Iran phát tín hiệu trở lại đàm phán hạt nhân: Kịch bản năm 2015 có tái diễn?

Các thanh sát viên của Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) ngày 4/9 cho biết, kho dự trữ urani làm giàu cấp độ cao của Iran chỉ tăng 7% trong 3 tháng qua so với mức tăng 30% của quý trước. Đây là sự suy giảm đáng kể nhất kể từ khi Iran bắt đầu tăng tốc làm giàu urani cấp độ cao vào năm 2021. Theo Blomberg, đây có thể là kết quả của nhiều tháng ngoại giao giữa Iran và Mỹ. Hai nước hồi tháng trước cũng đã đạt thỏa thuận thả tự do cho các tù nhân Mỹ bị giam giữ tại Iran để đổi lại nước này nhận hàng tỷ USD bị đóng băng ở nước ngoài.

Dù tách biệt tiến triển đó với các cuộc đàm phán chính thức về chương trình hạt nhân Iran, song Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken mới đây nhấn mạnh: “Diễn biến mới này không liên quan đến bất kỳ khía cạnh nào khác trong chính sách của chúng tôi với Iran. Điều tôi có thể nói là chúng tôi sẽ hoan nghênh bất kỳ bước đi nào mà Iran thực hiện để thực sự giảm leo thang căng thẳng lên quan tới chương trình hạt nhân của nước này kể từ khi Mỹ khỏi thỏa thuận đạt được năm 2015”.

Trong quá khứ, Iran từng điều chỉnh sản lượng urani để báo hiệu sự sẵn sàng ngoại giao. Điều này đã được cụ thể hoá bằng thoả thuận hạt nhân lịch sử năm 2015 giữa Iran và nhóm P5 +1 (gồm 5 nước uỷ viên thường trực Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc và Đức). Lãnh tụ tinh thần tối cao Iran, Đại giáo chủ Ayatollah Khamenei hồi tuần trước cho rằng, có thể đã đến lúc nước Cộng hòa Hồi giáo nên sẵn sàng liên lạc với tất cả các chính phủ khác.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Iran Hossein Amir-Abdollahian cho biết: “Dựa trên thông tin cho đến giai đoạn này, dựa trên tiến độ của các thỏa thuận, tiến trình đang diễn ra tốt đẹp và chúng tôi hy vọng rằng thỏa thuận trao đổi tù nhân và giải phóng số tiền bị phong tỏa của Iran sẽ được thực hiện đầy đủ trong vòng hai năm. Điều này sẽ tạo cơ sở cần thiết để xây dựng niềm tin cho sự tiến bộ trong các lĩnh vực khác”.

Iran bắt đầu làm giàu urani cấp độ 60% sau vụ tấn công nhằm vào nhà máy nhiên liệu hạt nhân lớn nhất ở Natanz năm 2011. Mặc dù vẫn thấp hơn mức 90% thường được sử dụng để sản xuất vũ khí, nhưng mức độ tinh khiết vẫn cao hơn nhiều so với giới hạn 3,67% được nêu trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Văn kiện này gần như đã đổ vỡ sau khi chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump quyết định rút khỏi năm 2018.

Bloomberg dẫn lời các quan chức Mỹ cho biết, nước này đã bắt đầu nới lỏng việc thực thi các biện pháp trừng phạt đối với việc bán dầu của Iran, giúp khôi phục sản xuất của nước này lên mức cao nhất kể từ khi các hạn chế được áp dụng cách đây 5 năm. Tuy nhiên, báo cáo của IAEA cũng thừa nhận những rào cản đáng kể trong nỗ lực khôi phục thỏa thuận hạt nhân.