Định mức tái chế bao bì quá cao gây tổn hại cho doanh nghiệp

Theo quy định của Luật Bảo vệ Môi trường, bắt đầu từ năm 2024 nhà sản xuất, nhập khẩu phải thực hiện trách nhiệm tái chế các sản phẩm, bao bì. Thực hiện trách nhiệm này, DN được lựa chọn hình thức tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ Môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế.

Hiện tại, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành định mức chi phí tái chế (định mức Fs) hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát, hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu. Qua quá trình lấy ý kiến rộng rãi về dự thảo Quyết định vẫn còn nhiều điểm bất cập.

Tại Hội thảo góp ý dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Fs do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức ngày 28/6 tại Hà Nội, ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI nhấn mạnh, yêu cầu nhà sản xuất có trách nhiệm trong việc thu gom, xử lý, tái chế sản phẩm (EPR) là một điểm rất tiến bộ khi đề cập trong của Luật Bảo vệ Môi trường. Tuy vậy, nếu định mức Fs không phù hợp khiến EPR khó có thể được triển khai.

Góp ý về dự thảo, bà Chu Thị Vân Anh, Phó chủ tịch Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) - đại diện cho ngành đồ uống cho biết, VBA luôn có tinh thần ủng hộ Chính phủ trong việc bảo vệ môi trường cũng như thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Các DN ngành đồ uống cam kết thực hiện tốt nhất trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, chủ động nghiên cứu các giải pháp tái chế, xử lý bao bì đặc thù bao gồm nguyên liệu nhôm, thuỷ tinh, nhựa, giấy.

Tuy nhiên, theo bà Chu Thị Vân Anh, định mức chi phí tái chế Fs hiện nay đang còn nhiều bất cập, nhất là các nghiên cứu tham vấn FS đang có kết quả khác nhau và độ tin cậy chưa cao và chưa phù hợp với thực tế ở Việt Nam. Cụ thể mức Fs cho bao bì nhôm là 6.180 đồng/kg, cao hơn gần 5 lần so với trung bình các nước là 1.250 đồng/kg.

“Định mức tái chế rất cao dẫn đến nguy cơ giá sản xuất và tiêu dùng tăng cao, gây khó khăn, và ảnh hưởng tới sức cạnh tranh của DN, không phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh và ổn định đời sống nhân dân”, bà Chu Thị Vân Anh đề cập đồng thời kiến nghị ban soạn thảo điều chỉnh mức Fs phù hợp cho bao bì sử dụng vật liệu tái chế để khuyến khích tái chế. Đồng thời, áp dụng Fs = 0 cho các bao bì, sản phẩm có giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn chi phí tái chế, bao gồm bao bì giấy, bao bì nhựa cứng, bao bì kim loại, vì các bao bì, sản phẩm này về cơ bản đã được thu hồi hết, ít có nguy cơ tới môi trường.

Bà Vân Anh cũng cho rằng, dự thảo Nghị định cần cho phép thay đổi cách thức nộp phí, từ tạm ứng đóng góp hỗ trợ tái chế từ đầu năm 2024, sang quyết toán theo số lượng thực tế khi kết thúc năm 2024. Như vậy DN vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm về môi trường, đồng thời giảm được khó khăn về dòng tiền cho DN.

Tại hội thảo, ý kiến của nhiều đại diện hiệp hội cũng cho biết, yêu cầu nhà sản xuất có trách nhiệm trong việc thu gom, xử lý, tái chế sản phẩm là một chính sách rất mới, đa số các nước châu Á còn chưa áp dụng bắt buộc. Việc thực thi cho hàng ngàn loại bao bì, sản phẩm là rất phức tạp, cần hướng dẫn chi tiết. Nhiều loại bao bì, sản phẩm còn chưa có công nghệ tái chế, chưa có nhà tái chế nên nhiều DN không có sẵn giải pháp. Nếu áp dụng ngay việc xử phạt với mức phạt rất cao sẽ rất khó khăn và bất cập cho DN khi chưa được hướng dẫn đầy đủ về quy định mới, nên cần có lộ trình áp dụng một cách hợp lý.

Bà Phan Thị Bích Hạnh, Đại diện Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam (Amcham Việt Nam) cho biết, nhiều đề xuất định mức tái chế Fs ở mức rất cao bất hợp lý, cụ thể như Fs đề xuất cho bao bì giấy hỗn hợp đang cao hơn 4,3 lần; nhôm cao gấp 4,9 lần Fs trung bình của các nước khác.

“Định mức tái chế rất cao này sẽ dẫn đến việc giá cả hàng hóa tăng cao bất hợp lý, gây khó khăn cho cả nhà sản xuất và người tiêu dùng. Amcham Việt Nam kiến nghị trong hai năm đầu tiên (2024 và 2025), tập trung vào hướng dẫn thi hành, chưa áp dụng xử phạt, chỉ truy thu khoản nộp thiếu nếu doanh nghiệp kê khai chưa đủ hoặc chưa đúng, trừ trường hợp cố tình không kê khai hoặc cố tình gian lận”, bà Hạnh kiến nghị.

Từ thực tế nhiều loại bao bì, sản phẩm hiện chưa có giải pháp tái chế hiệu quả nên các DN vẫn đang tìm giải pháp tái chế phù hợp, bà Huỳnh Thị Mỹ, Tổng Thư ký Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPAS) cho rằng, quá trình này có thể mất nhiều thời gian để thử nghiệm, và trong khi thử nghiệm, chưa thể xác định được số lượng được tái chế. “Ban soạn thảo cần phải đứng ở vai trò trung lập hài hoà, không thể chỉ tập trung hỗ trợ cho 1 nhóm nhỏ DN tái chế mà ảnh hưởng đến cả một cộng đồng doanh nghiệp lớn đang có đóng góp rất lớn cho kinh tế, xã hội, cộng đồng”, bà Mỹ nêu quan điểm.

Các hiệp hội cũng đề xuất Chính phủ có chính sách ưu đãi cho bao bì thân thiện với môi trường hoặc sử dụng vật liệu tái chế. Điều này sẽ khuyến khích DN sử dụng vật liệu tái chế trong bao bì, gia tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phụ thuộc vào nguồn vật liệu nguyên sinh trong sản xuất, tạo đầu ra cho ngành tái chế và giúp thúc đẩy sự phát triển của ngành tái chế ở Việt Nam.