Nguyên nhân nào khiến thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 chưa thể hồi sinh

Liên quan đến thỏa thuận hạt nhân Iran, theo nghị quyết 2231 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, ngày 18/10/2020 là thời điểm chấm dứt các biện pháp trừng phạt với Iran. Tuy nhiên, 3 năm đã trôi qua song Mỹ và Liên minh châu Âu vẫn tiếp tục áp đặt trừng phạt với nước cộng hòa Hồi giáo này. Hôm qua, Bộ Ngoại giao Iran đã kêu gọi chấm dứt ngay các biện pháp trừng phạt đơn phương.

Bộ Tài chính Mỹ hôm qua thông báo nước này đã ban hành các lệnh trừng phạt mới đối với những cá nhân và tổ chức tại Iran vì đã hỗ trợ các chương trình tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái của quốc gia Hồi giáo này.

Trước đó, 1 ngày, Hội đồng châu Âu cũng đã quyết định duy trì các biện pháp trừng phạt đối với Iran mà lẽ ra cần được dỡ bỏ vào ngày 18/10 theo thỏa thuận hạt nhân Iran mà các bên ký kết năm 2015.

Thông báo được đăng trước đó trên trang web của Hội đồng châu Âu nêu rõ, Hội đồng châu Âu có lý do chính đáng để không dỡ bỏ các hạn chế vào ngày 18/10 như dự kiến ban đầu. Một trong những lý do được đưa ra là nhằm thực hiện các bước đi cần thiết để duy trì các biện pháp hạn chế đối với Iran theo quy định của Liên minh châu Âu về không phổ biến vũ khí hạt nhân.

Trước các động thái của Mỹ và Liên minh châu Âu, Bộ Ngoại giao Iran nêu rõ các biện pháp hạn chế, trong đó có phong tỏa tài sản và hạn chế tài chính đối với một số cá nhân và thực thể của Iran, được Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc áp đặt trong nhiều năm trong các lĩnh vực liên quan đến các hoạt động tên lửa đều đã được chấm dứt vô điều kiện. Bộ Ngoại giao Iran cũng nhấn mạnh, bất kỳ hành động nào nhằm áp đặt các biện pháp trừng phạt hoặc hạn chế đối với các hoạt động hợp tác quốc phòng của Iran đều đi ngược lại Nghị quyết 2231 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.

Trong một tuyên bố, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Nasser Kanaani nhấn mạnh: “Các biện pháp trừng phạt đơn phương, bất hợp pháp được công bố ngày thời điểm các biện pháp hạn chế do Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc áp đặt đối với chương trình tên lửa của Iran theo Nghị quyết 2231 đã hết hạn là hành động không thể biện minh được về mặt chính trị. Chúng tôi yêu cầu các bên dỡ bỏ các biên pháp trừng phạt”.

Nghị quyết 2231 được Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc được thông qua năm 2015 nhằm phê chuẩn thỏa thuận hạt nhân mang tên Kế hoạch Hành động chung toàn diện, trong đó Iran cam kết không tìm kiếm, phát triển hay mua vũ khí hạt nhân để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với nước này. Theo quy định, các biện pháp trừng phạt hết hiệu lực sau 5 năm, tức vào ngày 18/10 năm 2020. 3 năm đã trôi qua nhưng Mỹ và các nước phương tây vẫn áp đặt trừng phạt đơn phương nhằm vào Iran. Kết quả của các biện pháp trừng phạt không chỉ tác động mạnh đến các hoạt động kinh tế, xã hội của Iran mà còn gián tiếp ảnh hưởng tới nỗ lực khôi phục lại thỏa thuận hạt nhân Iran.

Các cuộc đàm phán nhằm khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran đã khởi động lại từ tháng 4/2021 tại Viên, Áo. Mặc dù cuộc đàm phán hạt nhân giữa Iran và các bên liên quan đã đạt được những tiến triển nhất định, nhưng việc ký kết nhằm hồi sinh thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 vẫn chưa thể diễn ra do các bên chưa chịu nhượng bộ hay thỏa hiệp. Kể từ phiên họp gần đây nhất hồi tháng 8/2022, những nỗ lực khôi phục thỏa thuận hạt nhân lịch sử này vẫn chưa đạt được bất cứ đột phá đáng kể nào.