Pháp điều tra trận Điện Biên Phủ: Các bại tướng nói gì?

Phải ra điều trần trước Ủy ban điều tra bí mật về Điện Biên Phủ, các tướng lĩnh Pháp như Tổng tư lệnh quân Pháp ở Đông Dương Henri Navarre, Chỉ huy quân Pháp ở Bắc Bộ Réné Cogny hay Chỉ huy quân Pháp tại tập đoàn cứ điểm Điện Biên phủ De Castries đã nói những gì?

Hàng trăm trang tài liệu về từng câu hỏi-đáp được lưu giữ tại Trung tâm lịch sử Bộ Quốc phòng Pháp giúp hình dung lại những phiên điều trần chi tiết và căng thẳng này. Điều đáng nói là tất cả đã bị giữ kín trong 50 năm và sau khi được giải mật, chúng cũng không được nhiều người biết đến, nên những phát ngôn của cựu tướng lĩnh Pháp cũng trở thành “câm lặng”.

Phóng viên VOV thường trú tại Pháp giới thiệu một số nội dung điều trần đáng chú ý chọn lọc từ hàng trăm trang tài liệu đó…  

Tiến sĩ, Đại úy Pháp, Ivan Cadeau, trao đổi với phóng viên VOV

Đại úy  Ivan Cadeau (ngoài cùng bên trái) nói đến Ủy ban điều tra thất bại  tại Điện Biên Phủ tại một hội thảo về Đông Dương ở Paris tháng 3/2014

Tướng Navarre: “…Tôi không biết gì về Đông Dương”

Đó là trích phần trả lời của Tướng Pháp Henri Navarre đối với câu hỏi đầu tiên về phản ứng khi được bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh quân đội Pháp tại Đông Dương với mục đích là “tìm một lối ra trong danh dự cho quân Pháp”.

Phần điều trần của Tổng tư lệnh Henri Navarre tiếp đó đi sâu vào các vấn đề mà ông bị kết tội: Đó là việc đưa ra kế hoạch mang tên “Navarre” lựa chọn tấn công vào cứ điểm Điện Biên Phủ; sự lạc quan đối với khả năng chiến thắng ở Điện  Biên Phủ; việc thiếu thông tin về đối thủ cũng như nhận định sai về thực lực của quân Pháp trước trận Điện Biên Phủ…

>> Đọc bài: Sĩ quan Pháp nói về Ủy ban điều tra trận Điện Biên Phủ

Đại úy Ivan Cadeau, tiến sĩ nghiên cứu về Đông Dương và đặc biệt phụ trách đề tài về Ủy ban điều tra thất bại tại Điện Biên Phủ cho rằng trong bối cảnh khó khăn và bị hạn chế, phần nào tướng Navarre đã cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của mình.

Lời của Đại úy Ivan Cadeau: “Ông ấy đến Đông Dương mà không biết gì về nơi này, chỉ có đọc các báo cáo, phải dựa trên kế hoạch của người tiền nhiệm Salan, rồi phải nảy sinh ý tưởng. Tôi thì cho rằng ông ấy phần nào làm đúng việc của mình, từ những gì ông ấy đã đọc, những cuộc thảo luận ông ấy đã đọc và thảo luận thì ông ấy đã cho ra kế hoạch Navarre, quyết định từ 1953-1954 không có trận đánh lớn nào ở miền Bắc. Và giai đoạn 1954-1955 sẽ tiến hành trận đánh lớn nhờ sự hậu thuẫn của quân Mỹ.

Kế hoạch của ông ấy được thông qua, nhưng có một số câu hỏi ông ấy không có câu trả lời và chủ yếu là trả lời từ phía chính quyền. Ví dụ ông ấy hỏi nếu Việt Minh đe dọa khu vực phía Lào thì tôi phải làm gì, ông ấy không có câu trả lời, đến tháng 10 thì Pháp ký thỏa thuận quân sự với Lào, nhưng kể cả lúc đó Navarre cũng không có sự chỉ đạo rõ ràng. Đến tháng 11, Navarre quyết định đánh Điện Biên Phủ một phần là để bảo vệ Lào, theo hiệp ước quân sự mà Pháp ký với Lào. Đây là vấn đề lớn, đáng nhẽ phải là quyết định từ phía chính quyền chính trị, nhưng Navarre chỉ có sự chấp thuận từ phía Tổng ủy Pháp tại Đông Dương Maurice Dejean.”

Hàng trăm tài liệu của Ủy ban điều tra Pháp về Điện Biên Phủ, mà phóng viên VOV chụp hình được

Như phân tích của Đại úy Ivan Cadeau, Tổng tư lệnh Navarre chỉ trích mạnh mẽ sự thiếu quan tâm của chính phủ Pháp khi đó đối với cuộc chiến tại Đông Dương; không có những chỉ đạo, định hướng cụ thể từ Paris, khiến ông phải tự hoạch định kế hoạch chiến tranh.

Phê phán bệnh lạc quan “tếu”

Trước Ủy ban điều tra, tướng Navarre cũng chỉ trích sự lạc quan thái quá lúc ấy của phần đông quan chức chính trị và quân sự vào thời điểm ông tiếp quản Đông Dương.

“Khi đến Đông Dương, tôi đã phần nào bị ảnh hưởng bởi tâm lý lạc quan ngự trị vào thời điểm đó. Sau đó tôi đã dần dần cảm thấy sự lạc quan là sai lầm nhưng vẫn không tránh khỏi bị ảnh hưởng trong kế hoạch tấn công Điện Biên Phủ của tôi.

(…) Khi tôi hỏi tướng Salan là có bao nhiêu quân Việt Minh? Ông ấy đã đưa ra con số 40.000. Vài ngày sau, người phụ trách Phòng Nhì cho tôi con số 60.000. Tôi đã nói với ông ta về con số lạc quan hơn của tướng Salan. Nhưng người phụ trách Phòng Nhì nói rõ 60.000, theo ông ta, là con số tối thiểu. Thực tế, đã có từ 70 – 75.000 quân Việt Minh." 

Câu chuyện về tâm lý “khinh địch” dẫn đến thất bại là một nội dung chính mà Ủy ban Điều tra xoáy vào khi chất vấn các tướng Navarre, Cogny và De Castries.

Theo Đại úy Ivan Cadeau, tướng Navarre đã khá thận trọng khi đề nghị với tướng De Castries tăng viện binh trước trận Điện Biên Phủ, nhưng ông De Castries đã từ chối: “Phải nói rằng từ tháng 1/1954, tức vài tháng trước khi trận Điện Biên Phủ diễn ra, nếu có một người nào đó không tự tin nhất về chiến thắng của quân đội Pháp thì đấy chính là tướng Navarre. Đến tháng 3, trong chuyến đi thăm Điện Biên Phủ lần cuối, ông có đề nghị với tướng De Castries là tăng thêm quân.

Tại sao ông lại làm thế? Không hẳn là để có thêm nhiều quân mà cái chính là làm rối loạn tính toán và tổ chức của đối phương. Bộ Tổng tham mưu quân Pháp biết rất rõ quân đội Việt Minh là một đội quân rất có tổ chức, rất kỷ luật và rất nguyên tắc, tức họ sẽ không bao giờ tấn công nếu không tính toán đầy đủ tất cả các thiệt hại và các phương án dự phòng. Chính vì thế, nếu đưa thêm 3 tiểu đoàn quân Pháp lên Điện Biên Phủ thì sẽ làm đảo lộn kế hoạch tác chiến của quân Việt Minh, họ sẽ không biết 800, 900 lính đó sẽ đặt ở đâu… Mục đích chính của tướng Navarre khi đó, là để kéo dài thêm thời gian, làm rối loạn toan tính của đối phương.”

Ngoài ra, về khả năng cứu viện của quân Mỹ, tướng Navarre khẳng định với Ủy ban điều tra rằng “Ở vào thời điểm tôi đến Đông Dương, tuyệt đối chưa có ý kiến nào về việc đó. Có chăng chỉ có vài giả thuyết về việc Mỹ can thiệp khi quân đội Trung Quốc can thiệp hay có chăng cũng chỉ là sự hỗ trợ của Mỹ về tài chính, vũ khí, hay tàu sân bay trong trường hợp khẩn cấp, chứ câu hỏi về sự can thiệp quân sự của Mỹ thì chưa được nói đến.”

Phần hỏi đáp của tướng Navarre

Yếu kém của tướng Cogny

Đối với tướng Réné Cogny, chỉ huy quân Pháp tại Bắc Bộ, cấp phó của Tổng tư lệnh Navarre, thì câu hỏi chính cũng là đòi hỏi của ông Cogny là yêu cầu ủy ban điều tra làm sáng tỏ bất đồng giữa ông và ông Navarre. Lời khẳng định của ông Navarre có mặt trong hầu hết các nội dung được điều trần, nhấn mạnh rằng mỗi vấn đề trong kế hoạch tấn công cứ điểm Điện Biên Phủ ông đều bàn bạc với ông Cogny cũng như chỉ huy không quân, chỉ huy lực lượng bộ binh của Pháp tại Đông Dương. Lập luận này của tướng Navarre khác biệt so với lời chỉ trích của tướng Cogny rằng ông không đồng ý với kế hoạch của Navarre từ đầu. Thậm chí, tướng Cogny còn tập hợp bộ hồ sơ có tên “Bất đồng về Điện Biên Phủ”, trong đó có các tài liệu, các bài báo, các quyết định để trình lên Ủy ban điều tra lý giải rằng ông “vô can” trong kế hoạch của Navarre. Tuy nhiên, Ủy ban điều tra đi sâu vào chất vấn ông Cogny về việc cáo buộc rằng ông không truyền tải đúng mệnh lệnh của Tổng tư lệnh Navarre đến cấp dưới, hay có lúc còn vượt cấp, ra chỉ thị trước cả chỉ thị của tổng tư lệnh… Đó cũng là lý do khiến phán xét của Ủy ban điều tra đối với ông Cogny có phần nặng nề hơn.

Bức thư của tướng Cogny yêu cầu Ủy ban điều tra làm sáng tỏ mâu thuẫn giữa ông và Tổng tư lệnh Henri Navarre

Trang đầu tiên phần trả lời của tướng Cogny trước Ủy ban điều tra

Ý kiến của Đại úy Ivan Cadeau thuộc Bộ Quốc phòng Pháp: “Đầu tiên, như Ủy ban điều tra kết luận, là việc tướng Cogny có quan hệ quá mật thiết với giới báo chí, nói quá nhiều trên mặt báo. Trách cứ thứ hai của Ủy ban đối với tướng Cogny, đó là ông đã không chỉ huy trận chiến ở Điện Biên Phủ một cách đầy đủ, trước và sau cuộc chiến. Trước là như thế nào? Một trong những ví dụ là về việc xây dựng các công sự. Chính tướng Navarre cũng đã nói rằng các công sự tương đối thiếu và yếu. Ủy ban điều tra cũng kết luận là tướng Cogny không chỉ huy tốt việc xây dựng các công sự, không điều đủ cấp phó đến những công sự trọng yếu…Một ví dụ khác mà tướng Cogny bị cho là không làm tốt là việc điều phối tác chiến giữa máy bay với lực lượng mặt đất.

Ngoài ra, tướng Cogny cũng bị khiển trách là đã không suy nghĩ thấu đáo. Chẳng hạn, Ủy ban có hỏi tướng Cogny là “nếu quân Việt Minh không tấn công ở Điện Biên Phủ thì các ông sẽ làm gì? Sẽ tiếp tục ở lại Điện Biên Phủ hay có kế hoạch nào khác? Liệu có tính đến khả năng đó hay chưa?... Việc thiết lập một cứ điểm lên đến 10.000 lính cách xa Hà Nội 300km là chuyện không đơn giản. Lập ra rồi thì liệu đã tính đến việc rút lui chưa?” Tướng Cogny đã không trả lời được. Nói chung, kết luận đưa ra là tướng Cogny và bộ Tổng tham mưu quân Pháp đã không đào sâu mọi giả thuyết, đặt mọi khả năng có thể xảy ra để tính toán.”

               

Không có chỗ để nhét thêm quân

Đối với tướng De Castries, người trực tiếp chỉ huy quân Pháp ở tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, Ủy ban điều tra đi sâu chất vấn ông về từng diễn biến trên chiến trường. Chủ yếu ông bị chỉ trích do đã chủ quan khinh địch dẫn đến thảm bại trước Việt Minh. Giải thích trước Ủy ban điều tra, ông De Castries cho biết các thông tin tình báo đều cho rằng Pháp chỉ cần 9 tiểu đoàn để chống lại quân Việt, thay vì 12 như yêu cầu tăng viện binh của tướng Navarre.

Phần điều trần của tướng De Castries

Đại úy Ivan Cadeau phân tích suy nghĩ của tướng De Castries: “Tướng De Castries trước hết nghĩ, như chính điều ông đã nói ra, là dù chiến sự có khốc liệt nhưng quân của ông ấy vẫn sẽ trụ vững được. Thứ hai, tướng De Castries có một suy nghĩ rất thực tế, đó là nếu tăng thêm quân thì ông ấy cũng không biết sẽ xếp số quân đó vào đâu vì thêm 3 tiểu đoàn không phải là chuyện đơn giản với tất cả các vấn đề về hậu cần, hầm trú ẩn… Thế nên, với tướng De Castries lúc đó, câu chuyện chỉ là không biết lo sắp xếp và bảo vệ 3 tiểu đoàn đó như thế nào, vì vậy ông ấy đã nói “Không” với đề nghị của tướng Navarre . Cuối cùng, ông ấy cũng nghĩ là khi chiến sự đã nổ ra, nếu cần thì vẫn tăng cường viện binh được bằng các tiểu đoàn lính dù hay máy bay một cách nhanh chóng.”

>> Xem thêm: Mỹ định ném bom hạt nhân để giải vây cho quân Pháp tại Điện Biên

Và cuối cùng trong trường hợp tướng De Castries, Ủy ban điều tra đưa ra kết luận rằng một người khác, ở vào vị trí của ông này, cũng sẽ khó có thể làm tốt hơn. Còn tướng De Castries, sau phán xét của Ủy ban điều tra, sau này gần như không bao giờ nhắc lại câu chuyện Điện Biên Phủ trước công luận, cho tới khi ông qua đời./.

>> Đón xem Bài 3: Vén màn mâu thuẫn thượng tầng chỉ huy quân Pháp tại Đông Dương