Cảng Đà Nẵng từ chối vốn ODA: Chống tư tưởng ỷ lại vào vốn ưu đãi

Công ty cổ phần Cảng Đà Nẵng vừa gây bất ngờ lớn khi thẳng thắn thể hiện quan điểm từ chối nguồn vốn ODA của Nhật tài trợ để đầu tư mở rộng cảng Tiên Sa giai đoạn II. Với hành động này, nhiều chuyên gia cho rằng, đó là một thái độ đáng khuyến khích, nhất là khi tiếp cận ở góc độ tiếp cận vốn vay ưu đãi.

Từ chối vốn ODA: Tin tích cực

Chuyên gia kinh tế Lưu Bích Hồ,  nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển, đồng tình với cách ứng xử này của Cảng Đà Nẵng. Ông cho rằng, “việc Cảng Đà Nẵng từ chối nguồn vốn ODA là quá tốt. Điều này chứng tỏ họ thấy ODA không hấp dẫn nữa. Họ tự huy động được nguồn vốn khác từ xã hội. Họ thấy tiếp cận nguồn vốn khác đỡ phiền hơn, giảm các ràng buộc hơn so với vay vốn ODA. Đặc biệt, nếu dùng vốn vay ODA xét về lãi vay có thể ODA rẻ hơn vốn từ ngân hàng, nhưng đi kèm đó là các điều kiện như sử dụng thiết kế, tư vấn, giám sát của nước tài trợ vay. Chắc chắn Cảng Đà Nẵng đã cân nhắc rất kỹ khi đưa ra quyết định từ chối ODA như vừa qua”.

Công ty Cảng Đà Nẵng sẽ tự huy động vốn  mở rộng Cảng Tiên Sa và không sử dụng nguồn vốn vay ODA như kế hoạch cũ (Ảnh minh họa: TL/TNĐO)

Không những thế, TS Lưu Bích Hồ còn đề nghị, “Việt Nam cần phải giảm dần phụ thuộc vào nguồn vốn ODA. Chỉ những dự án nào thấy thực sự cần thiết thì mới làm, không phải cứ thấy ưu đãi là lao vào ôm lấy. Vì bản chất của ODA là sự phụ thuộc, vay thì phải trả nợ về sau, dù cho hiện tại đang là ưu đãi”. Điều quan trọng hơn, theo TS Lưu Bích Hồ, “hành động từ chối vốn ODA này là sự chống tư tưởng ỷ lại vào vốn ưu đãi, trong đó có ODA”.

Còn GS, TS Nguyễn Quang Thái, Phó Tổng Thư kí Hội khoa học kinh tế Việt Nam, nhìn nhận việc từ chối sử dụng vốn ODA trong bối cảnh hiện nay: “Đây là tin tốt lành. Vì lãnh đạo Cảng Đà Nẵng đã quyết định không sử dụng vốn ODA mà phía JICA Nhật Bản sẵn sàng cho vay để huy động vốn tự có và các nguồn vốn khác. Sự kiện này cho thấy không chỉ hiện có nhiều khả năng huy động thêm các ngồn vốn khác cho đầu tư phát triển, mà còn thể hiện ý thức trách nhiệm, làm chủ doanh nghiệp sau cổ phần hóa”.

Phân tích sâu hơn, GS. TS Nguyễn Quang Thái cho biết: Vốn ODA khi sử dụng phải tính đến ngày hoàn trả. Thêm vào đó, thường triển khai vốn ODA cũng thường kèm theo thủ tục khá rườm rà khi các bên phải hiểu đúng luật lệ và quy định của nước bạn. Nếu Cảng Đà Nẵng không sử dụng vốn ODA thì có thể dành nguồn vốn này do dự án khác còn thiếu vốn. Đồng thời, trong điều kiện Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình, quan hệ với các nước từ nhận tài trợ sang đối tác phát triển thì nước ta cũng dần tính đến việc rút dần sử dụng vốn ODA để thực hiện vay vốn theo cơ chế thị trường. Dù đây chưa phải làm ngay lúc này, nhưng trong hoạch định chiến lược cũng cần ghi nhận việc chuyển giai đoạn phát triển”.

Phải giảm dần lệ thuộc vào nguồn vốn ưu đãi

Từ việc Cảng Đà Nẵng khẳng định có thể tự lo được vốn mà không ỷ lại vào vốn ưu đãi ODA, nhìn rộng ra với các dòng vốn ưu đãi khác và tinh thần chủ động vươn lên, các chuyên gia kinh tế cho rằng, đây là hướng đi cần thiết không phải là chuyện của riêng Cảng Đà Nẵng nữa. GS. TS Nguyễn Quang Thái nhấn mạnh: “hành động không vay vốn ODA của Cảng Đà Nẵng đáng hoan nghênh và học tập của các ngành và các địa phương, phấn đấu vươn lên từ nội lực. Đồng thời, các đơn vị khi quản lý dự án cũng cần tính nhiều phương án nên có đơn vị vay ODA cũng không nhất thiết bị coi là ỷ lại”.

Nhưng ở tầm vĩ mô, theo GS. TS Nguyễn Quang Thái, “cần ghi nhận rằng, việc vay vốn ODA đang chuyển dần sang giai vay với lãi suất cao hơn (gần vay thương mại) và điều kiện trả nợ ngặt hơn. Luật Đầu tư và các Nghị định về sử dụng hình thức đầu tư PPP và các khuôn khổ pháp lý khác đang mở ra những khả năng huy động vốn khác nhau cho phát triển, mà không chỉ dựa vào nguồn vốn Nhà nước, kể cả vốn ODA”.

TS Lưu Bích Hồ cũng lưu ý thêm rằng, cần phải cân nhắc kỹ hơn việc sử dụng ODA. Đơn cử, Cảng Đà Nẵng từ chối nguồn vốn đó thì có thể dùng nó vào việc khác cần thiết hơn, hiệu quả hơn. Từ đó, cũng thấy cần có tư duy để doanh nghiệp tự nâng cao năng lực, tự chủ về tài chính, không chạy theo hay ỷ lại, lệ thuộc vào nguồn vốn ưu đãi. Mấu chốt là phải sản xuất, kinh doanh tốt để có sức cạnh tranh cao, hiệu quả cao, đặc biệt là nâng cao kỹ năng quản trị cho doanh nghiệp. Nói cách khác “tự chủ bao giờ cũng tốt hơn dựa dẫm”- ông Lưu Bích Hồ nhấn mạnh./.