Hội đàm Tổng thống Obama-Thủ tướng Benjamin không đi tới đâu

Số phận thoả thuận hoà bình giữa Israel và Palestine vẫn tiếp tục bất định khi cuộc gặp rất được trông đợi giữa Tổng thống Mỹ Barack Obama và Thủ tướng Israel, Benjamin Netanyahu không mang lại kết quả đáng kể nào.

"Tôi tin rằng hiện vẫn có khả năng xây dựng 2 nhà nước, một của Israel và một của Palestine, nơi người dân cùng chung sống trong hoà bình và an ninh,” ông Obama nói. “Nhưng đây là điều khó khăn, đòi hỏi sự nhượng bộ của tất cả các bên".  

Trước đó, Tổng thống Obama đã tỏ ý không hài lòng với việc Israel liên tục xây dựng các khu định cư Do Thái tại Bờ Tây.

Đáp lại, Thủ tướng Israel thẳng thừng tuyên bố Israel đã làm xong phần việc của mình nhưng Palestine thì chưa. Ông Netanyahu cho biết, Israel đã dỡ bỏ nhiều khu định cư, rút khỏi khu vực Gaza và trả tự do cho tù nhân Palestine và đã đến lúc Palestine phải công nhận nhà nước Do Thái thay vì đáp trả bằng các hành động gây căng thẳng. Phản ứng của Thủ tướng Netanyahu cho thấy tương lai ảm đạm của một giải pháp cho cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ giữa Israel và Palestine bất chấp những nỗ lực của Mỹ.

Ngay từ khi lên nắm quyền vào năm 2009, Tổng thống Obama đã xác định tiến trình hoà bình Trung Đông là một trọng tâm trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Trong vòng 1 năm qua, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã tiến hành cả chục chuyến công du tới khu vực này để làm trung gian hoà giải và đã đặt ra thời hạn để Israel và Palestine ký kết một thoả thuận khung vào cuối tháng 4 năm nay.

Với nội dung liên quan đến những vấn đề cốt lõi như biên giới giữa Israel và Palestine, tương lai của người tị nạn Palestine và thánh địa Jerusalem, thoả thuận trên sẽ là kim chỉ nam cho tiến trình đàm phán về một giải pháp lâu dài đối với cuộc xung đột giữa 2 bên. Chỉ còn hơn một tháng nữa là đến thời hạn và Mỹ không còn cách nào khác ngoài thúc ép Palestine và Israel nhượng bộ trong bối cảnh 2 bên còn bất đồng sâu sắc trong nhiều vấn đề.       

Palestine muốn xây dựng nhà nước độc lập dựa trên khu vực Bờ Tây, phía đông Jerusalem và dải Gaza, và yêu cầu phân định lãnh thổ dựa trên đường biên giới được hoạch định trước khi Israel chiếm đóng 3 khu vực trên sau cuộc chiến năm 1967. Đổi lại, Palestine sẽ dành một vùng đất nhỏ cho một số khu định cư Do Thái đã được Israel xây dựng tại Bờ Tây và đông Jerusalem. Tuy nhiên, Thủ tướng Netanyahu lại muốn có sự hiện diện của Israel tại một khu vực chiến lược thuộc Bờ Tây dọc theo biên giới với Jordan cũng như duy trì các khu định cư lớn gần Israel nhất.

Ngoài ra, ông Netanyahu cũng bác bỏ yêu cầu phân chia khu vực đông Jerusalem, nơi Palestine muốn lập thủ đô trong tương lai, đồng thời yêu cầu Palestine công nhận Israel là quê hương của người Do Thái. Tuy nhiên, đòi hỏi này lập tức bị Palestine bác bỏ với lý do sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của người tị nạn Palestine và người Arab thiểu số tại Israel. Palestine cũng lo ngại rằng đề nghị hoà bình của Mỹ sẽ có lợi cho Israel khi chỉ đề cập chung chung đến Jerusalem thay vì đông Jerusalem một cách cụ thể.  

Chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Iran cũng là một nội dung chính trong cuộc gặp giữa Tổng thống Obama và Thủ tướng Netanyahu. Theo một thoả thuận đạt được vào tháng 11/2013, Mỹ và một số cường quốc (nhóm P5+1, gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức) sẽ nới lỏng các biện pháp trừng phạt kinh tế để đổi lấy việc Iran hạn chế chương trình hạt nhân của nước này. Israel đã phản đối gay gắt với lý do vẫn còn quá sớm để nới lỏng trừng phạt và Iran cần phải phá hủy toàn bộ các máy ly tâm làm giàu uranium chứ không chỉ hạn chế chương trình hạt nhân.

Trong cuộc gặp vừa qua, Thủ tướng Netaneyahu nói: "Thách thức lớn nhất là ngăn chặn khả năng Iran phát triển vũ khí hạt nhân. Mục tiêu đó có thể đạt được nếu ngăn chặn Teheran làm giàu uranium và buộc họ tháo dỡ tất cả các cơ sở hạt nhân quân sự."

Về phần mình, Tổng thống Obama trấn an Israel bằng lời khẳng định: "Mỹ cam kết quyết không để Iran sở hữu vũ khí hạt nhân. Chúng tôi sẽ thảo luận phương cách để kế hoạch hành động chung hiện nay có thể ít nhất đảm bảo rằng Iran sẽ không phát triển vũ khí hạt nhân.”

Tuy nhiên, ông Obama cũng nhấn mạnh ngoại giao là giải pháp tối ưu cho vấn đề hạt nhân của Iran. Thoả thuận giữa Iran và nhóm P5+1 sẽ hết hiệu lực vào tháng 7 tới và một trong những mục đích chính của chuyến thăm Mỹ lần này của Thủ tướng Netanyahu là hối thúc Mỹ mạnh tay hơn với Iran trong bối cảnh Washington đang phác thảo một thoả thuận dài hạn với Iran.

Ngày mai, ông Netanyahu sẽ có cuộc gặp với nhóm nghị sỹ Mỹ ủng hộ Israel để vận động Quốc hội Mỹ tăng sức ép lên Tổng thống Obama trong vấn đề Iran.

Quan hệ giữa Mỹ và Israel đã rạn nứt trong thời gian gần đây do bất đồng trong những vấn đề như Mỹ hủy bỏ kế hoạch tấn công Syria hay đạt  thỏa thuận hạt nhân với Iran. Tuy nhiên, Israel là một đồng minh lâu đời và tối quan trọng của Mỹ tại Trung Đông và do vậy, dù tỏ ra cứng rắn trong vấn đề hoà bình với Palestine nhưng Tổng thống Obama cũng không quên xoa dịu Thủ tướng Netanyahu bằng tuyên bố: "Mỹ không có bạn bè hay đồng minh nào thân cận hơn Israel và không gì có thể phá vỡ sự gắn kết giữa 2 nước"./.