Bê bối gián điệp đẩy quan hệ Mỹ-Brazil sang một ngã rẽ mới

Mối quan hệ Mỹ-Brazil đang có nguy cơ chia rẽ sau khi Tổng thống Brazil Dilma Rousseff  hôm qua (19/9) đã tuyên bố hủy bỏ chuyến thăm Mỹ vào tháng tới.

Trong bối cảnh hai nước đồng minh này đang có những bước tiến quan trọng trong nâng cấp mối quan hệ song phương, quyết định hủy chuyến thăm cấp nhà nước của Brazil tới Mỹ có thể phá vỡ chính sách hướng tới khu vực châu Mỹ - Mỹ Latin mà Tổng thống Mỹ Barack Obama đang nỗ lực thực hiện.

Bất đồng nổi lên giữa Mỹ và Brazil khi nhật báo Brazil "O Globo" tháng trước đăng một bài báo cho biết, Cơ quan an ninh quốc gia Mỹ đã bí mật triển khai do thám khắp Mỹ Latin. Mạng lưới này theo dõi hàng triệu cuộc gọi điện thoại và thư điện tử của công dân Brazil và các nước khác trong khu vực. Đưa ra lời giải thích về lí do hoãn chuyến thăm, văn phòng của bà Rousseff cho biết, Mỹ chưa có lời giải thích rõ ràng về chương trình giám sát cũng như cam kết  giảm qui mô các hoạt động gián điệp. Đây là các điều kiện không thuận lợi cho chuyến thăm diễn ra.

Tổng thống Brazil Dilma Rousseff (ảnh: thecontributor)

Brazil cũng ngay lập tức đưa ra các biện pháp nhằm tăng cường khả năng an ninh mạng chống lại “ những hình thức tấn công” từ Mỹ. Ngoại trưởng Hector Timerman và người đồng cấp Brazil Luiz Alberto Figueiredo ngày 19/9 có cuộc gặp tại thủ đô Buenos Aires nhằm thống nhất kế hoạch ngăn chặn chương trình do thám của Mỹ. Tổng thống Brazil cũng đề nghị đưa ra một loạt các biện pháp giúp đảm bảo sự độc lập của hệ thống internet nước này.

Trước khi những thông tin gián điệp được đưa ra, chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Brazil được cho là sẽ giúp thúc  đẩy mối quan hệ song phương lên một tầm cao mới. Tuy nhiên, bê bối này đã khiến mối quan hệ hai nước bước sang một ngã rẽ mới, làm tổn hại đến mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất châu Mỹ.

Brazil hiện là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Mỹ, sau Trung Quốc. Một nguồn tin của chính phủ Brazil tuần trước cho biết, những tranh cãi về cáo buộc gián điệp có thể sẽ làm gián đoạn các cuộc đàm phán về việc mua 36 máy bay chiến đấu trị giá 5 tỉ USD giữa Mỹ và Brazil đang có nhiều tiến triển tích cực.

Theo các chuyên gia phân tích, chuyến thăm cấp cao của Tổng thống Brazil vẫn có thể diễn ra nếu hai nước nỗ lực giải quyết bất đồng. Thông cáo báo chí của Văn phòng Tổng thống Brazil nhấn mạnh, khi các cáo buộc gián điệp được phía Mỹ giải thích rõ ràng, chuyến thăm này sẽ diễn ra sớm nhất có thể. Nhà Trắng cũng cho biết, Tổng thống Mỹ hoan nghênh chuyến thăm của bà Rousseff vào một thời điểm cả hai bên đều nhất trí. Giới phân tích cũng bày tỏ khá lạc quan về triển vọng hai nước có thể thu hẹp được bất đồng.

Chuyên gia phân tích Brazil Ricardo Ismael nhấn mạnh: “Có thể nói rằng chuyến thăm này sẽ tiếp tục bị hoãn cho đến khi có một tuyên bố mạnh mẽ từ Tổng thống Obama tại phiên họp Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc. Từ đó có thể sẽ có một chuyến thăm cấp nhà nước được tái khởi động. Do có nhiều lợi ích thương mại chung giữa hai nước nên mối quan hệ này cần  được thỏa hiệp”.

Hiện có hai lựa chọn thử thách mối quan hệ Brazil-Mỹ. Một con đường hướng đến các cuộc điều tra của Mỹ nhằm xoa dịu sự tức giận của người dân Brazil liên quan đến chương trình giám sát của Mỹ, mở đường cho một Hội nghị cấp cao giúp thúc đẩy mối quan hệ và thương mại song phương. Tuy nhiên, một con đường khác có thể làm trệch tiến trình này và đẩy Mỹ và Brazil vào một giai đoạn căng thẳng mới, sau những nỗ lực cải thiện quan hệ giữa hai bên kể từ khi Tổng thống Rousseff lên nắm quyền năm 2011./.