Nhật Bản 4 năm sau thảm họa kép: Sự vươn lên kỳ diệu

Đã 4 năm trôi qua, công cuộc tái thiết của những vùng đất đã từng được coi là “vùng đất chết” vẫn tiếp tục. Sự sống ở Iwata, Miyagi, Fukushima-những nơi chịu hậu quả nặng nề nhất của thảm họa kép tháng 3/2011, không những hồi sinh mà còn vươn mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Những công xưởng, nhà máy lớn mọc lên to hơn, hứa hẹn sẽ mang lại nhiều việc làm hơn cho những người dân nơi đây.

Theo con số thống kê mới nhất được Cục cảnh sát cho biết, đến ngày 6/3/2015, trong số 15820 người bị thiệt mạng trong thảm họa kép ngày 11/3/2015 tại các tỉnh Iwate, Miyagi (Sendai) và Fukushima, có 83 người (chiếm khoảng 0,5%) không xác nhận được thông tin về bản thân. Và con số mất tích là 2589 người.

Cũng cho đến nay, 60% nơi ở cho các gia đình mất nhà cửa trong khu vực đã được giải quyết. Tuy nhiên, nhu cầu nhà ở vẫn rất bức bách khi vẫn còn những người phải sống trong những ngôi nhà tạm. Số người trong diện được nhận hỗ trợ tiền cơ bản về nhà ở dựa theo Luật hỗ trợ tái sinh hoạt cho những người chịu thiệt hai do thiên tai tại khu vực này lên tới 166490 hộ.

Theo NHK, Hiện tại, tại khu vực nơi đã từng xảy ra vụ thảm kép tháng 2/1011, số người vẫn phải sống trong nơi lánh nạn vẫn còn khoảng 230000 người.

Tạo công ăn việc làm

Trong buổi lễ khởi công nhà máy sản xuất giấy Daio tại thành phố Iwaki, tỉnh Fukushima vừa qua, Giám đốc nhà máy Sako đã vui vẻ thông báo rằng việc xây dựng nhà máy giấy ở khu vực phía Đông Nhật Bản là một đóng góp thiết thực vào công cuộc tái thiết khu vực này, tạo công ăn việc làm cho nhiều người dân địa phương.

Xây dựng các nhà máy mới, tạo công ăn việc làm là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của chính quyền các tình Iwate, Miyagi (Sendai) và Fukushima. Tập đoàn sản xuất ô tô lớn Toyota cũng đã xây dựng kế hoạch biến khu vực Đông Bắc Nhật Bản thành khu vực có nền công nghiệp ô tô lớn thứ 3 trong nước, cụ thể đang tiến hành xây dựng các nhà máy liên quan tại khu trung tâm của tỉnh Miyagi. Toyota cũng đã đang xây dựng các nhà máy vệ tinh chạy dài từ phía bắc của tỉnh Fukushima tới phía nam của tỉnh Miyagi.

Sau thảm hỏa khủng khiếp, sinh hoạt của người dân nơi đây trở nên khắc nghiệt hơn bao giờ hết. Chính vì vậy những nhà máy liên tiếp mọc lên sẽ tạo nghề nghiệp ổn định cho nhiều người, giúp sinh hoạt bớt khó khăn. Một thanh niên làm việc tại nhà máy sản xuất linh kiện ngành hàng không tại tỉnh Miyagi cho rằng, đây là việc vô cùng có ý nghĩa cả về mặt tinh thần lẫn vật chất đối với người lao động.

Thiếu nhân lực-trở ngại lớn

Có thể nhìn thấy rõ nhiều nhà máy đã được xây dựng, nền công nghiệp tại khu vực phía Đông Nhật Bản đã thực sự phục hồi. Tuy nhiên, một vấn đề lớn gặp phải là thiếu nhân lực, khiến cho hoạt động sản xuất của các nhà máy cũng gặp phải khó khăn, kim ngạch bán ra không được như mong muốn.

Nhu cầu nhân lực tại khu vực này tăng gấp nhiều lần so với nhu cầu nhân lực của các khu vực khác trên toàn Nhật Bản. Nguyên nhân chủ yếu là do lực lượng lao động ở đây giảm dần bởi những ký ức kinh hoàng vẫn chưa thể nguôi ngoai, khiến họ không muốn ở lại nơi này. Đây là một điều khó khăn bởi khi nhu cầu người muốn tìm việc giảm thì ngay cả đởi sống và hiệu suất sản xuất khó có thể nói đã hồi phục.

Một quản lý của công thiết bị phần mềm tại Miyagi cho rằng, nếu so sánh với những khu công nghiệp lân cận ngoài vùng sẽ thấy rõ điều này.

Một nguyên nhân chính nữa là nguy cơ giảm dân số ngày càng sâu sắc. Tại thành phố Yamamoto, Myagi, cứ mỗi tháng dân số của thành phố này giảm 40 người, một năm giảm khoảng 500 người. Một cán bộ ngành thương mại của thành phố nhận xét: Cứ đà này, mặc dù các nhà máy sản xuất được xây dựng, nhưng dân số giảm mạnh sẽ gây khó khăn cho hoạt động sản xuất. Đây là tình trạng cực kỳ nguy hiểm”.

Trong tình trạng khó khăn đó, có nhiều công ty tuy đã khắc phục khó khăn, xây dựng nhà xưởng và đi vào hoạt động sản xuất, nhưng do thiếu nhân công, hoạt động sản xuất gặp khó khăn, kim ngạch bán ra không đủ lợi nhuận, khiến có nguy cơ phá sản.

Đây là một thực tế mà chính quyền các tỉnh khu vực chịu thảm họa kép tháng 3/2011 và chính phủ Nhật Bản đang phải đối mặt. Theo các nhà phân tích kinh tế, để giải quyết tình trạng này phải tốn nhiều thời gian. Chính phủ Nhật Bản cũng đang nỗ lực giải quyết đình trạng này để có thể sớm ổn định cuộc sống cho người dân vùng thiên tai. 

Tâm lý người tiêu dùng

Theo các chuyên gia hạt nhân, Nhà máy điện Fukushima vẫn còn khả năng xảy ra các sự cố rò rỉ nguy hiểm. Hàng ngày có hàng trăm mét khối nước được bơm vào để làm lạnh các lò phản ứng. Số nước nhiễm xạ này sẽ được xử lý khử nhiễm để tái sử dụng, nhưng cũng chỉ khử nhiễm được một phần nào đó và phần không khử nhiễm được phải tích trong các bể chứa.

Như vậy để xử lý các nguồn nước thải này cần một nguồn kinh phí rất lớn, nhưng vẫn không thể giải quyết được tận gốc. Hơn thế nữa, nếu để lâu ngày,  nguy cơ nước nhiễm rò rỉ ra khỏi bể chứa càng lớn, và hậu quả sẽ khôn lường.

Vấn đề căn bản là phải tháo dỡ hết cả 4 lò phản ứng thì mới giải quyết triệt để được sự cố. Công ty điện lực Tokyo thông báo phải mất 40 năm để dỡ bỏ toàn bộ 4 lò này. Như vậy, cho đến khi tất cả nhà máy điện Fukushima được dỡ bỏ toàn bộ thì nguy cơ xảy ra các sự cố rò rỉ nguy hiểm là vẫn hiện hữu.

Chính vì lẽ đó, an toàn thực phẩm là vấn đề mà người dân địa phương quan tâm nhất trong thời điểm hiện tại.

Theo kiểm định của các cơ quan chức năng khu vực Đông Nhật Bản, các chủng loại thực phẩm sản xuất tại khu vực có mức độ an toàn cho người tiêu dùng. Theo điều tra của Hiệp hội công thương tỉnh Fukushima có tới 30% người tiêu dùng không mua sản phẩm chế biến của những doanh nghiệp sản xuất trong tỉnh.

Trong khi đó, mỗi sản phẩm khi được bán trong các siêu thị đều được kiểm tra rất kỹ về độ an toàn, đặc biệt là kiểm định về mức độ nhiễm xạ của thực phẩm. Tuy nhiên, cũng theo một cuộc điều tra thì có tới 26% người tiêu dùng cho biết là không biết tới thông tin có kiểm tra về độ nhiễm xạ của thực phẩm.

Rất nhiều người dân vẫn tỏ ra lo ngại về mức độ an toàn của thực phẩm. Nhiều người chỉ sử dụng rau quả trong vườn nhà trồng được. Giám đốc siêu thị Akidai ở Fukushima, ông Akiba cũng thừa nhận tâm lý khách hàng vẫn chưa ổn định, và ông cũng kêu gọi người dân Fukushima hãy vượt qua tâm lý này.

Ông Kositsuka-một người dân sống ở Fukushima nói: “Thịt bò của Fukushima vừa rẻ lại ngon và an toàn nữa. Muốn thay đổi tâm lý người tiêu dùng phải hướng họ vào những sản phẩm chất lượng, trấn an tâm lý của họ.”

Vẫn còn nhiều khó khăn đang hiện hữu sau thảm họa sóng thần. Chính phủ Nhật Bản vẫn phải mất nhiều thời gian nữa, song với sự cố gắng không ngừng sẽ giúp những vùng “đất chết” chỉ còn sự sống mãnh liệt./.