Hibatullah Akhundzada - Thủ lĩnh tối cao bí ẩn của Taliban

Kể từ sau khi Taliban tiếp quản Kabul, kiểm soát hầu hết đất nước Afghanistan, nhiều nhân vật cấp cao của lực lượng này đã tới thủ đô. Từ những lính biệt kích cứng rắn, những sinh viên Hồi giáo có vũ trang cho tới những thủ lĩnh già dặn trở về sau nhiều năm sống lưu vong đều lần lượt xuất hiện.

Phó thủ lĩnh Mullah Abdul Ghani Baradar, đã có mặt ở Afghanistan ngay sau khi Taliban bất ngờ tiếp quản đất nước trong chiến dịch tiến công lật đổ chính phủ được phương Tây hậu thuẫn. Nhưng có một ngoại lệ đáng chú ý: Thủ lĩnh tối cao của Taliban vẫn chưa xuất hiện. Cũng không ai biết ông này ở đâu.

Tuy nhiên, Taliban ngày 29/8 cho biết, ông Hibatullah Akhundzada sẽ sớm xuất hiện trước công chúng.

“Hiện ông ấy đang ở Kandahar”, người phát ngôn Taliban Zabihullah Mujahid nói.

Thủ lĩnh bí ẩn

Hibatullah Akhundzada là một học giả pháp luật Hồi giáo 60 tuổi. Ông Akhundzada trở thành thủ lĩnh tối cao của Taliban sau khi người tiền nhiệm Akhtar Mansour bị giết trong một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ gần biên giới Afghanistan-Pakistan năm 2016.

Sau khi trở thành thủ lĩnh phong trào nổi dậy, giáo sĩ Hibatullah đối mặt với thách thức lớn là thống nhất một phong trào thánh chiến đã rạn vỡ trong một thời gian ngắn vì cuộc tranh giành quyền lực gay gắt.  

Cuộc chiến nội bộ diễn ra khi Taliban liên tiếp bị giáng đòn đau, từ vụ ám sát người tiền nhiệm của ông Hibatullah cho tới những thông tin cho rằng các thủ lĩnh của Taliban đã che giấu cái chết của người sáng lập Taliban Mullah Omar trong nhiều năm.

Akhunzada lớn lên ở Panjwai, một quận ngoại ô Kandahar. Giống như hầu hết các thủ lĩnh cấp cao của Taliban, ông Akhunzada là người Pashtun, dân tộc lớn nhất của Afghanistan.

Những năm 1980, ông Akhunzada tham gia các chiến dịch chống Liên Xô bên cạnh các sinh viên tôn giáo và giáo sĩ trẻ - những người sau này trở thành lực lượng hạt nhân của Taliban. Ông từng theo học tại các trường tôn giáo ở Afghanistan và nước láng giềng Pakistan, là “cố vấn” tôn giáo chính của thủ lĩnh Mullah Omar.

Rất ít người biết đến vai trò hàng ngày của Hibatullah. Các thông tin được công khai chỉ giới hạn ở việc ban hành các thông điệp hàng năm trong các ngày lễ Hồi giáo. Taliban cũng chỉ công bố 1 bức ảnh duy nhất về ông Hibatullah.

Tuyên bố ông Hibatullah sẽ sớm xuất hiện được đưa ra trong bối cảnh những người đứng đầu các phe phái khác nhau trong nội bộ Taliban công khai thuyết giáo tại các đền thờ Hồi giáo ở thủ đô Kabul, gặp gỡ các nhân vật đối lập, và thậm chí trao đổi với các cựu quan chức Afghanistan trong những ngày gần đây.

Ông Hibatullah Akhundzada sẽ sớm xuất hiện?

Taliban có lịch sử giữ bí mật về lãnh đạo tối cao của họ. Nhân vật sáng lập bí ẩn Mullah Mohammad Omar được biết đến là người sống ẩn dật và hiếm khi đến Kabul khi Taliban nắm quyền vào những năm 1990.

Ông Mullah Omar hầu như không xuất hiện, thậm chí không muốn gặp gỡ các phái đoàn đến thăm. Ông sống ở Kandahar, nơi khai sinh ra phong trào chiến binh và là trung tâm của chính quyền Taliban trong những năm 1990. Tuy nhiên, lời nói của Omar được xem là phán quyết và không một nhân vật nào từng lãnh đạo Taliban có được sự tôn sùng tới mức như vậy.

Laurel Miller, người đứng đầu chương trình châu Á tại International Crisis Group, cho rằng ông Hibatullah có phong cách “ẩn dật” tương tự như người sáng lập Mullah Omar. Điều này có thể là do những lo ngại về an ninh. Thủ lĩnh tiền nhiệm Mullah Akhtar Mansour đã bị ám sát trong một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ.

“Có thể sau khi xuất hiện, ông ta sẽ lại ‘ở ẩn’ và thực thi quyền lực từ xa, như cách Mullah Omar đã làm,” nhà phân tích Miller nói.

Thông báo về sự xuất hiện của thủ lĩnh tối cao Hibatullah được đưa ra trong bối cảnh những tin đồn về sức khỏe của ông đã lan truyền trong nhiều năm. Ở Pakistan và Afghanistan, nhiều người cho rằng ông này có thể đã mắc Covid-19 hoặc bị giết trong một vụ đánh bom.

Tiết lộ vào năm 2015 về việc các thủ lĩnh Taliban che giấu cái chết của Mullah Omar trong nhiều năm đã châm ngòi cho một cuộc chiến tranh giành quyền lực đẫm máu trong thời gian ngắn và ít nhất một phe phái đã tách khỏi nhóm.

Điều tương tự cũng có thể xảy ra vào thời điểm Taliban chuẩn bị thành lập chính phủ, bởi lực lượng này có nhiều phe đại diện cho các lợi ích khác nhau trên khắp Afghanistan.

Khi Taliban chuyển từ chiến đấu sang cai trị, việc xoa dịu tất cả các phe phái sẽ là yếu tố quan trọng để củng cố quyền lực. Bất kỳ khoảng trống nào ở cấp cao nhất cũng có thể gây mất ổn định một phong trào đã cố gắng tồn tại trong nhiều năm xung đột.

Một số nhà phân tích cho rằng, Taliban có thể chỉ đang trì hoãn thời gian cho đến khi các lực lượng do Mỹ dẫn đầu hoàn tất quá trình rút khỏi Afghanistan. Lúc này, thủ lĩnh của họ mới xuất hiện trước công chúng.

Trả lời phỏng vấn AFP ngày 29/8, người phát ngôn Zabihullah cũng cho biết, Taliban hiện đang tập trung đánh giá các nguồn tiền của Afghanistan ở nước ngoài, đồng thời khẳng định các vấn đề tài chính sẽ được giải quyết khi Afghanistan có chính phủ mới.

Mặc dù hiện này Taliban bị ngăn chặn tiếp cận các khoản dự trữ của Afghanistan ở nước ngoài do lo nhiều nước ngại lực lượng này sẽ tận dụng quyền kiểm soát đất nước để hỗ trợ khủng bố, ông Mujahid nhấn mạnh rằng, Taliban có các nguồn thu riêng./.