Khi các quốc gia đang tranh giành nhau để đảm bảo nguồn cung vaccine Covid-19, những khái niệm mang tính cảnh báo đã xuất hiện trên toàn cầu như “chạy đua vaccine” và “chủ nghĩa dân tộc vaccine”.  

Tuy nhiên, vào thời điểm hợp tác toàn cầu trong việc chia sẻ vaccine còn hạn chế và các kế hoạch phân phối vaccine của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn chưa có tiến triển, Ấn Độ đã âm thầm thực hiện một chiến lược khác - “ngoại giao vaccine”.

Chiến dịch “Vaccine Maitri” (Tình hữu nghị vaccine) đã chuyển giao hàng trăm nghìn liều vaccine Covishield do Ấn Độ sản xuất đến khoảng 60 quốc gia.

Ấn Độ là một cường quốc về dược phẩm trên thế giới, sản xuất khoảng 20% các loại thuốc generic (thuốc sản xuất tương tự biệt dược gốc khi hết thời gian bảo hộ phát minh-ND) và chiếm tới 62% lượng vaccine toàn cầu, bởi vậy quốc gia này đã nhanh chóng đón đầu trong cuộc đua vaccine khi đại dịch Covid-19 bùng phát.

Trước khi vaccine Covid-19 được phát triển, Ấn Độ đã cung cấp hydroxychloroquine và paracetamol cho khoảng 100 quốc gia, đồng thời gửi dược phẩm, bộ xét nghiệm SARS-CoV-2 và các thiết bị y tế khác đến khoảng 90 quốc gia.

Ấn Độ xuất khẩu vaccine Covid-19

Ngay cả trước khi vaccine Oxford-AstraZeneca được phê duyệt, Adar Poonawalla, người đứng đầu Viện Huyết thanh Ấn Độ (SII), đã quyết định sản xuất loại vaccine này, một quyết định mang tính may - rủi trị giá hàng tỷ USD. 

Khi AstraZeneca được phê duyệt, SII đã có thể sản xuất hàng triệu liều vaccine, cung ứng cho chính phủ để sử dụng trong nước và xuất khẩu.

Những liều vaccine của Ấn Độ đã được chuyển giao đến hầu hết các nước láng giềng như Afghanistan, Bangladesh, Bhutan, Sri Lanka, Maldives, Myanmar và Nepal, xa hơn nữa là Seychelles, Campuchia, Mông Cổ, Caribe và các nước châu Phi.

Theo CNA, vaccine đã giúp Ấn Độ hàn gắn mối quan hệ với Bangladesh và củng cố mối quan hệ hữu nghị với Maldives.

Tuy nhiên, khi phát triển vaccine cho mục đích sử dụng trong nước, Global North (các nước giàu chủ yếu nằm ở Bắc bán cầu-ND) đã bỏ qua các loại vaccine có chi phí cao như Pfizer/BioNTech, Moderna và Johnson & Johnson. Trong khi đó, vaccine do Ấn Độ sản xuất được cho là an toàn, tiết kiệm chi phí và không giống như một số loại vaccine khác, không yêu cầu bảo quản và vận chuyển ở nhiệt độ rất thấp.

Mục tiêu nâng cao vị thế địa chính trị

Theo CNA, chính sách ngoại giao vaccine của Ấn Độ tất nhiên không thuần túy mang tính vị tha.

Khi ông Jawaharlal Nehru, Thủ tướng đầu tiên của Ấn Độ, đặt nền móng cho cơ sở hạ tầng khoa học và công nghệ của Ấn Độ, mục đích của ông là hướng tới sự cao thượng và tính nhân văn.

Nhưng những người kế nhiệm ông Nehru đã nhận ra rằng, Ấn Độ có thể tận dụng các kỹ năng khoa học và y tế để nâng cao vị thế địa chính trị của đất nước.

Vào thời điểm hầu hết các nước giàu bị chỉ trích vì tích trữ vaccine Covid-19, Ấn Độ đã gửi 33 triệu liều vaccine đến những nước nghèo hơn và hàng triệu liều khác đang tiếp tục được chuyển đi.  

Ngoài ra, còn có một mục tiêu ẩn sâu bên trong chiến lược ngoại giao vaccine Covid-19 của Ấn Độ, đó là cạnh tranh với Trung Quốc, trong bối cảnh căng thẳng giữa hai nước ngày càng gia tăng sau các cuộc đụng độ ở biên giới. Theo CNA, Ấn Độ không chỉ làm lu mờ Trung Quốc với tư cách là nhà cung cấp vaccine giá rẻ và dễ tiếp cận cho các nước nghèo Nam bán cầu, mà quốc gia này còn hành động nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Trung Quốc đã công bố giao 300.000 liều vaccine cho Myanmar nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện, trong khi Ấn Độ đã nhanh chóng cung cấp 1,7 triệu liều vaccine cho Myanmar. Đồng thời, vaccine của Ấn Độ cũng lấn át vaccine Trung Quốc ở Campuchia và Afghanistan.  

Một cuộc thăm dò về sự tin tưởng vaccine tại Brazil cho thấy, 50% những người tham gia khảo sát không muốn sử dụng vaccine Sinovac của Trung Quốc. Ngay sau đó, Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro đã hướng tới vaccine của Ấn Độ.

Cuộc cạnh tranh với Trung Quốc?

Những liều vaccine Covid-19 của Ấn Độ thậm chí còn được chuyển giao đến các nước giàu hơn. Anh đã đặt hàng 10 triệu liều vaccine từ SII.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã điện đàm cho Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi hơn một lần để đặt mua 2 triệu liều vaccine và 500.000 liều đầu tiên đã được chuyển giao trong vài ngày.

Ông Trudeau tuyên bố rằng, chiến thắng của thế giới đối với đại dịch Covid-19 là “nhờ năng lực dược phẩm to lớn của Ấn Độ và sự lãnh đạo của Thủ tướng Modi trong việc chia sẻ vaccine với thế giới”.

Ấn Độ đang tận dụng năng lực của quốc gia trong khả năng sản xuất vaccine Covid-19 nhằm khéo léo truyền tải thông điệp rằng, họ hoàn toàn có thể chống lại sự thống trị về địa chính trị và kinh tế của Trung Quốc.

Trong khi Trung Quốc giữ bí mật trong việc công bố dữ liệu về vaccine, dẫn đến những tranh cãi về hiệu quả của chúng, Ấn Độ đã tổ chức các chuyến đi cho các đại sứ nước ngoài đến thăm các nhà máy dược phẩm ở hai thành phố Pune và Hyderabad.

Theo Viện Y tế Toàn cầu của Đại học Duke, các quốc gia phát triển (chiếm 16% dân số thế giới) bao gồm Canada, Mỹ và Anh, đang tích trữ 60% nguồn cung vaccine toàn cầu để sử dụng cho người dân nước mình. Số vaccine những nước này đặt mua cao gấp nhiều lần dân số của họ.

Các quốc gia khác yêu cầu nguồn cung vaccine vượt quá nhu cầu trong nước bao gồm Australia, Chile và một số nước thuộc Liên minh châu Âu.

Thế giới đang chú ý đến Ấn Độ khi nước này chia sẻ nguồn cung vaccine sẵn có của mình, thay vì đi theo con đường “chủ nghĩa dân tộc vaccine” là không xuất khẩu vaccine.

Ấn Độ cũng đã cam kết cung cấp 1,1 tỷ liều vaccine cho chương trình chia sẻ vaccine COVAX của WHO để phân phối vaccine Covid-19 cho các nước nghèo hơn.

Thủ tướng Ấn Độ Modi tiêm mũi vaccine Covid-19 nội địa đầu tiên

VOV.VN - Sáng 1/3, tại thủ đô New Delhi, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã được tiêm mũi vaccine Covid-19 đầu tiên.

Nâng cao vị thế trên trường quốc tế

“Tất cả chúng ta cùng chung tay trong cuộc chiến chống lại đại dịch Covid-19. Ấn Độ cam kết chia sẻ các nguồn lực, kinh nghiệm và kiến thức vì lợi ích toàn cầu”, Thủ tướng Modi viết trên Twitter.

Nếu có một điều đáng lo ngại nào, thì đó là Ấn Độ đã xuất khẩu số lượng vaccine gấp ba lần số lượng mà họ đã tiêm chủng cho người dân. Ấn Độ có thể khó đạt được mục tiêu tiêm chủng cho 300 triệu người dân vào tháng 8, khi mới chỉ tiêm chủng cho khoảng 3 triệu nhân viên y tế trong một chiến dịch bắt đầu từ ngày 16/1.

Ngoài ra, việc số ca mắc Covid-19 vẫn tiếp tục tăng, vaccine có thể không hiệu quả đối với các biến thể SARS-CoV-2 mới và nền kinh tế chưa phục hồi hoàn toàn, sẽ gia tăng thách thức đối với Ấn Độ trong việc thực hiện nghĩa vụ đối với các nước đang phát triển nhưng vẫn phải đáp ứng nhu cầu trong nước.

Chính sách ngoại giao vaccine của Ấn Độ đã mang lại lợi ích cho khát vọng được công nhận là cường quốc toàn cầu của quốc gia này.

Để chống lại đại dịch Covid-19, Ấn Độ đã phải lấy bớt nguồn lực từ các dịch vụ chăm sóc y tế thông thường và việc sản xuất thuốc generic.

Mặc dù vậy, không chắc liệu việc thúc đẩy quyền lực mềm thông qua chiến lược ngoại giao vaccine có giúp nâng cao đáng kể vị thế của một quốc gia trên toàn cầu hay không. Tuy nhiên, khi các ghế thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc được sắp xếp lại, các chính phủ sẽ biết quốc gia nào đã nỗ lực nhiều nhất để cứu thế giới trước sự tấn công của một đại dịch nguy hiểm chết người./.