá nhân có đủ điều kiện năng lực để thẩm tra dự án, làm cơ sở cho thẩm định, phê duyệt dự án (khoản 6 Điều 48) đều chưa được quy định rõ ràng.

Vì vậy, tùy theo từng loại và cấp công trình cần nghiên cứu, quy định cụ thể, chặt chẽ hơn trách nhiệm của người quyết định đầu tư trong tổ chức thẩm định thiết kế cơ sở; điều kiện năng lực của các chủ thể tham gia dự án; thẩm quyền các cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng cùng với chế tài đủ mạnh để kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm các chủ thể này nếu không đáp ứng đúng và đầy đủ các yêu cầu theo quy định.

Ủy ban này cũng cho rằng, cần quy định đồng bộ, thống nhất, tránh trùng lắp về điều kiện, trình tự, thủ tục, nội dung, hồ sơ việc thẩm định dự án đầu tư xây dựng trong dự thảo Luật và việc thẩm tra các dự án đầu tư nói chung được quy định trong Luật đầu tư để nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng.

Giải pháp công nghệ và các giải pháp xây dựng, kiến trúc, kết nối hạ tầng kỹ thuật là những thành phần chủ yếu của thiết kế cơ sở (khoản 1 Điều 45), có nội dung tương đối khác biệt, mang tính chuyên ngành sâu nhưng lại có mối quan hệ chặt chẽ.

Tuy nhiên, việc quy định tách biệt thẩm quyền của người quyết định đầu tư thẩm định riêng phần thiết kế công nghệ (khoản 3, khoản 5 Điều 48) và thẩm quyền của cơ quan chuyên môn về xây dựng thẩm định thiết kế cơ sở là chưa thực sự hợp lý, có thể làm cho việc thẩm định thiết kế cơ sở hoặc báo cáo kinh tế-kỹ thuật gặp khó khăn, vướng mắc. Do đó, cần quy định cụ thể sự phối hợp giữa cơ quan chuyên môn về xây dựng và người quyết định đầu tư trong quá trình thẩm định thiết kế cơ sở, báo cáo kinh tế-kỹ thuật.  

UB KH-CN cũng đề nghị nghiên cứu, bổ sung trong dự thảo Luật quy định về nguyên tắc công khai, minh bạch, có thời hạn trong hoạt động thẩm định nội dung dự án đầu tư xây dựng như thiết kế cơ sở, thiết kế bản vẽ thi công, dự toán xây dựng công trình... của các cơ quan chuyên môn về xây dựng.

UBKH-CN cho rằng, cần bổ sung quy định về thẩm quyền phê duyệt dự án đầu tư xây dựng. Đây cũng là cơ sở để bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm của người quyết định đầu tư xây dựng (Điều 61) về việc phê duyệt dự án đầu tư xây dựng trong đó có nội dung phê duyệt tổng mức đầu tư. Quy định như vậy nhằm làm rõ hơn trách nhiệm của người có thẩm quyền quyết định đầu tư đối với tổng mức đầu tư dự án.

Về điều chỉnh dự án đầu tư xây dựng

Theo UBKH-CN,  trong một số trường hợp, việc điều chỉnh dự án, tổng mức đầu tư xây dựng để đáp ứng yêu cầu đặt ra là cần thiết. Tuy nhiên, các trường hợp được phép điều chỉnh cần được nghiên cứu quy định cụ thể, chặt chẽ và khoa học phù hợp với từng loại dự án sử dụng các nguồn vốn khác nhau.

Cụ thể, việc điều chỉnh dự án cần phải được xem xét một cách toàn diện chứ không chỉ căn cứ vào yếu tố mang lại hiệu quả cao hơn cho dự án. Ngoài ra, chưa có quy định về khái niệm, trách nhiệm xây dựng, nguyên tắc tính toán, thẩm quyền công bố chỉ số giá xây dựng trong dự thảo Luật và theo đó chưa rõ cơ sở sử dụng chỉ số giá để tính và điều chỉnh tổng mức đầu tư. Hơn nữa, giá trị chỉ số này lại luôn biến động theo thời gian và nếu kết hợp với quy định tại điểm đ khoản 1 Điều này “Các trường hợp điều chỉnh khác theo quy định của Chính phủ” và cùng với quy định tại khoản 3 Điều 115 về tổng mức đầu tư xây dựng trong dự thảo Luật có thể sẽ dẫn việc khó kiểm soát điều kiện điều chỉnh dự án và dự án sẽ thường xuyên phải điều chỉnh tổng mức đầu tư.

Việc quản lý thời gian thực hiện dự án (Điều 57) cần được quy định chặt chẽ hơn và nên căn cứ vào hợp đồng xây dựng để quản lý cho phù hợp; cần quy định thống nhất thẩm quyền người quyết định đầu tư (khoản 1 Điều 57) và thẩm quyền của chủ đầu tư (khoản 2 Điều 51). Ngoài ra, việc điều chỉnh yếu tố thời gian của dự án như kế hoạch, tiến độ cấp phát vốn... có liên quan tới hiệu quả sử dụng kinh phí đầu tư, phải được quản lý chặt chẽ, đặc biệt là dự án đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN).   

Ngoài ra, Ủy ban KH, CN&MT nhận thấy trong dự thảo Luật có tới trên 50 điều khoản sử dụng cụm từ “theo quy định của pháp luật” và 25 điều khoản giao Chính phủ quy định cụ thể hoặc chi tiết là quá nhiều. Một số thuật ngữ, quy định còn chung chung, khó thực hiện hoặc có thể dẫn đến việc áp dụng, hướng dẫn tùy tiện. Do đó, đề nghị Ban soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát, sửa đổi lại các quy định này cho rõ ràng, minh bạch hơn tạo thuận lợi khi thực hiện luật: loại bỏ một số quy định khung, bổ sung vào dự thảo Luật những quy định cụ thể trong các dự thảo Nghị định hướng dẫn và các văn bản dưới luật mà đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn để có thể áp dụng ngay, bảo đảm tính khả thi của Luật./.