Thị trường carbon mở ra cơ hội nào cho Việt Nam?

Thị trường carbon toàn cầu được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt được thúc đẩy bởi Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26). Mặc dù vậy, tại Việt Nam thị trường carbon còn khá mới mẻ cả về thông tin, kiến thức cũng như thiếu hành lang pháp lý cho các chủ thể đủ điều kiện, sẵn sàng tham gia giao dịch.

Làm rõ hơn về thị trường carbon, ông Nguyễn Thành Công, Phó Trưởng phòng Kinh tế và Thông tin Biến đổi khí hậu - Cục Biến đổi khí hậu, Bộ TN&MT cho biết, thị trường carbon có 2 loại hàng hoá giao dịch. Đầu tiên là hạn ngạch phát thải khí nhà kính. Chính phủ sẽ phân bổ hạn ngạch cho DN có quyền phát thải trong hạn ngạch mình sở hữu. Nếu phát thải thêm sẽ phải mua hạn ngạch từ các DN khác, vì thế giá hạn ngạch ở thị trường lâu đời như liên minh châu Âu, hay Mỹ rất cao.

Loại thứ 2 là tín chỉ carbon mang tính chất tự nguyện. Khi DN đầu tư vào công nghệ giảm phát thải, ví dụ như trồng rừng sẽ được các cơ quan quản lý phê duyệt, thẩm định lượng giảm phát thải và cấp tín chỉ. Tín chỉ đó vì mang tính tự nguyện nên giá dao động từ rất rẻ, ngưỡng 1 USD/tấn, cũng có thể rất cao, ngưỡng 15 USD/tấn, tùy vào loại hình công nghệ và mức đầu tư.

“Hiện đã có nhiều đơn vị quan tâm đến mua bán tín chỉ carbon, không chỉ cấp Chính phủ mà cả tư nhân. Nhưng thị trường sau này hướng đến bắt buộc, nên phải đợi sự phân bổ hạn ngạch cho các cơ sở phát thải khí nhà kính, đó là những cơ sở có phát thải rất lớn. Chính phủ cũng đã có danh mục các cơ sở, lĩnh vực phải thực hiện giảm phát thải khí nhà kính. DN phát thải trên 3.000 tấn CO2/năm phải thực hiện giảm phát thải", ông Nguyễn Thành Công cho biết thêm.

Tại Việt Nam hiện nay mới có 2 dự án bán tín chỉ carbon ra quốc tế là dự án ở Bắc Trung bộ giá khoảng 6 USD/tín chỉ; dự án ở Quảng Nam giá 10 USD/tín chỉ. Tuy nhiên, mức giá của dự án sẽ còn phụ thuộc vào các lợi ích khác cho cộng đồng, giá bán sẽ cao hơn khi những DN tự nguyện mua.

Theo ông Phạm Hồng Lượng, Chánh Văn phòng Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT), ngành lâm nghiệp đang nắm giữ một lượng tín chỉ carbon khổng lồ. Việt Nam có tỷ lệ che phủ rừng khá cao so với thế giới, khoảng hơn 42%, trong khi trung bình thế giới khoảng 31%.

Với tiềm năng đó, vừa qua Bộ NN&PTNT đã phối hợp với các Bộ, ngành, dưới sự hỗ trợ của tổ chức quốc tế như GIZ tham mưu trình Chính phủ về Luật lâm nghiệp. Đây là luật đầu tiên đưa nội dung dịch vụ hấp thụ carbon vào trong khuôn khổ pháp lý cao nhất. Sau đó là các nghị định quy định rất chi tiết về dịch vụ hấp thụ carbon, để làm sao đó thúc đẩy thị trường giao dịch, trao đổi mua bán tín chỉ carbon và kết quả giảm phát thải.

Thông tin từ Cục Biến đổi khí hậu, Bộ TN&MT cho biết, từ năm 2025, Việt Nam sẽ thí điểm thị trường carbon và đến năm 2028 thị trường này chính thức vận hành. Vì vậy, Chính phủ cũng như các Bộ, ngành đang tích cực làm việc với các quốc gia khác quan tâm mua tín chỉ như Hàn Quốc, Singapore…hoặc các đối tác tư nhân muốn đầu tư vào tín chỉ để thực hiện cam kết giảm phát thải tại quốc gia của mình.

Khẳng định tiềm năng rất lớn của thị trường carbon tại Việt Nam, Chuyên gia Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia cho hay, tín chỉ carbon ngày càng khan hiếm vì quốc gia có rừng trên thế giới không nhiều.

“Ở Việt Nam có 3/4 đất rừng. Lâu nay chúng ta bỏ nhiều diện tích đất trồng rừng để trồng sắn, cà phê và nhiều loại cây khác, như keo, tràm… cho bình quân thu nhập tương đương hơn 3.000 USD/năm. Nhưng nếu làm giảm phát thải carbon có thể đạt 150 tấn carbon/ha, tương đương 6.000 USD/ha/năm”, ông Nghĩa tính toán.

Ông Vũ Chí Công, Trưởng phòng Cấp cao về ESG của Vinacapital lưu ý, phát thải tại Việt Nam cao hơn nhiều nước trên thế giới, nhưng tiềm năng giảm phát thải, hấp thụ carbon ở Việt Nam cũng rất cao. Vì thế cần có cơ chế để đảm bảo hài hòa loại ích, doanh thu cho nhà đầu tư, phân chia nguồn doanh thu cho các bên liên quan để theo kịp thị trường quốc tế. Nhất là trong tương lai, định hướng của tín chỉ carbon sẽ tập trung nhiều hơn về các nguồn năng lượng tái tạo cũng như các dự án tiết kiệm năng lượng.

Theo quan điểm của nhiều chuyên gia, để thí điểm thị trường carbon mới như ở Việt Nam sẽ cần chuẩn bị nhiều về mặt chính sách, các cơ chế thẩm định kỹ thuật, kiểm kê và nhất là định chế tài chính. Quan trọng hơn vẫn là nâng cao nhận thức của nhà quản lý và DN trước những cơ hội cùng thách thức của thị trường, từ đó mới tạo lập được hành lang pháp lý cần thiết cũng như có lộ trình phù hợp trong hợp tác quốc tế./.