Sắc đỏ dưa hấu

Trong dịp Tết Nguyên đán, ở Nam Bộ, hầu như mâm ngũ quả trên bàn thờ tổ tiên của các gia đình đều không thể thiếu cặp dưa hấu và bốn loại quả khác: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài (nói theo giọng miền Nam là: cầu - dừa (vừa) - đủ - xài (xoài), là điều mong ước của mọi nhà trong năm mới). Với sắc màu rực rỡ cùng ý nghĩa sâu xa, cặp dưa hấu đỏ làm cho ngày Tết thêm sinh động, thiêng liêng.

Khi gió chướng kéo về, ngoài đồng gió thổi hiu hiu, tiết trời hanh hanh lạnh, trên các đồng ruộng rẫy ở Gò Công (Tiền Giang); Cần Đước (Long An); Vũng Thơm và Đại Tâm (Sóc Trăng) xanh rờn màu xanh dưa hấu cung cấp cho dịp Tết cổ truyền dân tộc. Dưa hấu bày Tết nơi này nổi tiếng từ lâu, được nhiều người Nam bộ biết đến “Ngọt thanh như đường cát, mát chẳng kém đường phèn”.

Vào dịp Tết đến, Xuân về, người mua dưa hấu bày Tết chọn rất kỹ từ màu sắc sáng, tròn đều, trái cân đối không lớn và nhỏ quá. Còn người buôn bán dưa hấu để bày Tết hầu hết họ phải lặn lội về tận các ruộng, rẫy trồng dưa, chọn đồng, chọn dưa, đặt cọc trước và giá luôn đắt hơn loại thường, tự họ chăm sóc trước cả tuần và không tưới nước nhiều cho đến ngày thu hoạch. Họ tính toán chi ly để bảo quản dưa Tết luôn luôn đẹp.

Vận chuyển dưa hấu phải lót rất nhiều rơm xung quanh từng trái, xe chạy chầm chậm, chăm sóc còn hơn vận chuyển trứng, tránh sự trầy xước, xe phải chạy vào ban đêm hoặc trời râm mát… tất cả đều phải công phu, cẩn trọng. Trồng dưa hấu bày Tết vất vả hơn trồng dưa thương phẩm, nhưng bù lại giá luôn đắt hơn loại thường gấp 2-3 lần. Có năm trời mưa muộn, sương muối nhiều dưa bày Tết thất mùa, cặp dưa hấu đẹp có giá lên đến vài trăm ngàn đồng.

Quả dưa hấu ngoài việc trưng bày khi Tết đến, Xuân về, người Nam bộ còn dùng để đón lộc đầu năm. Theo quan niệm của người Nam bộ xưa, đến ngày mùng ba Tết đem quả dưa hấu bổ, nếu đỏ hồng thì năm đó làm ăn phát tài phát lộc. Người dân Nam bộ quan niệm rằng: “Tết đến trong gia đình không có cặp dưa hấu đỏ thì bất thành Tết Nguyên đán cổ truyền dân tộc”. Bởi vậy, Tết cũng là dịp nhiều nhà nông ở nơi này có cơ hội tăng thu nhập cải thiện đời sống và chuẩn bị mừng Xuân, đón Tết.

Ngày nay, cuộc sống hiện đại, cộng với sự giao lưu phong tục làm cho mâm ngũ quả có thể nhiều hơn năm loại quả, cách sắp xếp tự do hơn, có trang trí thêm hoa lá… nhưng vẫn không thể thiếu cặp dưa hấu đỏ. Trong ba ngày Tết, trên bàn thờ tổ tiên có cặp dưa hấu đỏ thì không gian thờ cúng thêm ấm áp, rực rỡ, thiêng liêng cũng như những ước vọng lạc quan của mỗi gia đình về một năm mới./.