Mỹ bật đèn xanh cho Israel tấn công Iran?

Phát biểu trước chuyến công du Trung Đông vào đầu tuần này, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel đã khẳng định Washington sẽ để cho Israel quyết định thời điểm tấn công Iran để tự vệ một cách "chính đáng".

Theo các chuyên gia phân tích, tuyên bố trên của Bộ trưởng Hagel không phải là một động thái cho thấy Mỹ đã bật đèn xanh cho Israel tấn công Iran. Trên thực tế, tuyên bố đó chỉ nhằm thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ của Mỹ đối với Israel, đồng thời phát đi "một tín hiệu rất rõ ràng" gửi tới Tehran rằng, hành động quân sự vẫn là một lựa chọn để ngăn cản quốc gia Hồi giáo này sở hữu vũ khí hạt nhân.

 Chuyến thăm đa mục đích

Trong phiên điều trần tại Quốc hội Mỹ hồi cuối tháng 1, có những ý kiến từ các thành viên Đảng Cộng hòa cho rằng Bộ trưởng Hagel có quan điểm chống Israel. Vì vậy, không phải không có lý do khi ông Hagel chọn Israel là chặng dừng chân đầu tiên trong chuyến công du Trung Đông đầu tiên của mình kể từ khi nhậm chức hồi cuối tháng 2/2013.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel thăm bảo tàng Holocaust Yad Vashem ở Jerusalem (Ảnh Reuters)

Đây là chuyến thăm Israel thứ 3 của một quan chức cấp cao Mỹ sau chuyến thăm lịch sử của Tổng thống Barack Obama và Ngoại trưởng John Kerry. Chuyến thăm này của người đứng đầu Lầu Năm Góc diễn ra trong bối cảnh có nhiều quan ngại về tình trạng bất ổn định trong khu vực do chương trình hạt nhân Iran, cuộc chuyển giao quyền lực đầy bất ổn tại Ai Cập và cuộc nội chiến đẫm máu ở Syria.

Giáo sư Uzi Rabi của Đại học Tel Aviv cho rằng chuyến thăm Israel của Bộ trưởng Hagel hướng tới hai mục tiêu: thể hiện sự ủng hộ của Washington đối với Tel Aviv và phát đi một thông điệp tới Iran rằng can thiệp quân sự vẫn luôn là một lựa chọn chừng nào các cuộc đàm phán của nhóm P5+1 chưa đạt được tiến triển đáng chú ý.

Để thể hiện sự ủng hộ đối với Israel, trong khuôn khổ chuyến thăm của Bộ trưởng Hagel, hôm 22/4, Washington và Tel Aviv đã ký kết thỏa thuận cung cấp vũ khí có tổng trị giá lên đến 10 tỷ USD. Theo thỏa thuận này, Mỹ sẽ cung cấp cho Israel nhiều loại vũ khí tối tân, trong đó có phiên bản mới nhất của loại tên lửa có thể sử dụng để tiêu diệt radar mặt đất, máy bay tiếp nhiên liệu trên không KC-135, máy bay vận tải quân sự V-22 Osprey và hệ thống radar tiên tiến trang bị cho máy bay chiến đấu. Số vũ khí này có thể giúp Israel đối phó hiệu quả với các mối đe dọa từ Iran cũng như các thách thức ở khu vực biên giới.

Phát biểu họp báo chung với người đồng cấp Moshe Ya'alon của Israel tại căn cứ chỉ huy quân sự ở Tel Aviv hôm 22/4, Bộ trưởng Hagel khẳng định trang thiết bị quân sự mới sẽ giúp Không quân Israel duy trì lợi thế trước các nước khác trong khu vực.

Trước đó, trên chuyến bay tới Tel Aviv, Bộ trưởng Hagel đã nói với các phóng viên rằng thỏa thuận vũ khí trị giá hàng tỷ USD giữa Mỹ và Israel sẽ phát đi "tín hiệu rất rõ ràng" tới Teheran rằng hành động quân sự vẫn là một lựa chọn để buộc Iran phải chấm dứt chương trình hạt nhân gây tranh cãi.

Phản ứng trước thỏa thuận cung cấp vũ khí giữa Mỹ và Israel, ngày 23/4, Iran cảnh báo hành động này sẽ chỉ gây bất ổn trong khu vực. Phát biểu họp báo hàng tuần, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Ramin Mehmanparast nói: "Hình thức viện trợ này sẽ chỉ dẫn tới bất ổn và mất an ninh trong khu vực".

Vẫn "còn cửa" cho thương lượng

Mặc dù Tel Aviv và Washington đều có chung mục tiêu là ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân nhưng trên thực tế, hai bên vẫn còn một số bất đồng trong quan điểm về việc liệu Iran có quyết định chế tạo bom hạt nhân hay không.     

Israel luôn coi một nước Iran sở hữu vũ khí hạt nhân là “mối đe dọa cho sự sinh tồn” của quốc gia Do Thái này. Vì vậy, từ giữa năm ngoái, các quan chức cấp cao của Israel đã nhiều lần cảnh báo Tel Aviv có thể đơn phương tấn công Iran để ngăn cản quốc gia Hồi giáo này sở hữu vũ khí hạt nhân.

Về vấn đề này, trả lời báo giới trước chuyến thăm, Bộ trưởng Hagel cho rằng "mọi quốc gia có chủ quyền đều có quyền tự vệ. Với chương trình hạt nhân của mình, Iran đã cho thấy bản thân họ là một mối đe dọa, và Israel sẽ có những quyết định cần thiết để tự bảo vệ mình".

Mặc dù vậy, theo các chuyên gia phân tích, khả năng Israel đơn phương tấn công Iran không cao bởi vì, kể cả với số vũ khí nhận được từ Mỹ theo thỏa thuận hôm 22/4, Tel Aviv vẫn còn thiếu các loại vũ khí để phá hủy các cơ sở hạt nhân nằm sâu trong lòng đất của Iran.

Reuven Ben Shalom, cựu Trung tá thuộc Lực lượng Quốc phòng Israel và là người sáng lập chương trình Các Chiến lược Trao đổi Văn hóa (CCS), nói: "Mối quan hệ hợp tác với Mỹ cùng với các loại vũ khí mà Israel sở hữu là một nền tảng để Israel trở thành nước mạnh nhất trong khu vực này và cho phép họ tự bảo vệ mình... Tuy nhiên, thỏa thuận mua bán vũ khí mới này không giúp Israel củng cố các năng lực đặc biệt để tấn công Iran, mà chỉ đánh dấu bước tiến bộ mới của Israel (so với các đồng minh khác của Mỹ trong khu vực)".

Vì vậy, theo các chuyên gia phân tích, Israel vẫn đang tìm mọi cách để lôi kéo Mỹ tấn công Iran. Tuy nhiên, Mỹ vẫn hy vọng tìm ra giải pháp hòa bình cho vấn đề hạt nhân của Iran thay vì sử dụng các biện pháp quân sự. Có vẻ như Washington vẫn đang chờ đợi sự thay đổi nào đó từ phía Iran trong bối cảnh cuộc bầu cử tổng thống sẽ diễn ra ở quốc gia Hồi giáo này vào ngày 8/6 tới. Trong cuộc bầu cử đó, chắc chắn Tổng thống Mahmoud Ahmadinejad sẽ không ra tranh cử vì ông đã giữ chức vụ này trong 2 nhiệm kỳ liên tiếp.

Bộ trưởng Hagel khẳng định Mỹ và các quốc gia khác tin rằng vẫn còn thời gian để các biện pháp ngoại giao và lệnh trừng phạt quốc tế phát huy tác dụng. Ông nói: "Can thiệp quân sự đang và cần phải là một lựa chọn đáng để cân nhắc. Song theo tôi, hầu hết chúng ta đều cho rằng đó nên là lựa chọn cuối cùng".

Tuy nhiên, nhiều khả năng Iran sẽ không thay đổi chính sách hạt nhân của mình cho dù ai giành chiến thắng trong cuộc bầu cử đó. Hôm 23/4, Đại sứ Iran tại Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) khẳng định Iran sẽ theo đuổi tất cả các lĩnh vực được phép về công nghệ hạt nhân và rằng “các chính sách thù địch của các nước phương Tây, trong đó có các chính sách cấm vận hay đối thoại, đều sẽ thất bại.

Hôm 25/4, mạng tin “The Jewish Chronicle” dẫn lời ông Amos Yadlin, cựu sỹ quan chỉ huy Cơ quan Tình báo Quân sự Israel, nhận định đến mùa Hè năm nay, Israel sẽ hầu như không thể ngăn chặn Iran phát triển vũ khí hạt nhân. Ông dự báo: “Chúng tôi có khoảng 2 tháng để nghỉ ngơi trong thời gian từ nay đến cuộc bầu cử ở Iran. Sau đó, tôi tin rằng người Iran sẽ phải ra quyết định đầy khó khăn”.

Cùng chung nhận định đó, Giáo sư Rabi nói: "Nửa cuối năm 2013 sẽ là giai đoạn quan trọng đối với mối quan hệ Israel-Iran-Mỹ. Tôi đoán rằng nhóm P5+1 sẽ đề xuất một cuộc đàm phán mới với Iran trong vòng hai hoặc ba tháng tới, song tới tháng 9 hoặc tháng 10, nếu tình hình không biến chuyển, chúng ta lại quay về vạch xuất phát và Mỹ sẽ phải quyết định bước hành động tiếp theo"./.