Trung Quốc-Nhật Bản: Cải thiện quan hệ và những toan tính chiến lược

VOV.VN - Ngày 25/10, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe có chuyến thăm chính thức đầu tiên tới Trung Quốc nhân dịp 40 năm Hiệp ước Hòa bình và Hữu nghị giữa 2 nước.

Nhà lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình tới Tokyo cách đây 40 năm để đánh dấu việc ký kết Hiệp ước hòa bình và hữu nghị khi 2 nước nỗ lực muốn bỏ lại đằng sau những ký ức chiến tranh.

“Trong bối cảnh bất ổn hiện nay, Trung Quốc cần tình hữu nghị với Nhật Bản và ngược lại”, Nhà lãnh đạo Đặng Tiểu Bình nói với Thủ tướng Nhật Bản khi tới thăm các nhà máy công nghệ cao và tàu cao tốc của Nhật Bản khi đó.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: Kyodo News

4 thập kỷ sau, Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản, trở thành nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới và đang tự sản xuất được tàu cao tốc của riêng mình. Nhưng những suy nghĩ tương tự có thể vẫn ở trong tâm trí Chủ tịch Tập Cận Bình ngày nay, đặc biệt là khi Trung Quốc đang rơi vào cuộc chiến thương mại với Mỹ - cường quốc hàng đầu thế giới.

Trung Quốc cần Nhật Bản

“Lần đầu tiên sau một thời gian dài, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang tìm kiếm mối quan hệ tích cực với Nhật Bản”, bà Yun Sun, một chuyên gia Trung Quốc tại Trung tâm Stimson có trụ sở tại Washington D.C. nói. “Với việc ông Trump lên nắm quyền, cả Nhật Bản và Trung Quốc đều đang cảm thấy sức nóng từ Mỹ. Và họ thay đổi những tính toán của mình”, bà nói.

Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ tiếp đón Thủ tướng Shinzo Abe trong tiệc chiêu đãi tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh với sự tham dự của khoảng 500 lãnh đạo doanh nghiệp Nhật Bản, đánh dấu 40 năm Hiệp ước Hữu nghị và Hòa bình. Sau đó, hai bên sẽ có các cuộc gặp, trong đó cam kết cùng làm việc về các dự án hợp tác kinh tế ở các nước thứ 3, trong đó có Thái Lan. Hai bên cũng dự kiến sẽ đạt thỏa thuận về hơn 30 dự án cơ sở hạ tầng.

Bối cảnh hiện nay đã khác rất nhiều so với năm 2014, khi những căng thẳng về nhóm đảo tranh chấp ở biển Hoa Đông (quần đảo Senkaku do Nhật Bản kiểm soát nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền và gọi là Điếu Ngư) làm dấy lên quan ngại hai cường quốc Châu Á có thể đi đến một cuộc xung đột quân sự.

Tuy nhiên, những năm qua, hai bên đã bắt đầu cải thiện quan hệ. Trong bối cảnh đang lâm vào cuộc chiến thương mại với Mỹ, Trung Quốc đã coi Nhật Bản là một đối tác ngày càng quan trọng.

Ngoại trưởng và Thủ tướng Trung Quốc đều đã có chuyến thăm Nhật Bản trong năm nay. Lượng khách du lịch Trung Quốc tới Nhật Bản dự kiến đạt mức kỷ lục 8 triệu trong năm nay. Nhật Bản cũng là điểm đến hàng đầu của khách du lịch Trung Quốc trong suốt Tuần lễ Vàng trong tháng 10/2018, theo trang du lịch C-Trip.

Yếu tố Donald Trump?

Trung Quốc muốn cải thiện quan hệ kinh tế với một loạt nước giàu nhằm giảm những nguy cơ trong quan hệ với Mỹ, sau khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố áp thuế bổ sung với 250 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc và đang dọa sẽ áp thêm thuế với các hàng hóa khác.

Thủ tướng Lý Khắc Cường cũng vừa có chuyến thăm châu Âu để quảng bá thị trường Trung Quốc với các công ty của lục địa già. Bên cạnh đó, Bắc Kinh cũng tăng gấp đôi nỗ lực nhằm tạo một thỏa thuận thương mại có tên “Đối tác kinh tế toàn diện khu vực” sau khi ông Trump tuyên bố Mỹ rút khỏi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) ngay trong tuần đầu tiên cầm quyền. Nhật Bản, một nước láng giềng trong khu vực và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 2 thế giới của Trung Quốc sau Mỹ, cũng là một phần quan trọng trong nỗ lực đa dạng hóa này.

Theo các nguồn tin thân cận với việc chuẩn bị cho cuộc gặp thượng đỉnh giữa Thủ tướng Abe và Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc đang thúc đẩy các công ty Nhật Bản tuyên bố kế hoạch đầu tư và thỏa thuận ở Trung Quốc nhân chuyến thăm của Thủ tướng Abe, và nhìn chung muốn thúc đẩy sự cải thiện trong mối quan hệ song phương để bù đắp lại mối quan hệ tổn hại sâu sắc với Mỹ.

Các nhà phân tích ở Tokyo cho rằng, điều này có vẻ như là một động thái chiến thuật. “Liệu nó có cơ bản và lâu dài hay không? Đó chỉ có thể là một động thái mang tính chiến thuật để làm chệch hướng những căng thẳng từ phía Mỹ và tạo khoảng cách giữa Mỹ và Nhật Bản”, nhà phân tích Narushige Michishita thuộc Viện Nghiên cứu chính sách của Nhật Bản cho biết.

Tuy nhiên chính phủ Nhật Bản vẫn muốn hợp tác với Trung Quốc vì các lý do kinh tế của chính mình. “Thủ tướng Abe muốn nâng mối quan hệ Nhật Bản-Trung Quốc lên một tầm cao mới”, một quan chức chính phủ Nhật Bản giấu tên cho biết.

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản, và hơn 30.000 công ty Nhật Bản đang hoạt động tại đây. Đầu tư trực tiếp của Nhật Bản vào Trung Quốc cũng ở mức hơn 3,3 tỷ USD mỗi năm.

Tầng lớp trung lưu Trung Quốc có khoảng 250 triệu người, gấp đôi dân số Nhật Bản. Điều này cho thấy một cơ hội lớn, đặc biệt cho các công ty sản xuất hàng tiêu dùng của Nhật Bản, trong đó có cả công ty mỹ phẩm Shiseido.

Nhật Bản tìm cách cân bằng chiến lược

Tuy nhiên, Nhật Bản có sự cân bằng chặt chẽ. Thủ tướng Shinzo Abe đã tốn không ít nỗ lực vào việc phát triển mối quan hệ cá nhân với Tổng thống Mỹ Donald Trump, và liên minh quân sự với Mỹ là một mốc quan trọng của an ninh Nhật Bản.

Nhật Bản cũng đang lo ngại về những thiệt hại bên lề trong cuộc chiến thương mại (collateral damage – thiệt hại mà dân thường phải gánh chịu khi có chiến tranh). “Chúng tôi không muốn vấn đề thương mại Mỹ-Trung ảnh hưởng tới chuỗi cung cấp toàn cầu”, quan chức Nhật Bản nói. “Các công ty Nhật Bản cũng là một phần và có thể bị ảnh hưởng tiêu cực. Chúng tôi hy vọng cuộc đối thoại giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ dẫn tới một giải pháp ngoại giao cho các vấn đề này”.

Nói về mối quan hệ giữa Nhật Bản với Mỹ, chuyên gia Zhou tại Đại học ngoại giao Trung Quốc ở Bắc Kinh nói rằng: “Nhật Bản vẫn là đồng minh của Mỹ và họ sẽ tranh bất cứ chính sách nào có thể làm tổn hại chính sách Mỹ. Do đó, chúng ta chỉ có thể hy vọng mối quan hệ Trung-Nhật được cải thiện, nhưng sẽ không có đột phá”.

Hợp tác đôi bên cùng có lợi

Cuộc gặp tại Bắc Kinh lần này là cuộc gặp thượng đỉnh chính thức đầu tiên giữa Thủ tướng Nhật Bản Shonzo Abe và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kể từ khi cả hai nhà lãnh đạo lên nắm quyền năm 2012. Các cuộc gặp trước đây đều diễn ra bên lề các hội nghị quốc tế.

Mặc dù vẫn còn những bất đồng về nhiều vấn đề, nhưng chuyến thăm của Thủ tướng Shinzo Abe tới Trung Quốc lần này được kỳ vọng là cơ hội để hai nước cải thiện quan hệ, thúc đẩy hợp tác kinh tế song phương cũng như hướng tới hòa bình và thịnh vượng trong khu vực.

Khi thông báo về chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Shinzo Abe, Chánh văn phòng Nội các Nhật Yoshihide Suga nói rằng: “Chúng tôi muốn dùng cơ hội này để tạo ra động lực xác lập và thúc đẩy hợp tác song phương trong các lĩnh vực khác nhau, nâng quan hệ Nhật – Trung lên một tầm cao mới”./.

Mời quý độc giả theo dõi VOV.VN trên

Tin liên quan

Quan hệ Trung Quốc - Nhật Bản đang “thăng hoa” trở lại
Quan hệ Trung Quốc - Nhật Bản đang “thăng hoa” trở lại

VOV.VN - Hơn 70% người được khảo sát đều đánh giá tầm quan trọng của quan hệ Trung – Nhật, cho rằng quan hệ hai nước đang trên đà cải thiện.

Quan hệ Trung Quốc - Nhật Bản đang “thăng hoa” trở lại

Quan hệ Trung Quốc - Nhật Bản đang “thăng hoa” trở lại

VOV.VN - Hơn 70% người được khảo sát đều đánh giá tầm quan trọng của quan hệ Trung – Nhật, cho rằng quan hệ hai nước đang trên đà cải thiện.

Thủ tướng Nhật Bản sẽ thăm Trung Quốc trong tháng này
Thủ tướng Nhật Bản sẽ thăm Trung Quốc trong tháng này

VOV.VN - Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe sẽ thăm Trung Quốc từ ngày 25 đến 27/10, trong bối cảnh Mỹ đang tăng cường áp lực thương mại đối với hai nước.

Thủ tướng Nhật Bản sẽ thăm Trung Quốc trong tháng này

Thủ tướng Nhật Bản sẽ thăm Trung Quốc trong tháng này

VOV.VN - Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe sẽ thăm Trung Quốc từ ngày 25 đến 27/10, trong bối cảnh Mỹ đang tăng cường áp lực thương mại đối với hai nước.

Quan hệ giữa Trung Quốc và Nhật Bản đang nồng ấm trở lại?
Quan hệ giữa Trung Quốc và Nhật Bản đang nồng ấm trở lại?

VOV.VN - Hôm qua (11/10), vòng đối thoại thứ tư giữa các quan chức doanh nghiệp và cựu quan chức cấp cao Trung-Nhật đã được tổ chức tại Bắc Kinh.

Quan hệ giữa Trung Quốc và Nhật Bản đang nồng ấm trở lại?

Quan hệ giữa Trung Quốc và Nhật Bản đang nồng ấm trở lại?

VOV.VN - Hôm qua (11/10), vòng đối thoại thứ tư giữa các quan chức doanh nghiệp và cựu quan chức cấp cao Trung-Nhật đã được tổ chức tại Bắc Kinh.

Thủ tướng Nhật Bản thăm Trung Quốc: Hi vọng tạo ra bước ngoặt mới
Thủ tướng Nhật Bản thăm Trung Quốc: Hi vọng tạo ra bước ngoặt mới

VOV.VN - Chuyến thăm của Thủ tướng Abe đến Trung Quốc từ ngày 25-27/10 nhân dịp kỉ niệm 40 năm Hiệp ước hòa bình hữu nghị giữa hai quốc gia.

Thủ tướng Nhật Bản thăm Trung Quốc: Hi vọng tạo ra bước ngoặt mới

Thủ tướng Nhật Bản thăm Trung Quốc: Hi vọng tạo ra bước ngoặt mới

VOV.VN - Chuyến thăm của Thủ tướng Abe đến Trung Quốc từ ngày 25-27/10 nhân dịp kỉ niệm 40 năm Hiệp ước hòa bình hữu nghị giữa hai quốc gia.

Trung Quốc – Nhật Bản thể hiện quyết tâm cải thiện quan hệ song phương
Trung Quốc – Nhật Bản thể hiện quyết tâm cải thiện quan hệ song phương

VOV.VN -Hôm nay (8/7), Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã có cuộc hội đàm bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20.

Trung Quốc – Nhật Bản thể hiện quyết tâm cải thiện quan hệ song phương

Trung Quốc – Nhật Bản thể hiện quyết tâm cải thiện quan hệ song phương

VOV.VN -Hôm nay (8/7), Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã có cuộc hội đàm bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20.