Trường hợp thu hồi đất để phát triển KTXH: Có nên liệt kê trong Luật Đất đai?

Chiều 11/5, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Chính phủ cho biết, đến nay đã có hơn 12, 1 triệu lượt ý kiến, các nội dung được nhân dân quan tâm tập trung góp ý là: bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng; tài chính đất đai, giá đất; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất...

Việc tiếp thu, giải trình ý kiến của Nhân dân để hoàn thiện dự án Luật được Chính phủ thực hiện ngay trong quá trình lấy ý kiến. 

Minh bạch tiêu chí, điều kiện thu hồi đất

Về thu hồi, trưng dụng đất, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, đây là nội dung nhận được nhiều ý kiến của nhân dân.

Tiếp thu các ý kiến góp ý, dự thảo Luật đã sửa đổi toàn bộ nội dung của Điều 75 theo hướng Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm phát huy nguồn lực đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại, thực hiện chính sách an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và bảo tồn di sản văn hóa. Quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất đối với các loại công trình công cộng từng lĩnh vực.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết có 2 loại ý kiến: Loại ý kiến thứ nhất: Cơ bản tán thành quy định tại dự thảo Luật như Chính phủ đã trình; đề nghị tiếp tục rà soát, hoàn thiện, bảo đảm quy định đầy đủ, rõ ràng.

Loại ý kiến thứ hai: Cân nhắc cách quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất như dự thảo luật, chưa bảo đảm tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW về việc quy định điều kiện, tiêu chí cụ thể thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; khó bảo đảm đầy đủ các trường hợp, nhất là các trường hợp có thể phát sinh trong tương lai. Thường trực UBKT cơ bản tán thành loại ý kiến thứ hai.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, cần minh bạch quá trình, tiêu chí, điều kiện thu hồi đất để đảm bảo đúng tiêu chí, tránh khiếu kiện. Cần làm rõ khái niệm thế nào là phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh, thế nào là phục vụ mục đích phát triển kinh tế xã hội, vì lợi ích quốc gia, vì lợi ích công cộng.

Bà Lê Thị Nga đề nghị cần quy định thật rõ ràng, cụ thể, dự liệu các trường hợp xảy ra trong thực tế để đảm bảo tính chặt chẽ và khả thi trong áp dụng pháp luật.

Cũng liên quan việc hoàn thiện quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, tại khoản 6, Điều 86 dự thảo luật quy định: việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, việc bố trí tái định cư phải được hoàn thành trước khi có quyết định thu hồi đất.

Ban soạn thảo cần rà soát về sử dụng từ ngữ chặt chẽ, tránh có cách hiểu khác nhau, bởi Nghị quyết Trung ương 8 quy định: việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đi trước một bước.

Ngoài ra, Nghị quyết 18 của Trung ương nêu thực hiện có hiệu quả việc đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất, ổn định đời sống cho người sản xuất sau thu hồi nhưng vẫn chưa được thể chế hóa rõ trong dự thảo luật…

Cần “van” để điều tiết

Về bảng giá đất, dự thảo luật quy định được ban hành hàng năm để đảm bảo giá đất phù hợp với nguyên tắc thị trường. Chính phủ cho biết, qua tổng kết thi hành Luật Đất đai năm 2013, cho thấy việc ban hành bảng giá đất 5 năm một lần, điều chỉnh khi có biến động 20% rất ít địa phương thực hiện được, làm cho bảng giá đất chưa phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường.

Nghị quyết số 18-NQ/TW đã xác định: "Bỏ khung giá đất, có cơ chế, phương pháp xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường". Để bảo đảm quy định này có tính khả thi, dự thảo luật đã bổ sung quy định về chuyển tiếp thực hiện theo hướng tiếp tục sử dụng bảng giá đất hiện hành đến hết 31/12/2025.

"Các địa phương có thời gian từ khi luật có hiệu lực thi hành đến ngày 31/12/2025, đủ thời gian để xây dựng, ban hành bảng giá đất mới theo yêu cầu của luật; đồng thời, việc ban hành bảng giá đất hàng năm tiếp theo được hướng dẫn cụ thể theo hướng những khu vực, loại đất có biến động thì mới phải cập nhật giá đất cho phù hợp với thị trường", Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nói.

Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng, dự thảo luật quy định phương pháp định giá đất theo nguyên tắc thị trường là chưa thực sự rõ ràng, chưa bảo đảm thể chế đầy đủ, toàn diện yêu cầu của Nghị quyết số 18-NQ/TW về có chính sách phù hợp với từng đối tượng, loại hình sử dụng đất để khơi dậy tiềm năng, phát huy cao nhất giá trị nguồn lực đất đai.

Cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ và đánh giá tác động cụ thể, nhất là tính khả thi của quy định, trong đó đề nghị đánh giá tác động KTXH đến các đối tượng khác nhau nếu có sự thay đổi về phương pháp, cách thức định giá đất.

Đồng thời, làm rõ "giá đất" hay "giá quyền sử dụng đất"; mối quan hệ giữa "giá đất" và "bảng giá đất". Quy định rõ ràng "các yếu tố khác ảnh hưởng đến giá đất".

Về bảng giá đất, có ý kiến đề nghị quy định rõ ràng, cụ thể trong dự thảo Luật về các phương pháp định giá đất và trường hợp áp dụng cụ thể để bảo đảm tính công khai, minh bạch trong định giá đất. Có ý kiến đề nghị thu hẹp các phương pháp định giá đất, cân nhắc ưu tiên sử dụng phương pháp hệ số điều chỉnh.

Về Hội đồng thẩm định giá đất, đề nghị xem xét lại thành phần Hội đồng để nâng cao tính chuyên môn, bảo đảm tính độc lập giữa cơ quan định giá, cơ quan thẩm định giá và cơ quan quyết định giá đất, bảo đảm thể chế hóa đúng tinh thần của Nghị quyết 18-NQ/TW...

Nêu ý kiến, Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy đặt vấn đề: "Thực tiễn ở địa phương, việc xây dựng bảng giá đất rất công phu, mất thời gian, nếu quy định vậy có khả thi không, có sinh ra quá nhiều thủ tục phức tạp ở thực tiễn hay không?", đồng thời băn khoăn liệu có phương án thời gian dài hơn không, hay khi thay đổi thì tính lại.

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, hiện nay người dân và doanh nghiệp rất quan tâm đến việc tính tiền thu sử dụng đất hàng năm, điều chỉnh khi có biến động. Bởi khi đầu tư, doanh nghiệp phải có thông số rất đầy đủ đầu vào, đầu ra, để quyết định dự án, tính hiệu quả vòng đời dự án.

 “Nhiều doanh nghiệp và người dân tổng hợp phản ánh, mong muốn có mức tối đa có được không? Ví dụ, có thể điều chỉnh nhưng trong 5 năm không được vượt quá mức bao nhiêu đấy? Nếu không nhiều dự án sẽ lâm vào tình trạng phá sản. Vì lúc chi phí đầu vào người ta không lường hết được”, Chủ tịch Quốc hội nói.

Chủ tịch Quốc hội cho rằng, một số nội dung đã được thiết kế, song cần rà soát lại cho chặt chẽ, vì đây là mối quan tâm lớn của doanh nghiệp và người dân, cũng liên quan đến chi phí của nền kinh tế, chứ không chỉ đơn thuần của một doanh nghiệp.

“Biến động bao nhiêu thì điều chỉnh, và tổng điều chỉnh tăng nếu có thì nên khống chế tối đa bao nhiêu, như vậy người ta mới tính toán phương án đầu tư, vòng đời dự án”, ông Vương Đình Huệ nhấn mạnh, cần “van” điều tiết làm sao để hài hoà lợi ích nhà nước, người dân, doanh nghiệp.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, toàn bộ nội dung tiếp thu giải trình đã được đưa ngay lên Cổng thông tin điện tử Chính phủ và Bộ TN&MT. Hiện cơ quan soạn thảo vẫn tiếp tục lắng nghe, lấy ý kiến./.