Kịch bản nào cho chính trường Israel?

Sau 3 cuộc bầu cử liên tiếp trong chưa đầy 12 tháng, chính trường Israel vẫn đang tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tòa án Tối cao Israel đang tổ chức phiên điều trần để quyết định liệu Thủ tướng Benjamin Netanyahu, người bị truy tố với tội danh tham nhũng và lạm dụng tín nhiệm, có được phép thành lập chính phủ mới hay không. Nếu phán quyết chống lại ông Benjamin Netanyahu, Israel có thể sẽ kích hoạt một cuộc bầu cử lần thứ tư kể từ tháng 4/2019. Vậy có những kịch bản nào cho chính trường Israel trong thời gian tới? Bất ổn chính trường ảnh hưởng như thế nào đến chính sách đối nội và đối ngoại của Israel?

Tòa án Israel có cản được ông Netanyahu thành lập chính phủ?

Chính trường Israel đang khủng hoảng sâu sắc sau 3 cuộc bầu cử kéo dài hơn một năm qua chưa thể bầu ra người đứng đầu chính phủ. Cuộc đua vẫn quyết liệt giữa đảng Xanh - Trắng của ông Gantz và đảng Likud của Thủ tướng Benjamin Netanyahu. Tuy nhiên khi thời hạn để ông Netanyahu và ông Gantz thành lập chính phủ gần hết thì hai bên đạt được thỏa thuận thành lập chính phủ đoàn kết thống nhất hay chính phủ “quốc gia khẩn cấp” nhằm chia sẻ quyền lực giữa các đảng phái và hơn hết là ứng phó với đại dịch Covid-19.

Động thái này có thể sẽ khép lại nhiều tháng chính trường Israel tê liệt, đồng thời tạo bước ngoặt ngoạn mục, đưa nước này tránh khỏi kịch bản cuộc bầu cử liên tiếp lần thứ tư trong vòng hơn 1 năm cũng như giúp ông Netanyahu thoát khỏi việc truy tố của Tòa án. Tuy nhiên, Tòa án Tối cao Israel đã quyết định điều trần để quyết định liệu Thủ tướng Netanyahu, người bị truy tố với tội danh tham nhũng và lạm dụng tín nhiệm, có được phép thành lập chính phủ mới hay không.

Câu trả lời sẽ rõ vào ngày 7/5. Nhưng dường như dư luận Israel và giới phân tích đã biết trước kết luận của tòa. Thứ nhất, đa số trong số 11 thẩm phán ủng hộ ông Netanyahu thành lập chính phủ. Thứ hai, đây là cách duy nhất mà nhiều người và các thẩm phán cho rằng để chấm dứt 18 tháng trì trệ chính trị và để tránh cuộc bầu cử thứ tư. Thứ ba, ổn định chính trị là cách để Israel ứng phó với cuộc khủng hoảng Covid-19. Thứ tư, các thẩm phán sẽ chỉ phán quyết theo luật khi một thủ tướng khi bị kết án, chứ không phải cáo trạng. Thứ năm, dù phiên điều trần diễn ra trực tiếp trên truyền hình và thấy rõ thái độ trang nghiêm, căng thẳng của các thẩm phán nhưng chắc chắn họ có thể không có lựa chọn nào khác ngoài phán quyết tốt cho ông Netanyahu và tính đến hậu quả của phán quyết, nhất là khi ông Netanyahu đang có thêm uy tín và sự ủng hộ từ các nghị sĩ để có thể đạt trên 61 phiếu nếu phải bầu cử lần thứ 4. Đó là chưa kể, đảng Xanh và Trắng vừa đưa ra một loạt các nhượng bộ về thỏa thuận liên minh trong một bản đệ trình lên Tòa án Tối cao.

Thỏa thuận thành lập chính phủ có chết yểu?

Chính trị ở Israel đang được tháo gỡ và vấn đề chỉ còn lại thực hiện thỏa thuận thành lập chính phủ khẩn cấp giữa ông Gantz và ông Netanyahu. Nếu theo kịch bản này, trong 3 năm, ông Netanyahu đảm nhận vị trí thủ tướng 18 tháng đầu tiên, sau đó Gantz sẽ kế nhiệm trong nửa thời gian còn lại và đảng của ông Gantz sẽ nắm quyền kiểm soát nhiều bộ ngành cấp cao trong chính phủ, trong đó có bộ quốc phòng. Nếu như vậy, ông Netanyahu thành công với việc tránh bị xét xử về các cáo buộc của phía công tố và tháng 5 năm 2021, Israel có cuộc bầu cử tổng thống và ông Netanyahu sẽ ra tranh cử.

Nếu đắc cử tổng thống thì ông Netanyahu sẽ có thêm 7 năm được quyền miễn trừ. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng thỏa thuận này đối diện với nguy cơ chết yểu bởi đảng Xanh - Trắng lo ngại liệu ông Netanyahu sẽ không lật đổ chính phủ trước khi Gantz trở thành thủ tướng. Dẫn tới sự thiếu hụt lòng tin hoàn toàn. Trong khi đó, ông Netanyahu muốn bảo đảm rằng ông sẽ không bị ép từ chức sau khi ông Gantz đảm nhiệm chức thủ tướng, bởi theo luật của nước này, tất cả các quan chức, ngoại trừ thủ tướng, sẽ phải từ chức nếu bị khép tội.

Nhưng nếu thỏa thuận trên đổ vỡ tức trước ngày 7/5 và quốc hội không đề cử thủ tướng, cuộc bầu cử quốc hội mới sẽ được triệu tập. Nếu điều này xảy ra ông Netanyahu có nhiều cơ hội giành chiến thắng và thành lập chính phủ vì nhiều nghị sĩ từng ủng hộ ông Gantz và đảng Xanh- Trắng quay sang ủng hộ đảng Likud. Đó cũng là l‎ do vì sao ông Gantz gần như phải nhượng bộ để liên kết thành lập chính phủ với ông Netanyahu, trái ngược với tuyên bố của ông trước đó.

Khủng hoảng chính trị ảnh hưởng tới đối nội và đối ngoại

Khủng hoảng chính trị đã ảnh hưởng lớn đến các chính sách đối nội và đối ngoại của Israel. Trong một năm qua, chính trị Israel là cạnh tranh và xung đột. Người dân thấy rõ tác động kinh tế của dịch bệnh và họ thấy các biện pháp đối phó của chính phủ là không thỏa đáng (đặc biệt là khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ). Israel đã khủng hoảng nghiêm trọng khi dịch Covid-19 bùng phát khi có tới hơn 13.000 người bị mắc và hơn 170 người tử vong. Khủng hoảng dịch khiến hơn 1 triệu người (khoảng 27,4% lực lượng lao động) bị ảnh hưởng, thất nghiệp tăng cao. Trong suốt thời gian qua, chính sách ưu tiên hàng đầu của các nhà lãnh đạo Israel, nhất là ông Netanyahu là chiếc ghế thủ tướng. Điều đó cũng khiến cho các chính sách đối ngoại ‎ ít được quan tâm. “Thỏa thuận thế kỷ” của Tổng thống Mỹ Donald Trump hay việc sáp nhập lãnh thổ ở Bờ Tây bị ngưng trệ hay việc đối phó với an ninh biên giới…/.