Cơ hội cho bệnh nhân ung thư gan

Tắc mạch xạ trị với hạt vi cầu gắn Yttrium-90, hay xạ trị chiếu trong chọn lọc (SIRT- Selective Internal Radiation Therapy) điều trị ung thư gan là phương pháp can thiệp nội mạch hiện đại, hiệu quả và an toàn được chỉ định cho những khối u gan lớn mà không còn khả năng phẫu thuật.

Kéo dài cuộc sống cho người bệnh

Ung thư gan (UTG) đã được đánh giá là bệnh phổ biến nhất tại Việt Nam hiện nay cũng như nhiều nước khác trên thế giới. Bệnh này thường xuất hiện trên nền gan xơ nguyên nhân do virus viêm gan B, virus viêm gan C, nghiện rượu... Bệnh UTG là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 3 chỉ sau ung thư phổi và ung thư dạ dày. Tiên lượng bệnh rất xấu, thời gian sống thêm trung bình của bệnh nhân chỉ từ 3 - 6 tháng từ khi phát hiện bệnh.

Mặc dù vậy, UTG là bệnh có nhiều cơ hội điều trị: nếu bệnh được phát hiện sớm thì có thể áp dụng các phương pháp điều trị triệt căn như ghép gan, phẫu thuật cắt gan, tiêu huỷ khối u gan qua da bằng đốt nhiệt cao tần (ĐNCT) hoặc tiêm ethanol qua da (TEQD); nếu bệnh phát hiện muộn, khối u gan kích thước lớn hoặc xâm lấn di căn thì chỉ có thể áp dụng những phương pháp điều trị tạm thời, kéo dài cuộc sống như hoá tắc mạch hay xạ trị chiếu trong chọn lọc...

Thực tế tại Việt Nam cho thấy, tỷ lệ BN được chỉ định điều trị triệt căn bằng phương pháp phẫu thuật cắt gan tại thời điểm phát hiện rất thấp, dưới 30% số trường hợp được chẩn đoán mới do u gan kích thước lớn, đa ổ, di căn gây huyết khối tĩnh mạch cửa, thể trạng kém, chức năng gan suy giảm do xơ gan kèm theo...

Trường hợp BN Nguyễn Văn A, 79 tuổi, ở Tỉnh hải Dương, có tiền sử viêm gan vi rút B.

Trước khi bệnh được phát hiện, ông A có biểu hiện đau tức hạ sườn phải và sút cân nên đã đến BV 108 kiểm tra sức khỏe. Sau khi khám lâm sàng, xét nghiệm, siêu âm gan mật đã phát hiện khối u gan phải kích thước 40mm.

Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính ổ bụng 320 lát cắt cho thấy khối u gan có đặc điểm ngấm thuốc điển hình ung thư biểu mô tế bào gan, huyết khối tĩnh mạch cửa nhánh phân phùy sau gan phải, teo gan trái, không có di căn ngoài gan. Sinh thiết u gan chẩn đoán xác định ung thư biểu mô tế bào gan trên nền gan xơ.

Với chẩn đoán ung thư gan giai đoạn tiến triển trên nền xơ gan teo. Bệnh nhân được hội chẩn tại Hội đồng tiểu ban ung thư cơ quan Tiêu hóa do GS.TS Mai Hồng Bàng, Chủ nhiệm Bộ môn Nội Tiêu hóa, Giám đốc Bệnh viện chủ trì đã kết luận bệnh nhân không còn khả năng phẫu thuật cắt gan và chỉ định điều trị phương pháp xạ trị chiếu trong chọn lọc (SIRT). Sau hơn 3 năm điều trị, sức khỏe của ông A tốt, sinh hoạt bình thường và định kỳ đến bệnh viện kiểm tra theo giấy hẹn.

Không tổn hại tới tế bào gan lành

Theo TS. Nguyễn Tiến Thịnh, Chủ nhiệm Khoa Nội tiêu hóa, BV Trung ương Quân đội 108, điều trị UTG bằng phương pháp tắc mạch xạ trị với hạt vi cầu tải đồng vị phóng xạ Ytrium-90 (Y-90) còn được gọi là xạ trị chiếu trong chọn lọc (SIRT) đã được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới trong điều trị UTG nguyên phát và thứ phát.

Ở Việt Nam, Bệnh viện TƯ QĐ 108 và Bệnh viện Bạch Mai là những đơn vị đầu tiên thực hiện thành công phương pháp này. Từ tháng 10/2013 đến nay, kíp kỹ thuật của Bệnh viện TƯ QĐ108 đã tiến hành thực hiện SIRT thành công cho 30 bệnh nhân ung thư gan nguyên phát và thứ phát.

TS Thịnh chia sẻ, tắc mạch xạ trị là kỹ thuật sử dụng dược chất phóng xạ đưa trực tiếp vào khối u qua đường động mạch nuôi u nhằm tập trung tại chỗ liều chiếu xạ cao đồng thời hạn chế tối đa tổn thương mô gan lành cũng như các cơ quan lân cận.

Đồng vị phóng xạ được sử dụng là Ytrium-90 (Y-90) gắn vào các hạt vi cầu nhựa để đưa qua đường động mạch đến giường mao mạch khối u gan phát ra năng lượng bê-ta có độ đâm xuyên trung bình 2,4mm và tối đa là 11mm nên tiêu hủy tế bào ung thư chọn lọc mà ít gây tổn hại cho tế bào gan lành xung quanh.

“Tắc mạch bằng hạt vi cầu phóng xạ là phương pháp đưa trực tiếp hạt vi cầu resin Yttrium 90 (Y-90) qua động mạch nuôi khối u vào trong khối u. Với tác dụng kép là gây tắc mạch cắt nguồn dinh dưỡng nuôi u và phát ra tia bức xạ bêta tiêu diệt tế bào ung thư tại chỗ, ảnh hưởng rất ít đến mô lành xung quanh.

Ưu điểm nối bật của kỹ thuật này là tạo ra liều chiếu xạ cao tại khối u trong khi các tổ chức lành xung quanh chịu liều chiếu xạ thấp, vì thế ít gây ra các tác dụng phụ, giảm biến chứng điều trị. Người bệnh sau khi điều trị có thể ra viện ngay ngày hôm sau. Bằng phương pháp điều trị này không chi mang lại lợi ích cho các bệnh nhân ung thư gan nguyên phát không còn khả năng phẫu thuật mà còn cho cả các bệnh nhân ung thư đại trực tràng di căn vào gan.

Tại Hội nghị ung thư quốc tế ASCO 2015 giáo sư người Úc Peter Gibbs đã trình bày kết quả nghiên cứu SIRFLOX về lợi ích của việc kết hợp nút mạch u gan bằng hạt vi cầu phóng xạ resin SIR – spheres Y-90 và hoá trị cho bệnh nhân ung thư đại trực tràng di căn vào gan: “Việc kết hợp 2 phương pháp này giúp kéo dài thời gian kiểm soát khối u trong gan trung bình 20,5 tháng và giảm 31% nguy cơ phát triển khối u ở gan, tăng 3 lần khả năng khỏi bệnh trong gan”, TS Thịnh cho hay.

SIRT là kỹ thuật khá phức tạp, ngoài máy móc và trang thiết bị hiện đại còn đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của nhiều chuyên ngành: Nội tiêu hóa, Y học Hạt nhân, can thiệp Tim mạch, chẩn đoán Hình ảnh, Giải phẫu bệnh, khoa Huyết học và Ung thư... Trước đây, các BN bị UTG muốn điều trị bằng phương pháp này phải ra nước ngoài điều trị với chi phí rất tốn kém. Trong khi đó, chi phí cho thực hiện kỹ thuật điều trị này ở Bệnh viện TƯ QĐ 108 giảm một nửa so với việc điều trị ở nước ngoài. Đặc biệt hơn, đây là kỹ thuật mới đã được Bộ Y tế phê duyệt, là một trong những phương pháp điều trị ung thư gan nguyên phát khi không còn chỉ định phẫu thuật.

Hy vọng thời gian tới, cơ quan Bảo hiểm y tế sớm áp dụng thanh toán bảo hiểm y tế cho kỹ thuật xạ trị chiếu trong chọn lọc (SIRT) nhằm tăng cơ hội cho bệnh nhân ung thư gan không còn khả năng phẫu thuật có được hưởng phương pháp điều trị hiện đại này.

TS. Nguyễn Tiến Thịnh lưu ý, những BN có tiền sử viêm gan vi rút B và C, BN có tiền sử uống rượu, đặc biệt bệnh nhân xơ gan do bất kỳ nguyên nhân gì đều nên khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần, kiểm tra xét nghiệm siêu âm ổ bụng và đo nồng độ AFP huyết thanh để tầm soát phát hiện sớm những tổn thương bất thường trong gan.

Khi UTG đã có triệu chứng lâm sàng như đau tức hạ sườn, đầy bụng, chậm tiêu, rối loạn tiêu hóa, sút cân…thì bệnh đã ở giai đoạn muộn, do đó việc điều trị sẽ khó khăn, chi phí cao, ít mang lại kết quả./.