Căng thẳng Hàn-Triều nóng lên: Thành quả ngoại giao đi vào ngõ cụt?

Hàn Quốc đau đầu tìm cách làm “vẹn lòng” Mỹ - Triều

Hôm 9/6, Triều Tiên tuyên bố sẽ cắt đứt đường dây liên lạc được thiết lập cách đây 2 năm giữa 2 nhà lãnh đạo liên Triều. Động thái trên đã tấn công thẳng vào lời hứa trong chiến dịch tranh cử năm 2017 của Tổng thống Hàn Quốc rằng sẽ ông sẽ nỗ lực chấm dứt tình trạng thù địch và hướng tới xây dựng hòa bình vĩnh viễn giữa 2 bên. Đây cũng là một tin xấu với ông Moon Jae In sau khi liên minh cầm quyền của nhà lãnh đạo Hàn Quốc giành đa số áp đảo trong cuộc bầu cử Quốc hội hồi tháng 4 và củng cố lời kêu gọi nối lại quan hệ với Triều Tiên.

Ảnh minh họa: Reuters

Vấn đề hiện nay của ông Moon là ông không thể đáp ứng nhiều yêu cầu từ phía Triều Tiên nếu không có sự tán thành từ phía chính quyền Tổng thống Trump, vốn luôn từ chối lời kêu gọi giảm bớt các lệnh trừng phạt với Triều Tiên của Hàn Quốc. Washington cũng từ chối nới lỏng các biện pháp trừng phạt của Liên Hợp Quốc với Bình Nhưỡng nếu không nhận được sự cam kết lớn hơn về việc cắt giảm vũ khí hạt nhân từ ông Kim.Căng thẳng mới nhất giữa 2 miền Triều Tiên diễn ra sau khi các nhà hoạt động rải truyền đơn chống Triều Tiên ở khu vực biên giới 2 nước trước thềm kỷ niệm 20 năm cuộc gặp đầu tiên giữa các lãnh đạo cấp cao 2 bên. Hội nghị Thượng đỉnh ngày 13/6/2000 này là sự kiến lớn nhất trong nỗ lực hòa giải của Tổng thống Hàn Quốc Kim Dae-jung để từ đó đưa đến nhiều dự án hợp tác chung về thương mại giữa 2 bên và giúp nhà lãnh đạo này giành giải Nobel Hòa bình.

Chính quyền ông Moon hồi cuối tháng 5 cho biết Hàn Quốc muốn chấm dứt lệnh hạn chế đi lại và nối lại các hoạt động trao đổi liên Triều. Nỗ lực này từng được Hàn Quốc đề cập năm 2018 song Tổng thống Trump đã cảnh báo rằng Seoul không được làm bất kỳ điều gì liên quan đến các lệnh trừng phạt "mà không có sự đồng ý của chúng tôi".

Các thành viên trong chính quyền ông Moon đều hiểu Seoul có thể hành động đơn phương để nối lại sự hợp tác liên Triều nhưng điều đó sẽ tạo ra rủi to lớn trong quan hệ đồng minh giữa Hàn Quốc và Mỹ, Soo Kim - một nhà phân tích chính sách chuyên nghiên cứu về các vấn đề trên Bán đảo Triều Tiên nhận định.

"Tổng thống Moon Jae In có thể hứa hẹn nhiều điều với phía Triều Tiên nhưng ông ấy vẫn bị giới hạn về các biện pháp thực tế mà Hàn Quốc có thể thực hiện nếu cân nhắc đến mối quan hệ với Mỹ", bà Soo Kim đánh giá.

Các đề xuất của Hàn Quốc đều bị chính quyền Tổng thống Trump bác bỏ, trong đó bao gồm các hoạt động tại nhà máy chung ở thành phố biên giới Kaesong của Triều Tiên và khu nghỉ dưỡng trên núi Kumgang của nước này. Cả 2 cơ sở trên đều được mở theo tinh thần của Chính sách Ánh dương nhưng sau đó bị đóng cửa do những căng thẳng về chính trị.

Trong khi Hàn Quốc có thể tận dụng quy định về miễn trừ trừng phạt của Liên Hợp Quốc trong dự án đường sắt liên Triều cách đây 2 năm thì việc cứu trợ nhân đạo của nước này với Triều Tiên đã bị chấm dứt do chiến lược gây sức ép tối đa của Tổng thống Trump. Hàn Quốc đã gửi cho Triều Tiên hơn 3 tỷ USD cứu trợ từ năm 1995 nhưng dưới thời chính quyền Tổng thống Moon, khoản hỗ trợ này là rất ít, chỉ khoảng 12 triệu USD trong 2 năm 2017 và 2018.

Trao đổi thương mại giữa 2 miền Triều Tiên đã gần như bằng 0 so với 2,7 tỷ USD năm 2015, chiếm khoảng 10% nền kinh tế Triều Tiên. Triều Tiên cũng chịu thêm một cú đánh nữa trong năm nay khi phải đóng cửa hoàn toàn biên giới hồi tháng 1 vì dịch Covid-19 bùng phát, ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động trao đổi thương mại của nước này với các quốc gia khác, chẳng hạn như Trung Quốc.

Triều Tiên đã mất kiên nhẫn với Hàn Quốc

Việc Triều Tiên không trả lời các cuộc gọi của Hàn Quốc hôm 9/6 là sự việc xảy ra lần đầu tiên kể từ khi đường dây liên lạc liên Triều được nối lại năm 2018, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Hàn Quốc Choi Hyun-soo nhận định trong một cuộc họp báo tại Seoul.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ thì khẳng định Washington yêu cầu Bình Nhưỡng quay lại con đường hợp tác và ngoại giao: "Mỹ luôn ủng hộ những tiến triển trong quan hệ liên Triều và chúng tôi rất thất vọng trước những hành động gần đây của Triều Tiên".

Sau động thái cắt đứt liên lạc với phía Hàn Quốc, ông Kim Jong Un có thể sẽ tiến hành nhiều vụ thử tên lửa hơn nhưng Bình Nhưỡng sẽ cố gắng tránh "chọc giận" Tổng thống Trump. Trước đó, Tổng thống Mỹ luôn cho rằng việc Triều Tiên tiến hành các vụ thử tên lửa tầm ngắn là không quá nghiêm trọng và thường ca ngợi rằng khả năng ngoại giao của ông sẽ ngăn ông Kim tiến hành các vụ thử tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) có khả năng tấn công vào đất liền ở Mỹ.

"Những hành động khiêu khích như tiến hành phóng tên lửa sẽ diễn ra nhưng không có sự kiện nghiêm trọng nào như một vụ thử ICBM", Cho Han-bum, một học giả cấp cao tại Viện Thống nhất quốc gia Hàn Quốc cho biết. Chuyên gia này cũng nhận định rằng Triều Tiên không muốn đẩy ông Moon ra quá xa: "Hàn Quốc hiểu rõ việc chấm dứt quan hệ liên Triều không phải là điều mà Triều Tiên muốn".

Mối quan hệ giữa Triều Tiên với ông Moon đã không còn giống như trước từ khi Tổng thống Trump rời khỏi Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Triều với ông Kim hồi tháng 2/2019 ở Hà Nội. Nhà lãnh đạo Triều Tiên khi đó đang thúc đẩy 1 kế hoạch được Seoul ủng hộ nhằm hủy bỏ cơ sở hạt nhân Yongbyon để đổi lấy việc giảm nhẹ các lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, đề xuất trên đã không đi đến đâu do chính quyền Tổng thống Trump yêu cầu Triều Tiên phải "phi hạt nhân hóa hoàn toàn và có thể xác minh được".

"Đó là cảm giác thất vọng và bị phản bội. Ông Kim Jong Un cảm thấy Hàn Quốc đã đã khiến ông ấy hiểu lầm rằng cơ sở Yongbyon là điều kiện đủ để tiến hành một thỏa thuận với ông Trump tại Hà Nội", Rachel Minyoung Lee, một cựu chuyên gia trong chính phủ Mỹ chuyên nghiên cứu về Triều Tiên nhận định.

Woo Won-shik, một nghị sĩ cấp cao và từng là cựu lãnh đạo đảng Dân chủ nhận định có một "nhu cầu cấp bách" trong việc nối lại sự hợp tác liên Triều, đồng thời cho rằng việc không hành động ngay tức khắc có thể khiến Triều Tiên ngày càng bị cô lập và đưa tình trạng bên bờ vực chiến tranh cách đây 3 năm tái diễn. Đầu năm nay, ông Kim khẳng định ông sẽ sớm cho ra mắt môt "vũ khí chiến lược mới" như một phần trong nỗ lực gây sức ép với Mỹ và Hàn Quốc.

Duyeon Kim, cố vấn cấp cao về Chính sách hạt nhân và Đông bắc Á tại Tổ chức Nghiên cứu khủng hoảng Quốc tế nhận định, ông Kim Jong Un tin là ông ấy không có nhiều điều để mất nữa khi gia tăng sức ép với ông Moon.

"Triều Tiên đang tăng cường gửi đi các tín hiệu, cố gắng đẩy xa hơn các hành động khiến cho Seoul phải nỗ lực hơn trong việc đáp ứng các yêu cầu của Bình Nhưỡng. Ông Kim Jong Un cảm thấy rằng ông ấy đã nỗ lực hết sức để giúp cho ông Moon nhưng Seoul đã không đáp lại tương xứng, đồng thời phản bội Triều Tiên và không tạo ra bất kỳ ảnh hưởng nào với Washington để thực hiện những hứa hẹn", chuyên gia Duyeon Kim bình luận./.