Tiết kiệm – bài toán chi ngân sách năm 2013

Hôm nay (15/11), Quốc hội sẽ thông qua Nghị quyết về phân bổ ngân sách trung ương năm 2014. Trong tình hình kinh tế trong nước và thế giới đang gặp nhiều khó khăn, nguồn thu giảm, kế hoạch chi tiêu ngân sách thực sự là bài toán “đau đầu” nhiều vị đại biểu Quốc hội và Chính phủ.

Đại biểu Bùi Đức Thụ (đoàn Lai Châu) bày tỏ sự đồng tình với việc điều chỉnh tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước 2014 lên 5,35 GDP, tương ứng với 224.000 ngàn tỷ. Với mức bội chi này, tổng chi ngân sách nhà nước năm 2014 là 1.006.700 tỷ đồng (một triệu, không trăm linh sáu ngàn, bảy trăm tỷ đồng). Tuy nhiên, ông Thụ cho rằng, việc bố trí cho chi đầu tư phát triển 163.000 tỷ chưa đáp ứng đúng theo quy định của Luật ngân sách nhà nước và nghị quyết Quốc hội. Trong tình hình cân đối khó khăn, phương án bố trí ngân sách nhà nước cho các tỉnh nghèo mọi năm đều có việc điều chỉnh tăng thêm 3% bù lại một phần trượt giá nhưng năm 2014 chưa bố trí được khoản này.

“Tôi đề nghị sử dụng các nguồn trái phiếu Chính phủ năm nay và các khoản bổ sung có mục tiêu để ưu tiên bố trí cho những tỉnh nghèo, tỉnh còn trợ cấp lớn” – ông Thụ nhấn mạnh.

Trong tình hình khó khăn, ông Thụ đề nghị Chính phủ phải hết sức cân nhắc trong việc ban hành chính sách làm tăng chi. Nếu chúng ta không tính đến nguồn cân đối thì vô hình chung chúng ta sẽ làm tăng nợ công và làm bị động trong quản lý điều hành ngân sách. Với điều kiện ngân sách nhà nước 2014 khó khăn, tôi cũng đề nghị các bộ, ngành, các địa phương phải triệt để tiết kiệm chi, cắt giảm những khoản chi chưa thật cần thiết, chưa thật cấp bách như mua sắm ô tô, xây dựng trụ sở, tổ chức lễ hội, khởi công.

Ở một khía cạnh khác, đại biểu Trần Quang Chiểu (đoàn Nam Định) đề nghị Quốc hội bố trí đủ tỷ lệ trong dự toán chi ngân sách cho các sự nghiệp giáo dục, y tế, khoa học công nghệ. “Qua nghiên cứu tôi thấy chi cho khoa học công nghệ mới đạt 1,7%, chi cho sự nghiệp y tế thấp hơn tốc độ tăng chi” – đại biểu cho biết.

Cùng đưa ra quan điểm về việc tiết kiệm chi, đại biểu Danh Út (đoàn Kiên Giang) cho rằng: Tổ chức bộ máy như hiện nay đang qua cồng kềnh, kém hiệu quả, lãng phí cán bộ công chức, không kích thích người lao động thi đua, ngân sách chi trả lương ngày càng tăng. Hiện nay không còn bộ nào, chỉ có 4 thứ trưởng như Quyết định 36 của Chính phủ đề ra. Có bộ có đến 9 thứ trưởng, 4 bộ có 7 thứ trưởng, 9 bộ có 6 thứ trưởng, 7 bộ có 5 thứ trưởng. “Bộ máy như vậy sao không tăng chi ngân sách được. Đề nghị Chính phủ khẩn trương thực hiện khoán lương theo vị trí công việc vừa tiếp kiệm chi cho bộ máy, vừa có điều kiện cải cách tiền lương” – ông Danh Út cho biết quan điểm của mình.

Phân bổ ngân sách theo kiểu xin-cho

Phân tích rõ hơn về những nguyên nhân dẫn đến tình trạng kinh tế khó khăn, ngân sách thâm hụt lớn… đại biểu Trần Du Lịch (đoàn TP HCM) cho rằng, nguyên nhân thứ nhất liên quan đến thể chế phân bổ ngân sách. Chúng ta duy trì quá lâu một thể chế phân bổ ngân sách theo kiểu xin cho; không rạch ròi, cái nào là ngân sách quốc gia, cái nào là ngân sách địa phương. “Với chủ trương tái cơ cấu vừa rồi, những nỗ lực của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Chính phủ ban hành Chỉ thị 1792 là rất tích cực, kịp thời nhưng vẫn chịu giới hạn trong khuôn khổ, nếu không thay đổi thể chế phân bổ thì tác dụng không hiệu quả” – ông Lịch nói.

Nguyên nhân thứ hai, theo ông Lịch, là chúng ta “vung tay quá trán” trong chi tiêu, sự nới rộng quá lớn bộ máy hành chính, chúng ta đẻ ra quá nhiều ghế, từ tất cả các nơi, bộ máy phình ra không ngân sách nào chịu nổi.

Thứ ba là kỷ cương, kỷ luật trong ngân sách, vấn đề thất thoát trong xây dựng cơ bản. “Tôi rất hoan nghênh Bộ trưởng Đinh La Thăng đã mạnh tay xử lý những thất thoát, lãng phí trong lĩnh vực đầu tư về giao thông. Tôi nghe nói có 4 dự án Bộ trưởng xem xét lại người ta nâng quy mô dự án lên một cách vô lý đã giảm được hơn 15.000 tỷ, nếu không làm như vậy thì đất nước này phải đóng thuế, phải nai lưng trả nợ cho những điều vô lý đó. Có những cầu mở rộng quốc lộ, cây cầu cũ đang đi bình thường ở sông rạch đó dài hơn 70m, làm cầu mới 450m để làm gì, phải chăng ở đây có ý đồ nào đó trong vấn đề tăng dự án lên. Phải kiểm soát chặt chẽ việc này” – ông Lịch nhấn mạnh.

Trước thực tế này, ông Trần Du Lịch đề nghị chúng ta không nên "vung tay quá trán" trong vấn đề xây dựng trụ sở cơ quan, mua sắm. “Chúng ta phải nhận thức rằng, việc chi cho việc xây dựng cơ quan, trụ sở, mua sắm thiết bị văn phòng bên trong, đó là chi tiêu dùng chứ không phải đầu tư. Chúng ta cứ nghĩ đó là xây dựng cơ bản đầu tư là không đúng mà đó là tiêu dùng, nếu nhận thức là chi tiêu dùng thì chúng ta sẽ tiết kiệm”.

Nguyên nhân thứ nhất, liên quan đến thể chế phân bổ ngân sách, chúng ta duy trì quá lâu một thể chế phân bổ ngân sách theo kiểu xin cho, không rạch ròi, cái nào là ngân sách quốc gia, cái nào là ngân sách địa phương. Tôi cho rằng với chủ trương tái cơ cấu vừa rồi, những nỗ lực của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Chính phủ ban hành Chỉ thị 1792 là rất tích cực, kịp thời nhưng vẫn chịu giới hạn trong khuôn khổ, nếu không thay đổi thể chế phân bổ thì tác dụng không hiệu quả.

Nguyên nhân thứ hai, đó là chúng ta vung tay quá trán trong chi tiêu, sự nới rộng quá lớn bộ máy như anh Danh Út có nêu, chúng ta đẻ ra quá nhiều ghế, từ tất cả các nơi, bộ máy phình ra không ngân sách nào chịu nổi.

Thứ ba là kỷ cương, kỷ luật trong ngân sách, vấn đề thất thoát trong xây dựng cơ bản, tôi ví dụ trong lĩnh vực giao thông, tôi rất hoan nghênh Bộ trưởng Đinh La Thăng đã mạnh tay xử lý những thất thoát, lãng phí trong lĩnh vực đầu tư về giao thông. Tôi nghe nói có 4 dự án Bộ trưởng xem xét lại người ta nâng quy mô dự án lên một cách vô lý đã giảm được hơn 15.000 tỷ, nếu không làm như vậy thì đất nước này phải đóng thuế, phải nai lưng trả nợ cho những điều vô lý đó. Có những cầu mở rộng quốc lộ, cây cầu cũ đang đi bình thường ở sông rạch đó dài hơn 70m, làm cầu mới 450m để làm gì, phải chăng ở đây có ý đồ nào đó trong vấn đề tăng dự án lên. Tôi đề nghị kiểm soát chặt chẽ việc này.

Đại biểu Trần Du Lịch đề nghị chúng ta không nên "vung tay quá trán" trong vấn đề xây dựng trụ sở cơ quan, mua sắm, chúng ta phải nhận thức rằng việc chi cho việc xây dựng cơ quan, trụ sở, mua sắm thiết bị văn phòng bên trong, đó là chi tiêu dùng chứ không phải đầu tư. Chúng ta cứ nghĩ đó là xây dựng cơ bản đầu tư là không đúng mà đó là tiêu dùng, nếu nhận thức là chi tiêu dùng thì chúng ta sẽ tiết kiệm.

Trong điều kiện hiện nay, nhiều đại biểu cho rằng cần tăng cường các nguồn thu nội địa đề bù đắp hụt thu năm 2014. Đại biểu Nguyễn Hữu Đức (Bình Định) nêu nghịch lý nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài có biểu hiện khai lỗ nhiều năm nhưng vẫn mở rộng sản xuất kinh doanh. Nguyên nhân là các doanh nghiệp này vẫn thực hiện hành vi chuyển giá gây thất thu cho ngân sách nhà nước ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế. Tạo môi trường cạnh tranh không bình đẳng với doanh nghiệp trong nước. Những năm gần đây ngành thuế đã phát hiện một số vụ chuyển giá, góp phần chống thất thu cho ngân sách.

Năm 2014, đại biểu Nguyễn Hữu Đức đề nghị Bộ Tài chính tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành có liên quan quyết liệt hơn, ráo riết hơn trong rà soát kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, gắn công tác chống chuyển giá việc cấp phép đầu tư mở rộng, thanh tra kiểm tra, xử lý sai phạm về chuyển giá đối cả các lĩnh vực như là giữa công ty mẹ, công ty con, từ doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần./.