Tại cuộc họp ngày 11/3, Thường vụ Đảng ủy Chính phủ đã thống nhất mô hình tổ chức chính quyền địa phương theo hai cấp: cấp tỉnh (gồm các tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp cơ sở. Đồng thời, thống nhất dự kiến trình cấp có thẩm quyền phương án sắp xếp, theo đó sẽ giảm khoảng 50% số đơn vị hành chính cấp tỉnh và giảm khoảng 60 - 70% số đơn vị hành chính cấp cơ sở so với hiện nay.

Trao đổi với phóng viên VOV.VN, PGS.TS Tô Văn Hòa – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội nhấn mạnh, việc tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương theo hướng không tổ chức cấp hành chính trung gian (cấp huyện) là một bước đi quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, tạo điều kiện cho chính quyền địa phương hoạt động chủ động, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ tốt nhất lợi ích của nhân dân.

Nếu được triển khai đồng bộ, mô hình không tổ chức cấp huyện sẽ giúp giảm bớt sự cồng kềnh trong hệ thống hành chính, đồng thời hình thành mô hình quản trị tinh gọn, linh hoạt, phù hợp với yêu cầu phát triển hiện nay.

PV: Dưới góc độ nghiên cứu, theo ông, sáp nhập tỉnh, không tổ chức cấp huyện thì mô hình quản trị ở cơ sở sẽ thay đổi như thế nào?

PGS.TS Tô Văn Hòa: Việc bỏ cấp huyện – tức cấp hành chính trung gian sẽ thay đổi cấu trúc hệ thống chính quyền địa phương. Nếu như trước đây, hệ thống được tổ chức thành ba cấp: tỉnh, huyện và xã, thì nay chỉ còn hai cấp: cấp tỉnh và cấp cơ sở. Cấp cơ sở là cấp hành chính gần dân nhất và ngay dưới cấp tỉnh.

Theo tôi, ở cấp tỉnh sẽ có hai loại đơn vị hành chính: tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương. Mỗi loại đơn vị hành chính này gồm các tỉnh và thành phố cụ thể, ví dụ như tỉnh A, tỉnh B, thành phố C…

Tương tự, cấp cơ sở bao gồm các loại đơn vị hành chính như xã, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; xã, thị xã, thành phố, nội đô của thành phố thuộc Trung ương. Tại các đơn vị này sẽ tổ chức chính quyền địa phương, gồm Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) đầy đủ.

Trước đây, các thành phố trực thuộc tỉnh và thị xã được coi là đơn vị hành chính cấp huyện. Việc "bỏ cấp huyện" về mặt pháp lý có nghĩa là không còn một cấp trung gian giữa tỉnh và cơ sở. Về mặt địa giới, các đơn vị như thành phố hay thị xã có thể vẫn giữ nguyên, tuy nhiên về cấp hành chính thì giờ đó là đơn vị hành chính cấp cơ sở.

Các cơ quan quản lý hành chính bên trong các đơn vị này sẽ được tổ chức lại cho phù hợp. Ví dụ, tại các phường, có thể không còn tổ chức HĐND và UBND riêng như trước mà thay vào đó là các bộ máy quản lý hành chính theo lĩnh vực chức năng, như các tổ công tác, các đội quản lý chuyên ngành.

Về mặt pháp lý, tên gọi hay cấp hành chính của một đơn vị có thể thay đổi theo quy định mới, song bộ máy vận hành và đội ngũ cán bộ có thể được giữ ổn định nếu không có sự thay đổi lớn về địa giới hành chính. Ví dụ, thành phố Hạ Long hoàn toàn có thể giữ nguyên ranh giới, nhân sự, chỉ thay đổi vị trí pháp lý trong hệ thống hành chính.

Mấu chốt là hệ thống chính quyền địa phương sẽ được tổ chức theo mô hình hai cấp, bảo đảm tinh gọn, hiệu quả nhưng linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương.

PV: Việc giảm khoảng 50% số đơn vị hành chính cấp tỉnh và 60-70% cấp cơ sở là một chủ trương lớn, sẽ tác động sâu rộng. Theo ông, cần bảo đảm những điều kiện gì để thực hiện thành công?

PGS.TS Tô Văn Hòa: Công tác tổ chức bộ máy luôn là vấn đề nhạy cảm, tác động trực tiếp đến đội ngũ cán bộ và bộ máy chính quyền các cấp. Do đó, trước hết cần bảo đảm điều kiện làm việc và tâm lý ổn định cho cán bộ, công chức, viên chức trong các đơn vị bị sắp xếp, điều chỉnh. Việc bố trí, sắp xếp lại tổ chức, nhân sự cần thực hiện cẩn trọng, bảo đảm chế độ, chính sách thỏa đáng đối với cán bộ dôi dư, đồng thời có chính sách hỗ trợ phù hợp đối với những trường hợp nghỉ hưu trước tuổi.

Thứ hai, việc phân định địa giới đơn vị hành chính cần được cân nhắc kỹ lưỡng, bảo đảm tính hợp lý, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, địa hình, dân cư và các yếu tố đặc thù của từng vùng, miền. Cần kế thừa, sử dụng tối đa hiện trạng cơ sở vật chất của chính quyền ở các đơn vị hành chính hiện nay, hạn chế tối đa sự xáo trộn không cần thiết, tránh gây lãng phí nguồn lực và làm mất ổn định đời sống nhân dân.

PV: Tại buổi làm việc công bố quyết định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2025 đối với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Thuận, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình thông tin dự kiến một số nội dung liên quan sáp nhập cấp xã, tỉnh và tiêu chuẩn cán bộ nhiệm kỳ tới. Phó Thủ tướng cho biết, chất lượng cán bộ xã sắp tới phải tương đương với cấp tỉnh và Trung ương, không có khoảng cách. Sắp tới bí thư xã là tỉnh ủy viên, thậm chí là thường vụ. Quan điểm của ông thế nào?

PGS.TS Tô Văn Hòa: Đây là một định hướng hoàn toàn phù hợp với yêu cầu đặt ra trong mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Khi cấp huyện không còn, thì cấp cơ sở sẽ trực tiếp là cấp hành chính sát dân nhất, đồng thời chịu trách nhiệm toàn diện trước cấp tỉnh. Yêu cầu về năng lực, trình độ và vai trò của người đứng đầu cấp cơ sở sẽ cao hơn trước rất nhiều.

Nếu trước đây, Bí thư huyện ủy là tỉnh ủy viên, thì bây giờ, khi cấp huyện không còn, chức danh tương đương tại cấp cơ sở như Bí thư đảng ủy xã, thành phố thuộc tỉnh… hoàn toàn có thể được cơ cấu là tỉnh ủy viên hoặc thậm chí tham gia Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Điều này thể hiện vai trò, vị trí chính trị được nâng cao, đồng thời đòi hỏi yêu cầu cấp bách về năng lực lãnh đạo và quản lý.

Hơn nữa, khi quy mô đơn vị cấp cơ sở được mở rộng sau sáp nhập, phạm vi địa giới quản lý lớn hơn, thì khối lượng công việc, tính phức tạp và yêu cầu điều hành đương nhiên tăng lên, đòi hỏi đội ngũ cán bộ lãnh đạo phải đủ trình độ, bản lĩnh và năng lực đáp ứng.

Cải cách lớn đi kèm với thách thức

PV: Ông đánh giá thế nào về cuộc cải cách tổ chức bộ máy lần này?

PGS.TS Tô Văn Hòa: Đây là một cuộc cải cách có tính cách mạng đối với tổ chức bộ máy hành chính nhà nước. Việc không tổ chức cấp huyện sẽ giúp tinh giản bộ máy, giảm đầu mối, nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm nguồn lực và ngân sách. Khi bộ máy hành chính được tinh gọn, vận hành đồng bộ, việc triển khai nhiệm vụ sẽ nhanh chóng, linh hoạt và hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, cải cách lớn bao giờ cũng kèm theo thách thức. Trước hết là thách thức về năng lực đội ngũ cán bộ trong bộ máy mới. Việc trao quyền nhiều hơn cho cấp cơ sở cũng đồng nghĩa với việc cần tăng cường bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ cán bộ để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Phải có sự thay đổi trong phương thức quản lý, trong tổ chức và vận hành, bảo đảm bộ máy tinh gọn mà vẫn hiệu quả.

Tôi tin rằng, với sự lãnh đạo thống nhất của Đảng và sự quyết tâm của hệ thống chính trị, những thách thức này sẽ được giải quyết. Kết quả cuối cùng là xây dựng được một nền hành chính hiện đại, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước.

PV: Theo lộ trình của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Đề án sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện và sáp nhập các xã được hoàn thành trước ngày 7/4, để trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng xem xét, quyết định vào trung tuần tháng 4. Công tác chuẩn bị các bước tinh gọn bộ máy đang rất khẩn trương, thưa ông?

PGS.TS Tô Văn Hòa: Lộ trình đã được xác định rõ ràng, cụ thể, thể hiện quyết tâm chính trị cao và tinh thần khẩn trương, nghiêm túc trong triển khai thực hiện chủ trương của Đảng. Việc thực hiện đúng tiến độ theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư là điều kiện tiên quyết để bảo đảm các bước chuẩn bị cho Đại hội XIV của Đảng.

Tinh thần "vừa chạy vừa xếp hàng", triển khai khẩn trương nhưng phải chắc chắn và đồng bộ, bảo đảm mọi mặt công tác tổ chức, sắp xếp bộ máy vào quy củ. Đây là nền tảng quan trọng để đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới sau Đại hội XIV, như Tổng Bí thư đã khẳng định.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!

Sáp nhập tỉnh: Có nên khôi phục lại tên gọi đã từng tồn tại?

VOV.VN - Đề cập tên gọi các đơn vị hành chính cấp tỉnh sau khi sáp nhập, ông Phạm Văn Hòa cho rằng cần nghiên cứu kỹ, song việc khôi phục lại tên gọi đã từng tồn tại trong một giai đoạn phát triển của lịch sử cũng là phương án cần xem xét.

Bộ Chính trị: Tạm dừng tổ chức đại hội đảng bộ cấp xã, cấp huyện

VOV.VN - Theo quyết định của Bộ Chính trị, việc tổ chức đại hội đảng bộ cấp xã, cấp huyện sẽ được tạm dừng. Sau Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị sẽ có chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể.