Theo chương trình làm việc của Quốc hội, từ sáng nay (4/6) đến 6/6, lần lượt 4 bộ trưởng Giao thông vận tải, Tài nguyên môi trường, Lao động - thương binh và xã hội, Giáo dục đào tạo sẽ lên "ghế nóng" trả lời chất vấn.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể đăng đàn đầu tiên với nhóm nội dung về việc hoàn thiện kết cấu hạ tầng giao thông và bảo đảm trật tự an toàn giao thông trong cả nước, nhất là tại các thành phố lớn; giải pháp xử lý những vấn đề tồn tại đối với các dự án giao thông đầu tư theo hình thức xây dựng-kinh doanh-chuyển giao (BOT).

Trong 3 ngày, bắt đầu từ hôm nay, Quốc hội tiến hành hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn. Đây là một trong những nội dung trọng tâm của kỳ họp, được phát thanh, truyền hình trực tiếp để cử tri theo dõi, giám sát. 

Thời gian qua hoạt động giám sát nói chung và chất vấn nói riêng có nhiều đổi mới, tác động tích cực đến nhiều mặt trong điều hành của hành Chính phủ và địa phương, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, thúc đẩy phát triển KTXH, được cử tri và nhân dân cả nước quan tâm đánh giá cao.

Báo cáo Kết quả giám sát việc giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri gửi  cũng chỉ rõ những tồn tại, hạn chế.

Đối với Quốc hội, chất lượng tổng hợp kiến nghị cử tri của một số Đoàn ĐBQH còn bất cập; công tác giám sát việc ban hành văn bản hướng dẫn thi hành luật còn chưa được thường xuyên nên số lượng, chất lượng văn bản hướng dẫn thi hành luật vẫn còn bất cập.

Đối với Chính phủ, các Bộ, ngành: Chất lượng trả lời một số kiến nghị cử tri còn hạn chế; Việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật, rà soát sửa đổi các văn bản pháp luật không phù hợp thực tiễn còn chậm; Một số văn bản pháp luật áp dụng vào thực tiễn còn vướng mắc, nhưng chưa được xem xét, giải quyết thấu đáo; Việc thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với một số vấn đề mà cử tri phản ánh còn chưa được thực hiện kịp thời, hiệu quả; Một số vấn đề đã được UBTVQH kiến nghị tại kỳ họp trước nhưng chưa được quan tâm giải quyết thỏa đáng.

Uỷ ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị: Quốc hội tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng trong hoạt động lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng bảo đảm khách quan, dân chủ, vì lợi ích của Nhân dân và cử tri; Nâng cao chất lượng tổng hợp kiến nghị cử tri và giám sát việc ban hành văn bản hướng dẫn thi hành luật. Rà soát việc chậm ban hành 26 văn bản hướng dẫn của 16 bộ luật, Nghị quyết.

Đối với Chính phủ, các bộ, ngành cần tổ chức Hội nghị toàn quốc về “Công tác giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri” tháo gỡ vướng mắc trong công tác phối hợp giữa các bộ, ngành và UBND các tỉnh thành phố, nâng cao chất lượng trong công tác này.

Cùng với đó là tích cực thanh tra, kiểm tra công tác tiếp công dân định kỳ của người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp; Tiếp công dân phải gắn với thẩm quyền giải quyết để nâng cao chất lượng công tác tiếp công dân đặc biệt ở cấp cơ sở; có biện pháp nhắc nhở, xử lý ngay những đơn vị không thực hiện việc công bố lịch tiếp công dân định kỳ theo quy định của pháp luật...

Quốc hội tiến hành chất vấn nhóm vấn đề thứ nhất: Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể đăng đàn.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể là người trả lời chính về giải pháp hoàn thiện kết cấu hạ tầng giao thông và bảo đảm trật tự an toàn giao thông trong cả nước, nhất là tại các thành phố lớn. Giải pháp xử lý những vấn đề tồn tại đối với các dự án giao thông đầu tư theo hình thức xây dựng-kinh doanh-chuyển giao (BOT).

Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng trả lời những chất vấn thuộc trách nhiệm; các Bộ trưởng, Trưởng ngành tham gia trả lời chất vấn: Xây dựng, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Công an, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Tổng Thanh tra Chính phủ và các Bộ trưởng, Trưởng ngành khác tùy theo chất vấn có liên quan (nếu có).

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể báo cáo về các vấn đề liên quan đến nhóm nội dung chất vấn thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ Giao thông vận tải. Bộ trưởng GTVT gửi lời cảm ơn Đảng, Nhà nước, Chính phủ và Bộ ngành T.Ư cùng các cơ quan truyền thông đã luôn đồng hành cùng Bộ GTVT. Sự động viên, chỉ đạo và quan tâm của xã hội là động lực lớn giúp Bộ GTVT thực hiện nhiệm vụ Nhà nước giao,

Bộ trưởng  Nguyễn Văn Thể nhấn mạnh, GTVT là ngành kinh tế đặc biệt, quan hệ chặt chẽ với đời sống kinh tế xã hội và được người dân rất quan tâm. GTVT thực hiện chức năng đi trước mở đường để tạ điều kiện cho kinh tế phát triển.

Bộ GTVT luôn nhận được rất nhiều ý kiến cử tri, với trách nhiệm của mình, Bộ GTVT đã lắng nghe, tiếp thu, nghiên cứu và kịp thời trả lời chất vấn của ĐBQH và của cử tri cả nước. Bộ nghĩ rằng trách nhiệm giải trình của Bộ ngành là trách nhiệm quan trọng nhất để nhân dân cả nước giám sát hoạt động này.

Thời gian qua, Bộ GTVT luôn nỗ lực, phấn đấu thực hiện các chủ trương về phát triển GTVT, cố gắng xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đồng bộ. Tuy nhiên, do nguồn lực ngân sách và nguồn vốn có hạn nên hạ tầng giao thông, công tác tổ chức GTVT và đảm bảo ATGT thời gian qua nhiều bất cập, hạn chế, GTVT phát triển không đồng đều giữa các vùng miền, vùng sâu vùng xa còn rất nhiều khó khăn so với các khu vực khác.

GTVT là nhu cầu của các địa phương và yêu cầu của xã hội nhưng nguồn lực của nhà nước còn hạn chế nên chỉ đảm bảo một phần yêu cầu của xã hội.
Một số lĩnh vực ngành GTVT như đường sắt trong một giai đoạn rất dài chúng ta chưa quan tâm đúng mức nên hệ thống đường sắt đang rất yếu kém.

Một số lĩnh vực GTVT rất quan trọng như đường thuỷ nội địa, GTVT ven bờ đáng lẽ phải được phát triển tốt nhưng do quan tâm chưa đúng mức nên vai trò của các loại hình này hạn chế.

Tình hình TNGT diễn biến phức tạp. Vừa qua cả hệ thống chính trị đã vào cuộc một cách quyết liệt, trong nhiều năm qua số vụ, số người chết và người bị thương do TNGT giảm theo từng năm nhưng còn diễn biến phức tạp và còn ở mức cao.

Năm 2017 số người chết vì TNGT hơn 8000 người là con số lớn. Chúng tôi ý thức trách nhiệm phát triển kết cấu hạ tầng giao thông là của ngành GTVT cần có giải pháp đột phá để hạn chế TNGT.

Để phát triển hạ tầng giao thông, ngoài nguồn vốn Nhà nước và vốn vay, từ năm 2009 đến nay ta đẩy mạnh xã hội hoá đầu tư theo hình thức BOT, là chủ trương đúng, phù hợp với yêu cầu hiện này vì ngân sách hạn chế, nợ công ở mức cao, việc thực hiện triển khai quyết liệt nhưng qua thời gian, BOT ngoài tạo động lực phát triển kinh tế xã hội thì các dự án BOT còn nhiều bất cập, việc quản lý, đấu thầu, khai thác các dự án BOT còn bất cập và được xã hội quan tâm.

Bộ GTVT cùng nhiều Bộ ngành đã tiếp thu ý kiến, đã chỉ đạo rà soát và trình Chính phủ thay đổi tên trạm thu phí BOT bằng tên mới phù hợp yêu cầu.

Chúng tôi rất cảm ơn dư luận xã hội và ĐBQH quan tâm thời gian qua, chúng tôi sẽ cố gắng sớm nhất báo cáo Chính phủ có tên mới phù hợp thực hiện.
Với những yếu kém của ngành GTVT, thay mặt ngành GTVT, chúng tôi xin nhận trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Chúng tôi sẽ cố gắng thực hiện tốt chủ trương của Nhà nước để xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông, tổ chức vận tải, đảm bảo ATGT và đặc biệt vận hành các dự án BOT một cách tốt nhất.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, đến thời điểm này có 36 đại biểu đăng ký chất vấn.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình): Đề nghị Bộ trưởng làm rõ số năm thu phí giao thông giữa dự toán với kết quả kiểm toán; làm rõ thu phí BOT trên cơ sở mở rộng nâng cấp Quốc lộ 1 sắp tới khắc phục thế nào?

Đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc): Nhà dân được cấp phép xây dựng nhưng chênh lệch cốt giữa hè đường và nhà dân. Bộ trưởng  cho biết trách nhiệm thuộc về ai, cơ quan nào phải bồi thường cho người dân, giải pháp nào khắc phục?

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội): Quan điểm và quyết tâm của Bộ trưởng thế nào về thu phí không dừng và khi nào thực hiện xong nhằm minh bạch hơn việc thu phí tại trạm BOT? Mong Bộ trưởng vi hành lên Tây Bắc để đầu tư làm đường có được không?

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình): Đề nghị Bộ trưởng làm rõ số năm thu phí giao thông giữa dự toán với kết quả kiểm toán; làm rõ thu phí BOT trên cơ sở mở rộng nâng cấp Quốc lộ 1 sắp tới khắc phục thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Đây là vấn đề cả xã hội quan tâm. Theo luật, giai đoạn vừa qua tổ chức đấu thầu BOT và ký hợp đồng BOT trên cơ sở dự án được duyệt,  trong đó có nhiều phần dự phòng như trợ giá, khối lượng và vấn đề phát sinh kinh phí, nên được duyệt bao gồm các khoản phát sinh nên có giá trị lớn. Căn cứ quy định, Bộ ký hợp đồng nhà đầu tư theo dự án được duyệt.

Để đảm bảo công khai minh bạch, Bộ chủ động kiến nghị kiểm toán cùng tiến hành kiểm toán trước khi bộ quyết toán. Với 56 trạm, kiểm toán tham gia 50 dự án, còn 6 dự án đang triển khai.

Theo hợp đồng, để đảm bảo hài hoà lợi nhuận, Bộ đàm phán trong hợp đồng có điều khoản giá trị sau quyết toán là căn cứ bộ điều chỉnh thời gian thu phí và chính sách liên quan. Do đó, việc kiểm toán phát hiện sự chênh lệch lớn là điều hiển nhiên. Dự án triển khai nhanh, ít biến động giá thì chênh lệch số năm kiểm toán chỉ ra. 

Số liệu kiểm toán và quyết toán luôn tương đồng với nhau, thậm chí quyết toán thấp hơn. Do đó, việc chỉ ra của kiểm toán là rất đúng và Bộ cũng làm đúng.

Về thu phí BOT, chúng tôi đứng trên quan điểm bảo vệ lợi ích của người dân. Thời gian qua, Bộ phối hợp rà soát, giảm toàn bộ 56 dự án BOT, có dự án giảm 2-3 lần. Căn cứ lưu lượng xe qua trạm và khả năng hoàn vốn của dự án để điều chỉnh.

Đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc): Nhà dân được cấp phép xây dựng nhưng chênh lệch cốt giữa hè đường và nhà dân. Bộ trưởng  cho biết trách nhiệm thuộc về ai, cơ quan nào phải bồi thường cho người dân, giải pháp nào khắc phục?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Có quy định cốt, nền dự án ở đô thị, Bộ căn cứ vào đó để khống chế cốt tuyến đường. Ngoài đô thị không quy định mà chỉ quản lý khu cụm dân cư nên trong thời gian vừa qua có hiện tượng trên.

Trách nhiệm có của Bộ là phải luôn cố gắng đưa ra giải pháp phù hợp ít ảnh hưởng đến dân. Tuy nhiên, có dự án như đường TPHCM qua Tây Nguyên, từ cốt nền yếu thì nâng tương đối cao. Tôi nhận trách nhiệm vì chưa có giải pháp để đảm bảo hài hoà nhất. Chính quyền địa phương nên có trách nhiệm phối hợp để rà soát. 

Về giải pháp, Bộ thời gian qua cho làm mặt đường cũ mới nâng lên thì tăng cốt nền không đáng kể. 

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội): Quan điểm và quyết tâm của Bộ trưởng thế nào về thu phí không dừng và khi nào thực hiện xong nhằm minh bạch hơn việc thu phí tại trạm BOT? Mong Bộ trưởng vi hành lên Tây Bắc để đầu tư làm đường có được không?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Việc thu phí không dừng là chủ trương đúng đắn. Thủ tướng ban hành quyết định 07 nêu cuối 2018 toàn bộ trạm BOT phải vận hành thu phí tự động. Toàn bộ các trạm còn lại hoàn thành vào cuối 2019. Hiện Bộ tập trung quyết liệt công tác này, xem thu phí tự động không dừng là giải pháp công khai minh bạch tốt nhất. Người dân có thể giám sát nguồn thu cụ thể. Chúng tôi cố gắng hoàn thành tốt kế hoạch và thời gian đề ra.

Với vùng Tây Bắc còn nhiều khó khăn cần phát tiển giao thông để khai thác tiềm năng, chúng tôi hiểu. Bản thân tôi cũng tham gia khảo sát và đi thực tế ở Hà Giang. Trách nhiệm của Bộ sẽ thực hiện tốt dự án và tham mưu bố trí dự án. Tuy nhiên do nguồn lực hạn chế, do đó nhiều công trình dự án chưa có điều kiện bố trí vốn. Bộ sẽ trực tiếp đến vùng Tây bắc nghiên cứu để báo cáo Quốc hội và Chính phủ.

Chủ tịch Quốc hội: Bộ trưởng trả lời thẳng vấn đề, nhưng việc chênh lệch cốt nền thì trách nhiệm bồi thường cho dân là của ai?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Bộ có mâu thuẫn về nguồn vốn. Nếu hạ thấp thì phải cào bóc làm lại nên chi phí cao, do đó, mặc dù giám sát chặt chẽ nhưng vẫn có chênh lệch cốt nền. Chúng tôi sẽ cố gắng thực hiện việc này một cách tốt nhất.

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng: Vấn đề bất cập hiện nay về BOT nói riêng là thể chế chưa hoàn chỉnh, quá trình thực hiện có nhiều sai phạm, lợi dụng chính sách, dẫn đến tranh chấp và bức xúc. Chưa giải quyết vấn đề lợi ích nhà nước, doanh nghiệp và người dân, còn ăn đong trong lĩnh vực này. Bộ trưởng cho biết giải pháp căn cơ?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Thời gian qua, thể chế chưa hoàn chỉnh, một số biểu hiện dư luận quan tâm có sai phạm thì vừa qua các đoàn thanh kiểm tra chỉ ra. Hiện đang khắc phục triệt để. Lợi dụng chủ trương thực hiện dự án thì việc này Đảng, Nhà nước, CP giao các ngành chức năng vào cuộc quyết liệt xử lý nghiêm cá nhân, tổ chức lợi dụng làm ảnh hưởng đến người dân. Còn Bộ quán triệt làm nghiêm túc, nếu có chỉ rõ sai phạm thì với trách nhiệm của mình tôi xử lý cán bộ thuộc quyền nghiêm túc nhất.

Tranh chấp có xảy ra, rồi không hiệu quả thì doanh nghiệp cũng có tâm tư. Việc đền bù, tái định cư... có xảy ra tranh chấp. Làm dự án thì không thể tránh khỏi bất cập, nhưng để đảm bảo hài hoà lợi ích thì chúng tôi quan tâm dự án, khi có dư luận là xuống xử lý ngay. Còn lâu dài, thực hiện nghiêm Nghị quyết UBTVQH, chúng tôi dừng 4 dự án triển khai chậm, 10 dự án khác chưa ký hợp đồng cũng dừng lại. Sắp tới chỉ làm trên đường song hành, đường mới hoàn toàn để người dân có sự lựa chọn.

Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (An Giang): Việc tái cơ cấu Vinashin, Vinaline đến đâu? Giải pháp gì để không thấy số nợ tăng lên? BOT đi theo mở rộng quốc lộ, hay BOT một nơi thu phí một nơi là tuân theo quy hoạch nào của Bộ GTVT?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Vinashin sau khi tái cơ cấu thì chưa hiệu quả, CP thường xuyên họp chỉ đạo quyết liệt để giải quyết tốt các dự án, lỗ hiện nay. Riêng Vinaline, sau thời gian củng cố, 2017 đã có lãi trên 500 tỷ, 2018 khoảng 700 tỷ, hiện đang IPO để cổ phần hoá.

Còn nợ của Vinashin vẫn nằm trong phạm vi CP bảo lãnh. CP, Thủ tướng thường xuyên đề ra giải pháp và chúng tôi thực hiện nghiêm.

Về một số tuyến BOT đã báo cáo đầy đủ Quốc hội. Hiện nay các trạm này được xử lý trên cơ sở đánh giá toàn diện của CP, vì liên quan nhiều mặt. Đây là kênh quan trọng phát triển hạ tầng giao thông.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Có dự án lịch sử để lại, khi chuyển về Bộ chúng tôi tiếp nhận. Như trạm Bắc Thăng Long – Nội Bài đã báo cáo Chính phủ. Năm 2014, Thủ tướng có văn bản chỉ đạo tiếp tục thu phí. Với trách nhiệm của mình, chúng tôi thực hiện theo chỉ đạo. Còn với dự án trước đây đưa vào có sự tham gia của chính quyền địa phương và Bộ ngành và các bên liên quan cho rằng trạm thu chỗ đó là hợp lý. Hiện nay nếu di dời thì phải tham mưu cho Chính phủ, Quốc hội để có khoản kinh phí với hợp đồng của nhà đầu tư BOT.

Rồi một số dự án hết sức quan trọng như đi Hải Phòng, nhưng vì đầu tư lớn nên thời điểm đó thống nhất chủ trương mở trạm ở Quốc lộ 5. Tương tự, mở rộng tuyến tránh và nâng cấp tuyến hiện hữu, mong muốn của địa phương là mở rộng đô thị, tạo sự phát triển cho địa phương, rồi nâng cấp cải tạo quốc lộ... các dạ án đều thực hiện đúng theo trình tự thủ tục, có sự thống nhất của các bộ ngành và địa phương.

Hiện ngân sách khó khăn. Khi Quốc hội biểu quyết cân đối nguồn vốn thì chúng tôi sẵn sàng mua lại dự án này. Mong xã hội và người dân thông cảm. Còn chúng tôi cố gắng miễn, giảm phí cho người dân, nhất là người dân ở khu vực trạm.

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) tranh luận: Chúng ta hoàn thiện thể chế như thế nào, chứ không phải chắp vá. 

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Hiện nay Chính phủ chỉ đạo Bộ KHĐT khẩn trương hoàn chỉnh luật đầu tư theo hình thức PPP để thực hiện một cách căn cơ. Mong đại biểu Quốc hội góp ý để dự thảo đạt kết quả tốt nhất.

Đại biểu Hoàng Quang Hàm: Bộ trưởng nói mới thấy “vấn đề lịch sử”, nhưng trước đây khi làm dự án có hỏi ý kiến người dân không? Thương thảo để giảm lãi suất chưa? Giờ vỡ ra người dân phải chịu là chưa thoả đáng.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hồng tranh luận: Có phải do có khả năng nhà đầu tư BOT có thể kiện lại Bộ GTVT nên Bộ cứ tư duy vá ổ gà để xử lý các trạm “nằm lạc”? Bộ trưởng nói giảm giá, cước và kéo dài thời gian thu phí là tư duy không chấp nhận được.

Đại biểu Nguyễn Lâm Thành tranh luận: Liên quan cốt nền có điểm tôi không đồng ý, như việc không đủ kinh phí để cào nền rồi đẩy cốt lên là đẩy trách nhiệm và khó khăn cho người dân. Vấn đề là thông tin về cốt nền cho người dân là ta còn thiếu, và trách nhiệm của cơ quan và giải pháp của Bộ ra sao?

Đại biểu Mai Sỹ Diến tranh luận: Nghe Bộ trưởng nói vì lợi ích hài hoà và vì người dân mà giảm giá, nếu nói thế giống như ban phát, xin cho. Ta cần nguyên tắc cung cầu theo thị trường, quyền lợi của người dân và DN phải bình đẳng, phải thảo luận, đồng tình giữa người mua và người bán. Không thể nói vì nhà đầu tư rồi khi có áp lực lại giảm giá rồi nói vì người dân là không phải.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa: Một số cử tri là doanh nghiệp trong nước và nước ngoài cho biết, ở địa phương chỉ một hai doanh nghiệp và các công ty con của doanh nghiệp này được giao rất nhiều dự án thông qua chỉ định thầu hoặc đấu thầu có dàn xếp, giá trị hàng chục nghìn tỷ đồng. Có việc này hay không, quan điểm và giải pháp của Bộ trưởng? Chính phủ kiểm tra thế nào và giải pháp sắp tới về các dự án BOT, BT?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Không dự án nào không tổ chức đấu thầu. Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua triển khai rất nhiều dự án BOT, nhiều nhà đầu tư chưa rành về thủ tục và nhiều công việc nên ít nhà đầu tư quan tâm. Vì chỉ một nhà đầu tư quan tâm nên Bộ không thể tổ chức đấu thầu, có dự án kéo dài thời gian tổ chức đấu thầu nhưng không có thêm DN. 

Theo luật, cho phép Bộ chỉ định thầu khi chỉ có 1 nhà đầu tư tham gia. Với nhu cầu của địa phương, bức xúc về hạ tầng và chỉ có 1 nhà đầu tư không lẽ ta không thực hiện dự án?

Còn về đấu thầu có hình thức hay không thì Luật đã chặt chẽ, từ thông báo, hồ sơ, mời thầu là chặt chẽ. Do đó, các hoạt động kiểm tra giám sát chặt chẽ. Còn khi phát hiện thông thầu thì xử lý. 

Thời gian vừa qua, Bộ đề nghị Bộ Xây dựng cử cơ quan thẩm tra dự án của Bộ GTVT, vì các dự án nhận được sự quan tâm của dư luận và người dân. Hầu như Bộ xây dựng thẩm tra dự án BOT, từ vị trí, mức thu, triển khai đều có sự giám sát chặt chẽ.

Trước khi giải lao, Chủ tịch Quốc hội tiếp tục mời các đại biểu giơ biển tranh luận nêu ý kiến.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM): Việc tôi nêu có hay không và nếu có xử lý thế nào? Kiểm toán nêu rồi thì xử lý thế nào vì dính hàng ngàn tỷ đồng của ngân sách và của nhân dân.

Đại biểu Nguyễn Văn Chiến (Hà Nội): Bộ trưởng đề cập đến các dự án, nâng cốt nền và mở rộng mặt đường, giảm phí phục vụ người dân. Nhưng như dự án Pháp Vân – Cầu Giẽ có hầm chui, cầu dân sinh bắc qua nhưng chưa được xem xét thấu đáo, như hầm chui vừa bé, vừa thấp, ngập khi mưa nên khó lưu thông. Vậy dự án đó có được xem xét thanh kiểm tra để vì lợi ích của người dân? Lợi ích về nhà doanh nghiệp nhưng khi không đảm bảo thì ai bồi thường cho người dân?

Đại biểu Phùng Đức Tiến (Hà Nam): Bộ trưởng trả lời chưa rõ trách nhiệm thuộc về ai. Khi có dự án thì có dự toán, còn khi tiến hành kiểm toán phát hiện sai thì trách nhiệm thuộc Bộ, thuộc ngân hàng hay của nhà đầu tư?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Qua 7 ý kiến tranh luận, tôi xin gom lại mấy vấn đề:

Về thể chế, tiếp thu ý kiến đại biểu, điều chỉnh bằng ban hành luật đầu tư theo hình thức PPP vì trước đây Nghị định chưa hoàn chỉnh.

Về người dân, đã lấy ý kiến UBND các cấp khi làm dự án. Chúng ta chưa có cụ thể lấy ý kiến là cụ thể cơ quan thế nào. UBND các cấp triển khai giải phóng mặt bằng. Còn một số địa phương lấy ý kiến HĐND và đoàn ĐBQH. Có dự án căn cứ quy hoạch của địa phương. Với dự án dân xây dựng nhà nhiều, cốt nền không đồng đều nên lấy bình quân và đảm bảo cốt theo quy định. Một số nhà thấp thì có đường dân sinh, đường gom kết nối để đảm bảo.

Về chi phí qua trạm thì cố gắng giảm thấp nhất, về lâu dài là triển khai đường mới đường song hành.

Còn nhà đầu tư với Bộ thực hiện đúng luật dân sự. Còn chỉ định thầu thì thực hiện đúng theo luật, có ý kiến xin ý kiến của Thủ tướng Chính phủ mới triển khai nên công khai minh bạch.

Về công trình dân sinh bố trí chưa hợp lý, chúng tôi có điều chỉnh. Trong khả năng dự án còn điều kiện tài chính đều có bổ sung để thuận lợi cho người dân.

Kiểm toán chỉ ra thời gian giảm là do dự phòng chưa sử dụng hết. Giai đoạn 2010-2011, lãi suất ngân hàng rất cao, sau khi kinh tế vĩ mô ổn định phần dự phòng không sử dụng đến, không phát sinh khối lượng thì dẫn tới giảm chứ không phải thất thoát. Vì theo quy định căn cứ kết quả quyết toán để điều chỉnh thờ gian thu phí, còn ký hợp đồng là trên dự án để triển khai các bước tiếp theo. Còn sai sót của Bộ thì chịu hoàn toàn đúng quy định pháp luật.

Đại biểu Cao Thị Xuân (Thanh Hóa): Các dự án đều chỉ định thầu. Nhà đầu tư được chỉ định thầu lại bán lại để hưởng chênh lệch. Bộ trưởng lý giải thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Tất cả dự án sau khi triển khai mở rộng nâng cấp quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên, dự án sau thời điểm đó đấu thầu đúng quy định, qua trang web của Bộ KH-ĐT. Riêng đường HCM qua Tây Nguyên là dự án trọng điểm, cấp bách, thời điểm đó Bộ nghiên cứu nhiều giải pháp xin chủ trương Chính phủ. Bộ có văn bản kiến nghị xem xét chỉ định thầu để triển khai nhanh, để đảm bảo dự án từ Thanh Hoá – Cần Thơ và đường HCM qua Tây Nguyên, và Thủ tướng quyết định chỉ định thầu. Số liệu nói chỉ 1 dự án tổ chức thông báo đấu thầu là chưa đủ, vì sau đó đấu thầu hết.

Đại biểu Dương Minh Tuấn (Bà Rịa - Vũng Tàu): Tình trạng xe quá tải phá nát đường dân sinh nhiều năm, nhiều nơi, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn nhưng chưa được xử lý triệt để. Bộ trưởng cho biết tồn tại này thuộc trách nhiệm của ai? Theo Bộ trưởng, tình trạng trên có thể xử lý dứt điểm được hay không?

Bộ trưởng Nguyễn  Văn Thể: Việc đầu tư nâng cấp hạ tầng Nhà nước bỏ kinh phí rất lớn, việc bảo dưỡng có trách nhiệm lớn, của ngành giao thông và nhiều đơn vị. Vừa qua tổ chức tăng cường tuần tra kiểm soát xử lý xe quá khổ quá tải. Trước 2011 thì tỷ lệ xe quá tải quá khổ phổ biến, thời điểm này theo thống kê, hiện còn 10% xe tải quá khổ quá tải nhưng hoạt động phạm vi hẹp, ít xuyên các tỉnh vì có sự tăng cường kiểm tra, thuộc địa bàn các tỉnh nên có tình trạng phá hủy đường. 

Hiện bộ chỉ đạo Cục đường bộ phối hợp các cơ quan để tăng cường kiểm tra xử lý tân gốc, để bảo quản đường nhà nước đầu tư cho nhân dân.

Đại biểu Phùng Đức Tiến (Hà Nam) tranh luận lại: Bộ trưởng trả lời chưa thoả đáng, nếu phần chênh lệch lãi suất ngân hàng và dự phòng thì quyết toán phải cắt chứ sao phải chờ kiểm toán?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Về nguyên tắc, sau khi tiến hành nghiệm thu hoàn thành thì tiến hành quyết toán, sau đó điều chỉnh hợp đồng, sau đó kiểm toán kiểm tra xác xuất.

Riêng dự án đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên, là dự án quốc gia, phức tạp, có thể có sai sót nên Bộ có kiến nghị kiểm toán trước khi quyết toán. Do đó từ 2014, khi các hạng mục hoàn thành thì kiểm toán tham gia kiểm tra kiểm tra từng hạng mục.

 Hiện nay, sau khi có kiểm toán Bộ thực hiện rà soát kết quả kiểm toán rồi mới quyết toán. Hiện quyết toán đa số là thấp hoặc bằng kiểm toán. Không phải Bộ quyết toán rồi thì kiểm toán mới phát hiện chênh lệch.

Đại biểu Trần Văn Quý (Hưng Yên): Cử tri Hưng Yên – Hà Nam đánh giá có lãng phí đầu tư cao tốc Hà Nội nối Hải Phòng. Bộ trưởng có đồng tình với đánh giá này? Nếu có sự lãng phí thì giải pháp thế nào? Rồi dự án đường nối cầu Hưng Hà lãng phí có nguyên nhân chính là chậm phân bổ vốn?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Cao tốc Hà Nội – Hải Phòng từng bước phát huy tác dụng cao. Giai đoạn đầu người dân chưa chấp nhận chi phí, nhưng gần đây khi Quốc lộ 5 quá tải, sự đồng thuận ngày càng tăng thì xe 4 chỗ sử dụng cao tốc là chủ yếu, xe lớn cũng sử dụng. Dự án kéo dài, mang tính chất trọng điểm, đột phá liên vùng nên về lâu dài là đóng vai trò quan trọng nối Thủ đô với cảng Hải Phòng. Còn đường nối cầu Hưng Hà, hiện nay các tỉnh Hưng Yên, Hà Nam phối hợp Bộ làm tuyến này. Bộ trực tiếp làm việc với hai tỉnh, vốn nằm trong 10 dự án Bộ đã thông qua đang trình Ủy ban TVQH, sau khi được quyết thì có kinh phí hoàn chỉnh đoạn đường nối cầu Hưng Hà.

Đại biểu Nguyễn Sĩ Cương (Ninh Thuận): Tại sao phương tiện không đủ điều kiện vẫn lưu hành, Bộ trưởng nhiệm kỳ trước nói có sự đối phó khi đăng kiểm. Vậy có giải quyết được tình trạng này không? Tình trang vi phạm luật lệ giao thông tràn lan nhưng chỉ phạt với tỷ lệ thấp, còn lại là bỏ qua. Bộ trưởng đánh giá thế nào về trạm kiểm soát giao thông hiện nay?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Hiện tượng đối phó khi đăng kiểm đúng là có, Bộ đã triển khai các giải pháp. Căn cơ hiện nay là giấy phép lưu hành ghi lại hình ảnh kích thước của thùng, chiều cao, chiều dài, bề rộng có đầy đủ, khi cơ quan chức năng xem xét kiểm tra thì căn cứ vào đó và thấy không phù hợp thì xử lý, để tránh đăng kiểm dùng thùng xe nhỏ, còn khi lưu hành dùng thùng xe lớn. Nếu các ngành chức năng phối hợp tăng cường kiểm tra thì hoàn toàn xử lý lập lại trật tự.

Về công tác xử phạt, tình hình vi phạm luật giao thông tương đối phổ biến, mức phạt từ 15-20%. Tôi không thể xác định được hay bình luận về tỷ lệ này. Tiếp thu, sắp tới  Ủy ban an toàn giao thông và bộ có chỉ đạo quyết liệt để tăng cường kiểm tra xử lý.

Đại biểu Tô Thị Bích Châu (TP HCM): Cử tri cho rằng chất lượng đường sắt quá tệ, Bộ trưởng cho giải pháp để tăng cường hạ tầng cũng như giảm tai nạn đường sắt?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Giao thông đường sắt, nhất là Bắc Nam là tuyến hết sức quan trọng. Nếu giải quyết tốt thì giảm tải đường bộ rất nhiều, không cần đầu tư nhiều tiền cho đường bộ Bắc Nam như hiện nay. Nhìn nhận ngành tham mưu kém nên chưa có giải pháp hình thành đường sắt Bắc Nam như yêu cầu. 

Đường sắt hiện đang ở giai đoạn 2 trong 4 giai đoạn, tức là vô cùng lạc hậu. Có đoạn đường sắt 70-80 năm rồi mà chưa nâng cấp. Chúng tôi xin nhận trách nhiệm trong công tác tham mưu. 

Hiện có một số tai nạn xảy ra, hiện đường sắt còn 5.719 đường giao cắt, 1519 giao cắt do tổng công ty đường sắt bố trí có gác chắn, còn lại 4.200 giao cắt dân sinh chủ yếu là đường nhỏ... do đó, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn. 
Với đường có tổ chức gác thì tổ chưc tốt, còn lại đều có biển báo, làm gờ giảm tốc tuy nhiên việc chấp hành của người tham gia giao thông có bộ phận không nghiêm, dù có hiệu lệnh, biển báo nhưng không tuân theo. 

Để chấn chỉnh, Bộ đã việc làm các tổng công ty, các địa phương tăng cường quản lý, quy định rõ trách nhiệm, dứt khoát không phát sinh thêm đường giao cắt. Tăng cường tự động hoá và đảm bảo an toàn tại đường giao cắt.

Đại biểu Dương Trung Quốc (Đồng Nai): Đường sắt là phương tiện tuyệt đối công cộng cần được ưu tiên, là giá trị được thừa kế từ 1936 khi Việt Nam có hệ thống đường sắt hoàn thiện nhất châu Á. Để đến nay xảy ra tình trạng này là do nhận thức. Cách đây 8 năm không cho làm đường sắt cao tốc Bắc Nam nhưng vẫn khẳng định phải có hệ thống đường sắt xương sống, nhưng dẫm chân tại chỗ. Phải chăng đầu tư đường bộ dễ chia sẻ hơn, trong khi đường sắt đầu tư lớn. Quan điểm của Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể đồng tình cao ý kiến đại biểu: Đường sắt phải quản lý như đường cao tốc, là loại hình vận tải đặc biệt, do đó cần quản lý chặt chẽ để tránh đường giao cắt và xâm phạm sự an toàn. Thời gian qua, sau khi đất nước thống nhất, tình hình kinh tế khó khăn, vừa quản lý vận hành nhưng chưa làm tốt quản lý hành lang. Hàng năm giảm được vài trăm đường giao cắt.

Về dự án đường sắt không được Quốc hội thông qua cách đây 8 năm thì trách nhiệm lớn thuộc Bộ GTVT. Năm 2019, Bộ sẽ trình dự án đường sắt tốc độ cao.

Đại biểu Dương Trung Quốc không tán thành lý do tham mưu kém. Lịch sử cho thấy gần như đường sắt bị bỏ rơi. Phải chăng đầu tư vào đường bộ dễ “chia sẻ” hơn, là lý do ít quan tâm đường sắt, tức không mang lại nhiều lợi ích cho “nhóm lợi ích”?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Đường sắt đầu tư rất lớn, có dự án cả tỷ đô. Dự án trước đây trình mấy chục tỷ đô, khi ra Quốc hội đắn đo vì nguồn kinh phí rất lớn và chưa thông qua được.

Nếu làm thì phải làm song hành, không thể chắp vá đường sắt hiện nay. Nếu QH thống nhất chủ trương, Chính phủ chỉ đạo thì tiến hành dự án. Điều đáng tiếc chưa qua dự án nào làm mới.

Còn bình luận chia sẻ lợi ích, theo cá nhân tôi, người làm giao thông, chúng tôi muốn phát triển hài hoà các loại hình, nhưng đường sắt chưa đầu tư đúng mức. Dự án đường sắt, đường bộ đều như nhau, lấy tâm ra làm, còn vi phạm chịu trách nhiệm trước pháp luật. Đã đến lúc cần thông qua dự án đường sắt, trong nhiều nhiệm kỳ mới có đường sắt Bắc Nam, nếu không sẽ hạn chế rất lớn cho vận tải và phát triển kinh tế xã hội.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhắc lại, tại kỳ họp 4, Quốc hội cho dùng 7.000 tỷ đồng trung hạn 5 năm dành cho đường sắt, 8.000 tỷ đồng dành cho đường bộ với dự án tạm dừng thi công gây ảnh hưởng cho địa phương. Việc này còn chậm nên Bộ trưởng nhanh chóng chỉ đạo trình Ủy ban TVQH.

Bộ trưởng cũng đã nhận trách nhiệm cần quan tâm hài hoà cả đường sắt, đường bộ, đường thuỷ, hàng không... chứ không riêng đường bộ.

Đại biểu Hoàng Văn Hùng (Thái Nguyên): Cử tri Thái Nguyên bức xúc về trạm thu phí 77 trên Quốc lộ 3 cũ và kiến nghị bỏ trạm. Giải pháp của Bộ trưởng như thế nào? Làm sao đảm bảo hài hoà của nhân dân, Nhà nước và nhà đầu tư?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Trước đây đặt 1 trạm trên QL 3 cũ và trên cao tốc mới dài 40km. Trước phản ứng của dư luận, Bộ cho nhà đầu tư thu phí trên tuyến đường mới là đường cao tốc để giám sát việc thu và tính phương án tài chính. 

Qua làm việc với Thái Nguyên thì có bàn nhiều giải pháp, trong đó có thể hoàn chỉnh mở rộng cao tốc Hà Nội – Thái Nguyên đang có nhu cầu, và là đường mới sử dụng vốn ODA, nếu được Quốc hội chấp thuận đầu tư thì không cần thu phí ở QL3 cũ. Xin tiếp thu ý kiến để phối hợp nghiên cứu tham mưu cho Chính phủ.

Đại biểu Đặng Thuần Phong (Bến Tre): Công nghệ như nhau nhưng làm 1km đường ở nước ta từ 700-1000 tỷ đồng và tuổi thọ đường thấp, trong khi các nước làm với chi phí thấp mà tuổi thọ đường lại cao. Vậy nguyên nhân bên trong của vấn đề này là gì? 

Nguyên nhân vì sao đầu tư cho đường sắt thấp trong thời gian rất dài?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Có nhiều dư luận nói rằng chi phí đắt, tuổi thọ kém, việc này Chính phủ chỉ đạo các bộ ngành cung cấp các thông tin liên quan đến suất đầu tư so với các nước trong khu vực. 

Xây dựng đường phụ thuộc nền móng, nếu yếu thì phải xử lý đất yếu với chi phí tốn kém và phải vận chuyển đất tốt để xử lý. Công tác giải phóng mặt bằng thu hồi đất, một số nước chi phí này thấp, còn ta tuỳ theo khu vực nên suất đầu tư nếu nói rằng từ 700-1000 tỷ có thể đúng với một số đoạn, nhưng có những đoạn ta lại làm giá thấp.

Bộ Xây dựng chủ trì cùng Bộ GTVT thi công một số đoạn cao tốc thuần tuý công nghệ mới, giám sát chặt chẽ để có suất đầu tư đại diện cho các khu vực.

Còn với đường sắt không có sự phân biệt, đều thuộc trách nhiệm của ngành và xem tất cả quan trọng như nhau. Nhưng kinh phí cao, nên xin tiếp thu để sắp tới cố gắng chọn những đoạn tuyến tốt để triển khai làm trước, hy vọng sẽ giải quyết được căn cơ của đường sắt.

Đại biểu Lê Thanh Vân (Cà Mau): Hiện đại hoá hệ thống đường sắt Bắc Nam và nâng cao hệ thống giao thông thuỷ nội địa ở đồng bằng Sông Hồng và ĐBSCL là hai trật tự ưu tiên. Nhưng như Bộ trưởng nói tới đây mới xây dựng đề án. Vì sao hơn một nhiệm kỳ qua chủ trương đúng đắn đó không được triển khai? Về vấn đề này, tôi đề nghị Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng trả lời làm rõ thêm.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Hai lĩnh vực này đúng là được ưu tiên. Tuy nhiên, đường sắt như đã nói là kinh phí rất lớn và cần chủ trương từ Chính phủ đến Quốc hội. Còn đường thuỷ nội địa thời gian qua được quan tâm, là giải pháp tốt giảm chi phí vận tải nên đang quyết tâm.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hồng: Có lẽ không còn hình ảnh nào đau xót hơn hình ảnh người mẹ chết với đứa con trong bụng, hay xe đâm liên hoàn gây nhiều người chết và bị thương. Bộ trưởng cho biết trách nhiệm thuộc về ai, hay họ là những người xấu số?

Có phải do tăng tăng trưởng nóng nên tình trạng mất an ninh an toàn hàng không, tai nạn đường sắt ngày càng tăng hay không? 

Đại biểu Trương Minh Hoàng: Tình trạng tai nạn đường sắt vừa qua liên tục xảy ra. Báo cáo của Bộ cho thấy việc đầu tư cho đường sắt rất ít, trong khi tập trung cho đường sắt Hà Đông – Cát Linh ở Hà Nội... Đề nghị Bộ trưởng cho biết việc ưu tiên như vậy có khắc phục được tình trạng tai nạn như vừa qua?

Đại biểu Bùi Văn Xuyền: Đề nghị sớm đưa dự án Luật đầu tư theo hình thức PPP vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019 để sớm ban hành. 

Cử tri phản ánh hàng năm phải đóng phí giao thông đường bộ để duy tu, bảo dưỡng những con đường xuống cấp, trong khi các con đường cũng vẫn xuống cấp rồi có đường xuống cấp được đầu tư lại theo BOT để rồi họ phải trả phí. Bộ trưởng lý giải thế nào?

Có công trình lớn như đường sắt trên cao Cát Linh phải giãn, hoãn tiến độ và tăng hàng nghìn tỷ đồng. Bộ trưởng cho biết căn cứ pháp lý nào làm tăng tổng mức đầu tư và trách nhiệm của bộ?

Đại biểu Phùng Văn Hùng (Cao Bằng) tranh luận: Tôi không đồng tình việc Bộ trưởng nói rằng đầu tư cho đường sắt rất lớn nên khó làm. Nghị quyết của Đảng phát triển đồng bộ, nhưng suốt thời gian qua đầu tư cho đường sắt chỉ chiếm 2-3% trong tổng vốn của ngành. Vậy Bộ trưởng giải thích nguyên nhân, trách nhiệm khi vốn cho đường sắt thấp và ảnh hưởng an toàn giao thông. Phó Thủ tướng cho biết trách nhiệm của CP và phương hướng khắc phục?

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương: Về công khai chi phí BOT, Bộ trưởng nói chưa công khai do đợi quyết toán. Vậy dựa vào cơ sở nào để thu phí và xác định thời gian thu phí? Có phải đang “áng chừng” mức thu phí hay không? Bộ trưởng nói quyết toán dựa vào địa phương, vậy với tư cách tư lệnh ngành, xin cho biết khi nào việc quyết toán này được hoàn tất?

Đại biểu Nguyễn Thanh Hồng: Có lẽ không còn hình ảnh nào đau xót hơn hình ảnh người mẹ chết với đứa con trong bụng, hay xe đâm liên hoàn gây nhiều người chết và bị thương. Bộ trưởng cho biết trách nhiệm thuộc về ai, hay họ là những người xấu số?

Có phải do tăng tăng trưởng nóng nên tình trạng mất an ninh an toàn hàng không, tai nạn đường sắt ngày càng tăng hay không? 

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Về tai nạn giao thông thảm khốc, nghiêm trọng, chúng tôi nghĩ khi xảy ra có nhiều yếu tố, có kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ thì trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước. Nguyên nhân chủ quan của người tham gia giao thông, không chấp hành thì đề nghị cơ quan chức năng vào cuộc điều ra, đưa ra kết luận, trách nhiệm rơi vào đơn vị, cá nhân nào thì phải chịu trách nhiệm.

Với đường sắt không phải tăng trưởng nóng, thời gian vừa qua duy trì hoạt động, do đó không phải tăng trưởng nóng mà nhiều tai nạn. Kết cấu hạ tầng xuống cấp nghiêm trọng, ý chí chủ quan từ cán bộ đến người tham gia dẫn đến xung động. Đó là nguyên nhân.

Riêng hàng không có một số sự cố liên quan an ninh hàng không nhưng không phải tai nạn. Chúng tôi thường xuyên kiểm tra giám sát, Phó Thủ tướng chỉ đạo quyết liệt để nâng cao an toàn an ninh hàng không. Không phải do tăng trưởng nóng, nên yếu tố chủ quan và sơ xuất về mặt kỹ thuật là yếu tố chính, tuy nhiên sẽ rà soát lại.

Đại biểu Trương Minh Hoàng: Tình trạng tai nạn đường sắt vừa qua liên tục xảy ra. Báo cáo của Bộ cho thấy việc đầu tư cho đường sắt rất ít, trong khi tập trung cho đường sắt Hà Đông – Cát Linh ở Hà Nội... Đề nghị Bộ trưởng cho biết việc ưu tiên như vậy có khắc phục được tình trạng tai nạn như vừa qua?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Khi triển khai một dự án thì phải được phê duyệt. Bộ cách đây 8 năm đề nghị xây tuyến đường sắt mới nhưng Quốc hội chưa đồng tình. Còn đường sắt hiện nay là lạc hậu, có nâng cấp về lâu dài cũng không đảm bảo. Đầu tư Bộ quan tâm nhưng đầu tư có mức độ. Quốc hội biểu quyết bổ sung 7000 tỷ để nâng cấp. Còn đường sắt đô thị là cần thiết, vì chỉ xe buýt thì xung đột nhiều xe cá nhân, không giải được bài toán căn cơ, cần loại hình mới nhanh kết nối trong đô thị. Dự án được phê duyệt nên có cơ sở triển khai.

Đại biểu Bùi Văn Xuyền: Đề nghị sớm đưa dự án Luật đầu tư theo hình thức PPP vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019 để sớm ban hành. 

Cử tri phản ánh hàng năm phải đóng phí giao thông đường bộ để duy tu, bảo dưỡng những con đường xuống cấp, trong khi các con đường cũng vẫn xuống cấp rồi có đường xuống cấp được đầu tư lại theo BOT để rồi họ phải trả phí. Bộ trưởng lý giải thế nào?

Có công trình lớn như đường sắt trên cao Cát Linh phải giãn, hoãn tiến độ và tăng hàng nghìn tỷ đồng. Bộ trưởng cho biết căn cứ pháp lý nào làm tăng tổng mức đầu tư và trách nhiệm của Bộ?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Đồng tình với ý kiến đại biểu cần nhanh ban hành luật, hiện CP chỉ đạo bộ ngành trình Quốc hội trong thời gian sớm nhất để thực hiện đúng khung pháp lý và sự giám át của toàn dân.

Hàng năm nộp phí giao thông đường bộ, trách nhiệm của Nhà nước là cung cấp dịch vụ công, người dân khi sử dụng thì nộp khoản phí để duy tu sửa chữa đường bộ. Tuy nhiên, hiện nay, ngân sách eo hẹp, không đủ phát triển, mở rộng nâng cấp nên chủ trương kêu gọi các thành phần tham gia theo BOT. Do đó Nhà nước ký hợp đồng, DN hưởng chính sách theo quy định, do đó việc thu phí BOT là phù hợp chủ trương.

Phí chồng phí hay không? Xin thưa khi nộp thì quỹ có trách nhiệm đảm bảo giao thông cho toàn bộ hệ thống đường quốc gia và địa phương. Còn BOT tự duy tu, sửa chữa, không đảm bảo mặt đường tốt thì dừng không cho thu phí. Kinh doanh trong quy định nhưng có trách nhiệm bảo dưỡng bảo trì.
Đại biểu nói Cát Linh – Hà Đông và một số công trình chậm nên chi phí tăng, trách nhiệm thế nào? Chậm có nhiều nguyên nhân. Vừa qua Chính phủ giao Bộ GT thẩm định dự án đường số 1 Bến Thành – Suối Tiên, có mấy nguyên nhân làm tăng chi phí: 2009-2010 khủng hoảng kinh tế, lạm phát cao, giá tăng liên tục dẫn đến trượt giá. Khi lập dự án đưa ra quy mô tầm nhìn đến 2030, nhưng TP thấy rằng đó là quá ngắn, do đó điều chỉnh quy mô với tầm nhìn 2040, đồng thời đưa vào công nghệ mới, mở rộng cả cầu, đường dẫn nên tăng quy mô, tăng kinh phí. Một số dự án triển khai không đảm bảo tiến độ dẫn đến tăng chi phí. Chúng tôi xin tiếp thu giám sát chặt chẽ dự án lớn.

Đại biểu Phùng Văn Hùng (Cao Bằng) tranh luận: Tôi không đồng tình việc Bộ trưởng nói rằng đầu tư cho đường sắt rất lớn nên khó làm. Nghị quyết của Đảng phát triển đồng bộ, nhưng suốt thời gian qua đầu tư cho đường sắt chỉ chiếm 2-3% trong tổng vốn của ngành. Vậy Bộ trưởng giải thích nguyên nhân, trách nhiệm khi vốn cho đường sắt thấp và ảnh hưởng an toàn giao thông. Phó Thủ tướng cho biết trách nhiệm của CP và phương hướng khắc phục?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Thực tế hiện nay đầu tư cho đường sắt chỉ chiếm 2-3%, có năm 5-7%, chiếm tỷ lệ thấp vốn ngành giao thông. Chúng ta đang tự mâu thuẫn mình, nâng cấp đường sắt hiện nay thế nào cho hợp lý, vì đang lạc hậu. Đổ tiền nhiều mà hiệu quả thấp, không kết nối được thì lãng phí. Còn tập trung làm đường mới hiện đại, đường đôi để tạo vận tải liên tục. Một phần lý do này chi phí cho đường sắt hạn chế. Gần đây phần xuống cấp nghiêm trọng có tăng tỷ lệ vốn lên, nhưng không thông qua đường sắt tốc độ cao thì không giải quyết được bài toán căn cơ.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương: Về công khai chi phí BOT, Bộ trưởng nói chưa công khai do đợi quyết toán. Vậy dựa vào cơ sở nào để thu phí và xác định thời gian thu phí? Có phải đang “áng chừng” mức thu phí hay không? Bộ trưởng nói quyết toán dựa vào địa phương, vậy với tư cách tư lệnh ngành, xin cho biết khi nào việc quyết toán này được hoàn tất?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Trong 58 dự án tổ chức thu phí thì đã quyết toán. Trong đó nhà đầu tư trình lên 61.000 tỷ, thẩm định và thống nhất 54.450 tỷ, còn lại đang xem xét. Như thế 58 dự án được quyết toán, có 10 quyết toán toàn bộ, 39 dự án gần như toàn bộ, 9 dự án quyết toán một phần. Tiếp tục làm với nhà đầu tư để công khai minh bạch.

62 dự án liên quan địa phương, gửi lên 49 hồ sơ về giải phóng mặt bằng và đang tích cực kiểm tra giám sát, cố gắng quyết toán giải phóng mặt bằng nhanh nhất để công khai minh bạch.

Hiện 88 dự án BOT đều có thông tin đầy đủ trên trang web của Bộ, người dân có thể vào xem xét.

Đa phần đầu tư toàn bộ nên không thể dừng không cho thu phí, vì phát sinh lãi đầu tư. Tích cực quyết toán để điều chỉnh lại hợp đồng chính thức. Còn hiện nay trong thời gian thu phí mười mấy năm nên linh động để nhà đầu tư tư phí nhưng phải nhanh chóng quyết toán.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hiền (Nghệ An): Thời gian qua công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch trong ngành bộc lộ bất cập, có dấu hiệu buông lỏng, gây lãng phí. Giải pháp nào khắc phục tình trạng trên?

Việc phạt nguội là giải pháp tích cực, tuy nhiên, đến nay trình tự quy định cụ thể chưa được ban hành. Bộ trưởng cho biết triển khai thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Chúng tôi công nhận vừa qua quy hoạch giao thông có đủ, từ đường bộ đến hàng không nhưng công tác quản lý quy hoạch còn bất cập. Theo luật đường sắt, Bộ và cơ quan chức năng có trách nhiệm quản lý phần đất triển khai xây dựng và phần đất đảm bảo an toàn tàu chạy, còn hành lang lộ giới thì giao chính quyền địa phương để đảm bảo sau này có thể sử dụng. Tuy nhiên công tác phối hợp giữa Bộ và chính quyền chưa tốt nên quy hoạch quản lý kém, chất lượng quy hoạch thấp, một số quy hoạch lạc hậu, điều này có thể thấy bên hàng không cũng rất nhiều. Việc này chung tôi xin rút kinh nghiệm.

Tầm nhìn hiện không ngắn hạn nữa, như Nội Bài lần này làm có tầm nhìn 50-100 năm, vì không thể di dời, cần xác định ý nghĩa dự án để thực hiện. Quy hoạch sau này dài hơn, phối hợp tốt hơn để quản lý.

Về phạt nguội, hệ thống điện tử phản ánh trung thực, công khai, minh bạch. Hiện Hà Nội, tại nhiều cung đường sử dụng hình thức này. Việc triển khai của Hà Nội rất tốt. Chúng tôi kiến nghị Chính phủ, bộ ngành cùng phối hợp để hoàn chỉnh về thể chế, tăng cường phạt nguội. Qua đó hoàn toàn có thể xử chủ doanh nghiệp vi phạm.

Đại biểu Trần Thị Huyền Trân (Trà Vinh): Dự án luồng cho tàu biển vào sông Hậu sau khi hoàn thành bị sạt lở nghiêm trọng. Bộ có ý kiến khi sạt lở đến đâu bồi thường đến đó, dân không đồng tình và liên tục gặp lãnh đạo tỉnh. Tỉnh nhiều lần đề nghị Bộ giải quyết nhưng chưa có kết quả. Vậy khi nào Bộ giải quyết bồi thường và chống sạt lở để nhân dân yên tâm lao động sản xuất?.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Tôi trực tiếp chỉ đạo Thứ trưởng và cơ quan chức năng trực tiếp làm việc với Trà Vinh để khắc phục tình trạng sạt lở. Hiện nay phối hợp giải phóng mặt bằng ven sông để đời sống bà con ổn định, nếu có sạt lở thì thuộc đất đã đền bù. Bà con mong muốn đền bù rộng hơn, việc này tiếp thu và sau kỳ hợp này lãnh đạo Bộ sẽ đến vùng sông Hậu để nghiên cứu.

Lâu dài, dự án có 2 giai đoạn, cơ bản hoàn thành giai đoạn 1, giai đoạn 2 mở rộng nâng cấp kè đá toàn tuyến nhưng khó khăn về ngân sách. Bộ sẽ cố gắng tham mưu để có giải pháp căn cơ hơn.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương tranh luận: Sáng nay, Bộ trưởng nói chưa quyết toán được nên chưa công khai, và để quyết toán dựa vào địa phương. Bộ trưởng trả lời như vậy tôi chấp nhận. Nhưng người dân bức xúc khi mong muốn công khai thu phí lâu nay là bao nhiêu, mỗi ngày trạm thu của người dân bao nhiêu trên bảng điện tử công khai tại trạm thu phí. Việc này có khó khăn gì không? Mong muốn này có chính đáng không? Bộ có chỉ đạo việc công khai này hay không? 

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Việc công khai số liệu ở trạm thu phí hoàn toàn trong tầm tay. Nhưng mong muốn, cuối năm nay vào thu phí tự động thì có hệ thống máy giám sát thường xuyên hàng ngày, hàng giờ, dữ liệu công khai minh bạch. Trước mắt, công khai trên trang web và mong người dân và đại biểu truy cập xem xét các dự án trên địa bàn.

Đại biểu Nguyễn Hữu Cầu (Nghệ An): Cử tri lo lắng chất lượng đào tạo lái xe, lý thuyết và thực hành rất kém. Nguyên nhân có quản lý Nhà nước có dấu hiệu tiêu cực. Bộ trưởng cho biết giải pháp nâng cao đào tạo?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Đào tạo đều có quy trình, giáo trình, có lý thuyết và thực hành. Qua phản ánh của đại biểu xin tiếp thu rà soát giáo trình đào tạo. Nếu cần thiết có thể kéo dài thời  gian để đáp ứng yêu cầu.

Tuy nhiên, giáo trình này đều được ban hành công khai minh bạch, có hội đồng giám sát. Có thể xem xét tăng thời lượng thực hành, đào tạo lý thuyết và có thể phát sinh một số chi phí. Nếu có làm việc này thì mong cử tri thông cảm.

Còn tiêu cực trong thi cử, cá nhân tôi đánh giá khó xảy ra. Thi trắc nghiệm và thi sa bàn thực hành. Với việc giám sát thì khách quan, minh bạch. Tuy nhiên chúng tôi sẽ xem xét, nếu có tiêu cực thì xử lý nghiêm.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng: Xin cảm ơn các đại biểu quan tâm chất vấn nhiều nội dung liên quan quản lý Nhà nước về hạ tầng giao thông, trong đó có trách nhiệm Chính phủ, Thủ tướng, Bộ trưởng trả lời khá rõ nội dung chất vấn.

Ý kiến đại biểu Trương Trọng Nghĩa về tình trạng các công trình được chỉ định thầu cho ít doanh nghiệp, gây ra lãng phí, thất thoát, kéo dài thời gian, gây bức xúc trong dư luận, quan điểm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ là thanh tra kiểm tra công trình đầu tư xây dựng, xem chỉ định thầu có đúng pháp luật hay không, việc đầu tư xây dựng có đúng quy trình mà luật quy định hay không và có việc thông đồng giữa nhà thầu, tư vấn, thẩm định, thiết kế và cán bộ Nhà nước để tăng khống khối lượng, gây thất thoát... Sai phạm sẽ được xử lý nghiêm.

Việc thực hiện đầu tư các công trình giao thông bằng BOT, việc huy động nguồn lực đầu tư nói chung, đặc biệt giao thông bằng BOT là chủ trương rất đúng đắn của Đảng, Nhà nước do vốn đầu tư rất lớn trong khi ngân sách hạn hẹp. Việc thu hút nguồn vốn vào lĩnh vực này đạt được kết quả quan trọng, thay đổi diện mạọ hạ tầng giao thông, nâng cao năng lực cạnh tranh. 

Không ít dự án bộc lộ hạn chế như chất lượng đầu tư thấp, thời gian thu phí dài, mức phí, đặt trạm gây bức xúc mạnh mẽ của người dân. Chính phủ đã có chỉ đạo lập lại trật tự kỷ cương như: yêu cầu Bộ GTVT rà soát lại các dự án BOT để xác định tổng mức đầu tư, từ đó xác định chi phí và thời gian thu phí hợp lý; vị trí trạm thu phí đảm bảo hài hoà lợi ích Nhà nước, nhà đầu tư và đặc biệt là của người dân.

Nhiệm vụ thời gian tới, Thủ tướng yêu cầu tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan nói chung, nhưng nhất là đối tác công tư, để huy động nguồn lực, đảm bảo công khai minh bạch, khắc phục kẽ hở làm thất thoát vốn, tài sản nhà nước....

Tiếp tục rà soát dự án BOT và khắc phục tồn tại như cử tri đã nêu; xử lý nghiêm sai phạm.

Từng giai đoạn, tiến hành xây dựng kế hoạch hoá đầu tư thực hiện quy hoạch để cân đối nguồn lực, trong đó xác định rõ tuyến đường, công trình đầu tư BOT, công bố công khai để nhà đầu tư, người dân biết, tiến hành lựa chọn nhà đầu tư theo đấu thầu, người dân kiểm tra giám sát; đầu tư BOT trên tuyến đường mới, không độc đạo, đảm bảo người dân lựa chọn.

Tăng cường quản lý nhà nước với dự án BOT từ quy hoạch, kế hoạch, lập thẩm định phê duyệt dự án đầu tư, thiết kế kỹ thuật, đến thi công, nghiệm thu, bàn giao, vận hành.... đảm bảo giảm giá phí, thời gian thu phí, chống tiêu cực thất thoát. 

Lựa chọn nhà đầu tư theo đấu thầu, cạnh tranh với các tuyến đường bộ Bắc Nam và các tuyến đường khác.

Về hình thức đầu tư BT mà đại biểu nói gây thất thoát và bức xúc, Thủ tướng yêu cầu rà soát dự án BT đang triển khai, xem xét việc quản lý thực hiện tuân thủ quy định pháp luật, như giá trị sử dụng đất, giá trị công trình BT xem có đúng đầu tư không hay khai khống? Hoàn thiện pháp luật về đầu tư xây dựng, theo hướng kiểm soát chặt chẽ, công khai, xác định đúng giá trị tài sản giá trị sử dụng đất, chống thất thoát. Có cơ chế khuyến khích địa phương  chủ động bố trí nguồn vốn giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch để đấu giá thay vì chỉ thầu hoặc đầu tư bằng BT, tạo nguồn vốn đầu tư trực tiếp để xây dựng hạ tầng giao thông.

Về vấn đề quy hoạch, quản lý quy hoạch, quản lý quy hoạch đầu tư hạ tầng giao thông, chất lượng công trình còn hạn chế, yếu kém, lạc hậu, mất cân đối trong đầu tư các loại hình giao thông... là điểm nghẽn của của quá trình phát triển, nhiều công trình triển khai chậm, tổng mức đầu tư tăng nhanh, ý thức tham gia giao thông kém nên tai nạn còn nghiêm trọng, ùn tắc còn bức xúc. Đầu tư BOT bộc lộ hạn chế thiếu sót nhưng chưa xử lý căn bản, gây phản ứng trong dư luận xã hội. 

Những tồn tại trên có nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng có điểm xuất phát từ khâu điều hành quản lý.

Đề nghị Chính phủ, Bộ trưởng và các bộ ngành liên quan tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, triển khai hiệu quả các giải pháp trước mắt và lâu dài liên quan nhiệm vụ, lĩnh vực được chất vấn.

Theo đó, rà soát đánh giá toàn bộ kết cấu, quy hoạch, trong đó chú trọng đường sắt quốc gia, sớm báo cáo Quốc hội cho ý kiến về đường sắt tốc độ cao Bắc Nam.

Triển khai đồng bộ, đầu tư đáp ứng phát triển đất nước, trong đó có công trình lớn quan trọng, thiết yếu, nhất là khu vực có tiềm năng phát triển, giải quyết ách tắc, quá tải giao thông, đảm bảo thông suốt ở các trung tâm kinh tế lớn, các tuyến có nhu cầu vận tải lớn và tại vùng khó khăn. Thu hút các thành phần kinh tế, kể cả nhà đầu tư nước ngoài đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông, đảm bảo lợi ích thoả đáng của Nhà nước, nhà đầu tư và đặc biệt là của người dân.

Cùng với đó là đẩy mạnh, nhanh các công trình trọng điểm, đảm bảo chất lượng, hiệu quả, hoàn thành dự án lớn, dự án chậm tiến độ, làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc kéo dài tiến độ dự án, tăng vốn đầu tư. 

Sử dụng hiệu quả vốn từ ngân sách, trái phiếu CP trung hạn đã bố trí, quan tâm ngành đường sắt một cách cân đối để giảm tải đường bộ, ưu tiên kết nối các vùng phục vụ vận chuyển hàng hoá và hành khách.

Bảo đảm trật tự an toàn giao thông, giảm hơn nữa tai nạn giao thông, xử lý “điểm đen” an toàn giao thông, lập lại trật tự giao thông đô thị, giảm ùn ắc ở thành phố lớn, tuyến đường trọng điểm để đảm bảo giao thông thông suốt....
Xử lý nghiêm hành vi vi phạm pháp luật, tiêu cực, thiếu trách nhiệm để xảy ra vi phạm; Làm tốt công tác đăng ký, đăng kiểm xe, đào tạo lái xe; tăng cường tuyên truyền giáo dục ý thức chấp hành giao thông, xây dựng văn hoá giao thông của người dân; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý điều hành giao thông...

Nghiên cứu hoàn thiện pháp luật về đầu tư theo hình thức BOT, trong tổng thể đầu tư theo hình thức đối tác công tư để kêu gọi các nhà đầu tư; rà soát hệ thống thu phí đường bộ để xử lý vướng mắc, đảm bảo công khai, minh bạch, đến hết 2019 toàn bộ trạm cả nước tự động thu phí không dừng; kiểm toán, quyết toán toàn bộ dự án BOT theo quy định. Với những trạm có vị trí không đúng thì có phương án xử lý dứt điểm, tăng cường thanh kiểm tra xử lý nghiêm vi phạm./.