Động thái căng thẳng mới xung quanh vụ tranh chấp Gibraltar

Ngày 19/8, cả tàu khu trục của Anh lẫn tàu tuần tra và tàu cá của Tây Ban Nha đều xuất hiện tại khu vực vùng lãnh thổ Gibraltar trong bối cảnh tranh cãi giữa London và Madrid về chủ quyền đối với vùng lãnh thổ Gibraltar chưa có dấu hiệu giảm nhiệt. Đây là những động thái mới nhất của hai bên sau những tranh cãi giữa hai nước bắt nguồn từ việc nhà chức trách Gibraltar cho đổ 70 khối bê tông xuống eo biển để tạo những vỉa đá ngầm nhân tạo và tăng sản lượng cá đánh bắt.

Hạm đội thuộc Hoàng gia Anh tới vùng biển Gibraltar ngày 19/8 (Ảnh: Reuters)

Tàu khu trục HMS Westminster lớp Type-23 của Hải quân Hoàng gia Anh ngày 19/8 đã cập cảng Gibraltar để tham gia cuộc tập trận thường niên ở Địa Trung Hải và vùng Vịnh. Giới chức Anh khẳng định, việc triển khai các tàu chiến đến đây là nằm trong kế hoạch từ trước, không liên quan đến vấn đề tranh chấp chủ quyền đối với Gibraltar.

Tuy nhiên, theo nhận định của giới quan sát, việc đưa tàu chiến "ghé qua" Gibraltar là động thái mạnh mẽ nhất cho đến thời điểm này của phía Anh nhằm thể hiện quyết tâm bảo vệ chủ quyền ở vùng lãnh thổ hải ngoại mà họ kiểm soát từ năm 1713.

Trong một động thái đáp trả, khoảng 60 tàu cá Tây Ban Nha với sự tháp tùng của tàu thuộc Lực lượng Vệ binh dân sự cùng ngày cũng tiến vào vùng biển Gibraltar để phản đối việc chính quyền Gibraltar xây dựng bãi đá ngầm nhân tạo. Ngay lập tức phía Anh đã tung tàu cảnh sát ra ngăn cản. Theo các phóng viên hiện trường, tình hình khá “hỗn loạn và căng thẳng” khi tàu 2 bên đan xen lẫn nhau. Tuy nhiên, đã không xảy ra biến cố lớn và tàu Tây Ban Nha đã lùi xa khỏi khu vực.

Căng thẳng giữa Anh và Tây Ban Nha bắt đầu bùng lên khi giới chức Gibraltar dự định thả 70 khối bê tông để xây dựng một rạn san hô nhân tạo mà Tây Ban Nha cho là sẽ phá hủy ngư trường trong khu vực. Tây Ban Nha cho rằng, hành động đó gây ảnh hưởng xấu đến các ngư trường của nước này và trả đũa bằng cách tăng cường kiểm tra người và phương tiện qua lại biên giới giữa nước này và Gibraltar khiến giao thông bị tắc nghẽn nhiều giờ đồng hồ, ảnh hưởng đến hàng nghìn người dân thường xuyên qua lại đây.

Ngoài ra, Madrid cũng đề xuất áp dụng mức lệ phí 50 euro đối với tất cả các phương tiện ra vào Tây Ban Nha từ lãnh thổ Gibraltar.

Hiện nay, cả Anh lẫn Tây Ban Nha đều đang kêu gọi Ủy ban châu Âu (EC) phân xử tranh chấp liên quan đến Gibraltar. Thủ tướng Anh David Cameron đề nghị Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jose Manuel Barroso cử thanh sát viên đến điều tra “hành động trái luật” của Tây Ban Nha khi siết chặt kiểm soát đi lại qua biên giới với Gibraltar.

Trong khi đó, Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy dự kiến sẽ thảo luận vấn đề Gibraltar với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Barroso trong tuần này. Cả hai bên đều tuyên bố muốn giải quyết bất đồng thông qua đối thoại chính trị nhưng cũng khẳng định sẽ bảo vệ quyền lợi của mình.

Trong tuyên bố mới đây, Thủ tướng Anh Cameron cho biết, sẽ đứng về phía người dân Gibraltar trong cuộc tranh chấp này. Ông Cameron nhấn mạnh: “Không nên để leo thang căng thẳng hiện nay như cách đã từng làm. Tôi đã nói rõ với Thủ tướng Tây Ban Nha rằng, chúng tôi sẽ cử Ngoại trưởng hai nước thảo luận về vấn đề này và cố gắng giải quyết vấn đề. Nhưng tôi muốn nói rõ rằng, nước Anh sẽ  luôn đứng về phía người dân Gibraltar”.

Còn Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy khẳng định: “Mối quan hệ giữa Tây Ban Nha và Vương quốc Anh nói chung là tốt. Chúng tôi muốn tiếp tục duy trì mối quan hệ này trong tương lai. Hai nước có nhiều lợi ích chung nhưng điều đó không có nghĩa là đối với tất cả các vấn đề, trong trường hợp này là những gì đang xảy ra tại Gibraltar”.

Trước nguy cơ căng thẳng Anh - Tây Ban Nha có thể làm xói mòn quan hệ giữa hai đồng minh trong Liên minh châu Âu, Ủy ban châu Âu vừa quyết định gửi một đội giám sát đến khu vực giữa Tây Ban Nha - Gibraltar để kiểm tra tình hình; nhưng do thời điểm hiện nay trùng với dịp nghỉ hè ở châu Âu, cộng thêm các thủ tục cần thiết phức tạp nên sớm nhất nhóm quan sát viên chỉ có thể đến thực địa vào tháng 9 hoặc tháng 10.

Vai trò trọng tài của Ủy ban châu Âu trong sự kiện Gibraltar được nhìn nhận là không đơn giản. Bởi lẽ, dù nằm trong Liên minh châu Âu, song Anh không nằm trong khu vực tự do đi lại theo Hiệp ước Schengen nên Tây Ban Nha có quyền khi tuyên bố tăng kiểm soát và thu thuế đường với xe cộ đi từ Gibraltar sang Tây Ban Nha.

Cái khó của Liên minh châu Âu hiện nay là không thể ngăn cấm hành động kiểm soát biên giới của Tây Ban Nha cũng như yêu cầu Gibraltar dỡ bỏ khối bê tông dưới biển, nhưng lại phải làm thế nào để giải tỏa bất đồng giữa hai thành viên trụ cột trong Liên minh châu Âu.

Trong bối cảnh châu Âu vẫn phải tập trung để giải quyết triệt để những ảnh hưởng khốc liệt của "cơn bão" nợ công, mâu thuẫn giữa Tây Ban Nha và Anh về Gibraltar có nguy cơ làm gia tăng những rạn nứt giữa các thành viên Liên minh châu Âu và mối nghi ngờ về tính bền vững của ngôi nhà chung ngày một lớn hơn. Tất nhiên, Liên minh châu Âu  không dễ dàng từ bỏ nỗ lực bảo vệ thành quả nhất thể hóa; song đây thực sự là một vấn đề khó có thể giải quyết trong vòng một sớm một chiều./.