Tranh chấp Biển Đông: Cần một hội nghị quốc tế theo mô hình Geneva

Đây cũng là nội dung chính trong bài viết của Tiến sĩ Subhash Kapila với tiêu đề “Tranh chấp ở Biển Đông- Cần phải có hội nghị quốc tế như mô hình ở Geneva” do Nhóm phân tích Nam Á đăng tải gần đây. Dưới đây là nội dung bài viết.

Hình ảnh một Hội nghị diễn ra tại Geneva về tình hình Syria- một mô hình được cho là phù hợp để có thể giải quyết tranh chấp ở Biển Đông theo hướng hòa bình và tôn trọng luật pháp quốc tế. Ảnh Reuters

Việc Trung Quốc chiếm đóng trái phép quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa và sau đó làm leo thang xung đột khi mở rộng sự kiểm soát quân sự của nước này đối với toàn bộ khu vực Biển Đông thông qua việc gia tăng hoạt động xây dựng các căn cứ quân sự trên các đảo nhân tạo là mối đe dọa nghiêm trọng cho khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và an ninh toàn cầu.  Diễn biến này xứng đáng cần phải có một phản ứng quốc tế.

Sự phiêu lưu quân sự không bị kiểm soát của Trung Quốc ở Biển Đông càng mạnh do những chênh lệch về sức mạnh mà Bắc Kinh sở hữu so với 2 nước có tranh chấp chính là Việt Nam và Philippines.

Hơn thế nữa, Trung Quốc lại càng mạnh bạo hơn khi họ nhận thấy quan điểm mập mờ của Mỹ khi Washington với tư cách là “nước mang lại an ninh” cho khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và châu Á lại không thể có phản ứng mạnh để ngăn chặn Trung Quốc trong kế hoạch bành trướng của Bắc Kinh khi mở rộng vùng biển tranh chấp này.

Mỹ, các đồng minh và đối tác thân cận nhiều lần nhắc đến các nguyên tắc “tự do hàng hải” thông qua “thông lệ chung toàn cầu”, nhưng không làm thay đổi được tư tưởng một chiều của Trung Quốc trong tham vọng chi phối rộng lớn trên biển và kiểm soát toàn bộ Biển Đông như là một sự khởi đầu cho việc Bắc Kinh làm chủ hoàn toàn đối với toàn bộ khu vực Tây Thái Bình Dương.

Các triển vọng tương lai về giải pháp cho cuộc xung đột tại Biển Đông vẫn chưa hé lộ bất kỳ sự lạc quan hứa hẹn nào. Trái lại, các triển vọng đều cho thấy sự không khoan nhượng của Trung Quốc đối với cuộc xung đột này sẽ gia tăng. Năm 2016 có thể chứng kiến điều này nhiều hơn khi Mỹ còn bận tâm với cuộc bầu cử Tổng thống, và tân Tổng thống Mỹ phải mất thêm 2 năm để giải quyết tình hình.

Hệ thống tên lửa HQ-9 mà Trung Quốc điều ra đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa bị nước này chiếm đóng trái phép. Ảnh Reuters

Câu hỏi lớn mang tính sống còn nổi lên sau sự phớt lờ của Bắc Kinh đối với ý kiến của cộng đồng quốc tế liên quan tới kế hoạch mang tính chiến lược rõ ràng của Trung Quốc trong việc biến Biển Đông thành một “Biên thuộc Trung Quốc Lục địa” là:

(1) Trong một nỗ lực muộn màng nhằm làm thất bại các âm mưu chiến lược của Trung Quốc, Mỹ có thể hoặc có xu hướng làm điều này một mình được không?

(2) Các nước trong khu vực như Nhật Bản và Ấn Độ với tư cách là một liên minh ở châu Á có thể thách thức và ngăn cản Trung Quốc leo thang xung đột ở Biển Đông hay không?

(3) Liệu Trung Quốc có bị ngăn cản bởi 3 bên là Mỹ - Nhật Bản- Ấn Độ hay bốn bên là Mỹ - Nhật Bản- Australia - Ấn Độ hay không?

Câu trả lời cho cả ba câu hỏi trên là không thể. Phải chăng điều này giống như cách Hitler khiến cả châu Âu giận dữ trước khi nổ ra Chiến tranh thế giới 2 sau sự nhượng bộ ở Munich năm 1938, Trung Quốc có thể cũng khiến tất cả giận dữ khi mở rộng vùng biển ở Biển Đông do các chính sách nhượng bộ Trung Quốc của Mỹ vì thế gây nguy hiểm cho hòa bình và an ninh khu vực cũng như toàn cầu?

Biển Đông không chỉ là vấn đề xung đột an ninh ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương mà còn liên quan tới cộng đồng quốc tế vốn có quyền lợi hợp pháp là quan tâm tới nguyên trạng của Biển Đông về tầm quan trọng kinh tế, tự do hàng hải của Biển Đông và không phải dưới sự kiểm soát quân sự của Trung Quốc như là “một vùng biển đảo của Bắc Kinh”.

Mỹ và cộng đồng quốc tế cần lưu ý tới các bài học sau khi cuộc Chiến tranh Thế giới thứ 2 nổ ra và cần phải có các phản ứng thích hợp trước các mưu đồ đế quốc của Trung Quốc. Ngăn ngừa một cuộc chiến toàn cầu nữa kéo theo một trật tự quốc tế dựa trên nguyên tắc và chặn trước khả năng xảy ra hủy diệt hạt nhân không phải là điều không thể, câu trả lời nằm ở việc phải tổ chức một hội nghị quốc tế theo mô hình Geneva để có thể giúp cộng đồng quốc tế duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực Biển Đông.

Hành động đưa tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường Curtis Wilbur vào tuàn tra ở Biển Đông của Mỹ được cho là "chưa đủ mạnh" để khiến Trung Quốc phải dừng tham vọng của mình trong khu vực. Ảnh Hải quân Mỹ

Người ta cho rằng Trung Quốc có thể sẽ phản đối khái niệm này một cách gay gắt thông qua quan điểm trước đây của nước này liên quan tới cuộc xung đột trên và sử dụng quyền phủ quyết ở Liên Hợp Quốc nếu hội nghị này được triệu tập theo sự ủy nhiệm của Liên Hợp Quốc.

Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là Liên Hợp Quốc sẽ làm gì khi một trong những nước ủy viên thường trực của Hội đồng Bảo an của mình là bên gây hấn và gây nguy hiểm cho hòa bình và an ninh? Trung Quốc có thể trông cậy vào sự ủng hộ của đồng minh quan hệ chiến lược của mình về vấn đề này.

Cộng đồng ASEAN với tư cách là khu vực có ảnh hưởng nhất phải thể hiện sự đoàn kết hòan toàn của khối và yêu cầu tổ chức một hội nghị quốc tế về Biển Đông theo mô hình Geneva và coi đó là một phần của tiến trình giải pháp cho cuộc xung đột quốc tế.

Nhiều vấn đề có thể được hội nghị quốc tế về Biển Đông xem xét, có thể tiếp sau đó là các cuộc tuần tra biển của hải quân quốc tế ở Biển Đông, và sau đó là việc phi quân sự hóa các đảo/đảo nhân tạo là nơi đồn trú của quân đội Trung Quốc. Phải cấm Trung Quốc thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) ở Biển Đông.

Với việc Trung Quốc không tuân theo các tiến trình giải pháp cho cuộc xung đột ở Biển Đông, cộng đồng quốc tế có thể phải sử dụng điều mà theo thuật ngữ pháp lý gọi là quyết định “một phía”.

Tóm lại, cần phải nhấn mạnh rằng, đây sẽ là nhiệm vụ vô cùng khó khăn khi đưa Trung Quốc ra bất kỳ hội nghị quốc tế nào nhằm tìm giải pháp cho cuộc xung đột ở Biển Đông. Sự thay thế cho một trật tự quốc tế dựa trên luật pháp là tình trạng hỗn loạn quân sự như nước Đức thời Hitler từng làm.

Đây là thời điểm Mỹ cần phải đi đầu theo hướng tổ chức hội nghị như trên với sự ủng hộ của EU, ASEAN và các quốc gia khác như Nhật Bản và Ấn Độ. Là một siêu cường thì phải có những trả giá chiến lược, Mỹ nên sẵn sàng và được kỳ vọng là sẽ hào phóng chi trả những chi phí này./.