Tổng thống Nga Putin thăm Nhật- bước tiến mới giải quyết tranh chấp?

Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ bắt đầu chuyến thăm chính thức tới Nhật Bản vào ngày 15/12.  Theo kế hoạch, ông Putin sẽ có 2 cuộc gặp riêng rẽ với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại thành phố Yamaguchi để bàn về vấn đề tranh chấp lãnh thổ và tiếp đến là tại Tokyo để bàn về vấn đề hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư.

Chính quyền Tokyo kỳ vọng, chuyến thăm sẽ khai phá bước tiến mới trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ tại quần đảo Nam Kuril hay Vùng lãnh thổ phương Bắc (theo cách gọi của Nhật Bản) khiến 2 nước chưa thể ký kết Hiệp ước Hoà bình kể từ Chiến tranh thế giới lần thứ 2 cho tới nay.

Tuy nhiên, giới quan sát đánh giá khả năng đột phá bế tắc trong vấn đề lãnh thổ vẫn rất mong manh và mục tiêu của mỗi nước đặt ra với chuyến thăm là khác nhau. Với Nga đó là kinh tế, thương mại và đầu tư vào khu vực Viễn Đông trong khi với Nhật Bản là vấn đề chủ quyền lãnh thổ, hay ít nhất là bước tiến đối với vấn đề này.

Ngay từ khi nhậm chức, Thủ tướng Shinzo Abe đã chủ trương thúc đẩy quan hệ với Nga tiến tới giải quyết vấn đề tranh chấp lãnh thổ, ký kết Hiệp ước Hoà bình. Cuộc gặp lần này sẽ là cuộc gặp thượng đỉnh song phương thứ 16 giữa 2 nhà lãnh đạo và là lần thứ 4 riêng trong năm nay.

Hồi tháng 5/2016, bỏ qua sự phản đối của Mỹ, Thủ tướng Abe đã tới gặp Tổng thống Putin tại thành phố Sochi, Nga, ngay trước khi ông chủ trì Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) tại Tokyo và đưa ra kế hoạch 8 điểm nhằm thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư giữa hai nước.

Đối với cuộc gặp lần này, phía Mỹ cũng đã hơn một lần bày tỏ lo ngại cuộc gặp tại Tokyo sẽ gửi thông điệp sai lầm rằng Nhóm G7 thiếu sự đoàn kết trong các quyết sách với Nga sau sự kiện Nga sáp nhập Crimea. Tuy nhiên, phía Nhật Bản nhấn mạnh tuân thủ nguyên tắc là một thành viên của G7 nhưng cũng sẽ theo đuổi lợi ích quốc gia của riêng mình.

Trong cuộc gặp những cư dân từng sống trên quần đảo có tranh chấp trước thềm chuyến thăm, Thủ tướng Abe cho biết, những người từng sống ở đó đều mong muốn vấn đề tranh chấp lãnh thổ được giải quyết sớm.

Về phía Nga, kinh tế nước này vẫn đang trong giai đoạn khó khăn do giá dầu mỏ giảm cùng hàng loạt lệnh cấm vận của Mỹ và các nước phương Tây sau sự kiện Crimea. Vùng Viễn Đông và Siberia của Nga vẫn đang khát vốn và đầu tư.

Tuy nhiên, quan điểm của Nga vẫn hết sức cứng rắn. Tháng trước, Nga công bố đã triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa trên 2 đảo lớn nhất trong cụm 4 đảo đang có tranh chấp. Tại cuộc họp báo mới đây, Tổng thống Putin nhấn mạnh, Nga sẵn sàng thảo luận về vấn đề này.

Giới quan sát cho rằng, một giải pháp dứt điểm cho vấn đề tranh chấp lãnh thổ ngay trong cuộc gặp lần này không có nhiều khả thi, sẽ có nhiều con đường vòng có thể thoả mãn mục tiêu của cả hai phía.

Nhiều khả năng hai bên sẽ công bố một kế hoạch thúc đẩy kinh tế chung trên quần đảo, mở rộng giao lưu nhân dân, cho phép những cư dân Nhật Bản cũ quay lại đảo kinh doanh trong những ngành nghề nhất định.

Tuy nhiên, các hoạt động chung này sẽ được tiến hành theo nguyên tắc không dẫn tới sự thừa nhận chủ quyền đối với các bên lên quan. Chắc chắn sau chuyến thăm, quan hệ đầu tư, kinh tế, thương mại giữa Nhật Bản và Nga sẽ có những bước phát triển tạo đà cho các bước tiến mới trong giải quyết vấn đề lãnh thổ./.