Địa phương coi trái phiếu Chính phủ là “nguồn trời cho”

Ông Nguyễn Đình Quyền - Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đã đưa ra nhận xét này trong phiên thảo luận ở hội trường về việc thi hành Luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ cho đầu tư xây dựng cơ bản, giai đoạn 2006-2012.

Theo ông Nguyễn Đình Quyền, với cơ chế hiện nay không dàn trải mới là lạ. Bởi vì địa phương lập dự án, xin dự án, trung ương lo kinh phí và trả nợ thì đương nhiêu là dàn trải. “Các địa phương coi đó như một khoản trời cho” – ông Quyền nói.

Một lãng phí nữa được ông Quyền nêu ra là việc không đồng bộ giữa xây lắp, thiết bị và nguồn nhân lực. Giữa bệnh viện xây và thiết bị không ăn nhập với nhau. Thiết bị nhập về nhưng nguồn nhân lực sử dụng lại không đáp ứng được... Tình trạng thiếu qui hoạch thống nhất vẫn xảy ra phổ biến, không phù hợp qui mô sử dụng. “Bên cạnh bệnh viện này lại có bệnh viện khác. Bên cạnh một con đường lại có thêm một con đường không nhất thiết phải có. Đường thoát lũ nhưng to hơn, qui mô hơn quốc lộ.” – ông Quyền dẫn chứng.

Điều quan trọng, theo ông Quyền, là kỷ cương xét tổng mức đầu tư. Tỉnh Ninh Thuận có 150 dự án thì có 5 dự án tăng mức đầu tư, nhưng tỉnh Bình Thuận ngay cạnh đó là 100% dự án phải tăng mức đầu tư, có dự án tăng tới 3 lần, từ trên 300 tỷ đồng lên 1000 tỷ đồng. Kỷ cương không nghiêm, thể hiện ở năng lực lập dự án rất yếu dẫn đến lãng phí. Việc tăng tổng mức đầu tư như vậy thì sẽ tăng nợ công. “Tôi nói với Bình Thuận là tỉnh nào cũng như các anh thì nợ công sẽ vỡ trận” – đại biểu cho biết.

Ngoài ra, theo đại biểu, việc phân cấp cho chủ đầu tư rất lớn cũng là một trong những bất cập, “Ôm một cục tiền mà không làm gì cả. Và tạm ứng cũng có vấn đề, lên tới 80% khi chưa làm gì”.

Việc điều chỉnh tổng mức kinh phí so với dự toán ban đầu được duyệt là quá lớn, không tuân thủ Nghị quyết 881 Quốc hội Khóa XII: không được tăng quy mô, không được thay đổi tiêu chí và định mức kỹ thuật của công trình. Nhưng tổng số vốn đầu tư cho các dự án đã được điều chỉnh tăng rất lớn từ 388.705 tỷ lên 6.840.794 tỷ, tăng so với số ban đầu là 77%. Trong số này, tăng cho các dự án về giao thông 70%, thủy lợi tăng 110%, y tế tăng 37% và riêng các dự án thuộc lĩnh vực giáo dục đào tạo thì không được tăng. Theo các số liệu và giải thích trong Báo cáo giám sát điều chỉnh tăng mức đầu tư cho dự án vì lý do phải xử lý kỹ thuật thông thường của một số công trình giao thông. Đại biểu Lê Văn Học (đoàn Lâm Đồng) cho rằng: “Chúng tôi không thể hiểu được thế nào là xử lý kỹ thuật thông thường mà lại tăng kinh phí đến mức khủng khiếp và mức đầu tư tăng trung bình của các dự án từ 40-100% thậm chí có những dự án tăng hơn 100%. Tôi lấy một ví dụ, đoạn Quốc lộ 22B xử lý kỹ thuật tăng 399 tỷ, trong khi toàn bộ tiền dự án đầu vào được duyệt chỉ có 437 tỷ. Có thể nói về chuyên môn chúng tôi không hiểu làm sao tăng, xử lý kỹ thuật đặc biệt thì có thể tăng tiền, còn xử lý kỹ thuật bình thường đấy là việc làm thường xuyên của các công trình” – đại biểu bày tỏ.

Ngoài ra, lãng phí trong xây dựng cơ bản sử dụng trái phiếu Chính phủ trong những năm vừa qua còn do việc nhà đầu tư chọn đơn vị thi công không đủ năng lực, bỏ thầu rất thấp để trúng thầu sau đó xin tăng mức đầu tư và chia thật nhiều tiểu dự án nhỏ gây tốn kém khi thi công. Các chi phí khác phục vụ cho các dự án rất tốn kém và rất hình thức như lễ động thổ, khởi công, khánh thành làm quá nhiều, quá hoành tráng, không cần thiết.

Còn về phía các địa phương, đơn vị thụ hưởng, đã tranh thủ nảy sinh dự án vì chẳng buộc trách nhiệm rõ ràng trong việc bảo đảm thực hiện. Chính vì thế, chất lượng tổ chức triển khai và quản lý đầu tư bị hạn chế, có nơi buông lỏng, thậm chí bỏ qua sơ sót. Nhưng những yếu kém đó đã không được xử lý mà còn được dung túng bằng các chủ trương cho tăng tổng mức đầu tư, tăng danh mục dự án. Hệ quả là về phân bổ sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ không tránh khỏi đã bị lợi dụng, bị lợi ích cục bộ địa phương, lợi ích nhóm chi phối làm cho lệch lạc so với mục tiêu ban đầu, tính công bằng không được đảm bảo, thậm chí nó còn là mảnh đất màu mỡ cho tiêu cực phát sinh. "Thuật ngữ "chạy dự án" trở thành quen thuộc trong dư luận và cuối cùng đi vào các văn kiện chính thức trong giai đoạn này” – đại biểu Nguyễn Thành Tâm (đoàn Tây Ninh) nêu quan điểm.

Cần huy động tiếp trái phiếu cho các công trình dở dang

Câu hỏi đặt ra là, với tình trạng lãng phí, liên tục tăng tổng mức đầu tư như hiện nay, liệu có phát hành trái phiếu nữa không? Đại biểu Nguyễn Đình Quyền cho rằng: Hàng trăm công trình dở dang cả năm nay cứ xuống cấp hàng ngày, hàng giờ mà chúng ta không hoàn thiện để đưa vào sử dụng thì cũng là có tội với nhân dân, tiếp tục lãng phí. Không có công trình mới nhưng công trình cũ phải phát hành để hoàn thiện tiếp.