Tháo gỡ các nút thắt để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam

FTSE giữ thị trường chứng khoán Việt Nam ở nhóm theo dõi nâng hạng

Trong chiến lược tổng thể về phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam đến năm 2025, mục tiêu của Chính phủ hướng đến là đưa Việt Nam nâng hạng thị trường chứng khoán từ thị trường cận biên lên mới nổi trước năm 2025. Theo Trung tâm Phân tích và Tư vấn Đầu tư SSI Research, việc nâng hạng sẽ mang lại vị thế mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời thu hút nguồn vốn đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, theo kết quả phân hạng thị trường chứng khoán toàn cầu thường niên năm 2023 FTSE Russell vừa công bố, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn chưa được nâng hạng lên Thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging market). Việt Nam sẽ tiếp tục nằm trong danh sách theo dõi với tư cách là Thị trường Cận biên (Frontier) và sẽ được xem xét để nâng hạng lên thành Thị trường mới nổi thứ cấp trong đợt rà soát giữa kỳ của FTSE Russell vào tháng 3/2024.

Trước đó, vào tháng 9/2018, Việt Nam đã có tên trong Danh sách theo dõi để được xem xét nâng hạng phân loại lên Thị trường mới nổi thứ cấp. Tuy nhiên, tiến độ chậm hơn dự kiến, một phần do ảnh hưởng đại dịch Covid-19. Đồng thời, Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được tiêu chí về chu kỳ Thanh toán (DvP), hiện được đánh giá là "còn hạn chế" do thông lệ thị trường thực hiện việc kiểm tra trước giao dịch. Tức là, quy định hiện tại yêu cầu nhà đầu tư phải có đủ tiền trong tài khoản trước khi đặt lệnh. Tuy nhiên, theo thông lệ, yêu cầu này là không bắt buộc.

Ngoài ra, FTSE Russell khuyến nghị Việt Nam cũng cần cải thiện quy trình đăng ký mở tài khoản, cũng như cơ chế tạo thuận lợi cho giao dịch giữa các nhà đầu tư nước ngoài giao dịch các chứng khoán đã chạm hoặc gần chạm mức giới hạn tỷ lệ sở hữu.

Đánh giá về việc thị trường Chứng khoán Việt Nam “lỡ hẹn” nâng hạng, ông Đinh Quang Hinh, Trưởng Bộ phận vĩ mô và Chiến lược thị trường, Khối Phân tích, Công ty Chứng khoán VNDIRECT cho rằng, việc FTSE duy trì Việt Nam trong danh sách theo dõi nâng hạng là một phản ánh tích cực của sự nỗ lực của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) và cùng với các cơ quan chức năng liên quan trong quá trình nâng hạng thị trường Việt Nam. UBCKNN đã thành công trong việc hợp tác cùng FTSE Russell để xác định thời điểm thích hợp cho việc cải tổ thị trường và giải quyết những thách thức còn tồn đọng.

Ông Hinh cho biết thêm, trong báo cáo nâng hạng thị trường bán niên vào tháng 3/2023, FTSE Russell đã đề cập đến việc duy trì tình trạng theo dõi nâng hạng cho thị trường Việt Nam và nhấn mạnh, điều này có thể được duy trì nếu những biện pháp cải tổ được thực hiện một cách hiệu quả.

“Hành động như triển khai hệ thống KRX với kế hoạch hoạt động vào cuối năm 2023 và các nỗ lực để giải quyết vấn đề ký quỹ trước giao dịch đã được tiến hành, điều này làm cho chúng tôi tin rằng có cơ hội cho Việt Nam được nâng hạng thị trường trong kỳ xem xét vào tháng 9/2024. Tất nhiên, sự thành công của các biện pháp cải tổ này sẽ được FTSE Russell xem xét và cập nhật trong báo cáo xem xét nâng hạng thị trường vào tháng 3/2024 trước khi chính thức được nâng hạng”, ông Đinh Quang Hinh cho hay.

Tập trung tháo gỡ các nút thắt cuối cùng

Theo các chuyên gia của SSI Research, các cơ quan chức năng hiện đang tập trung nhiều nguồn lực để có thể đảm bảo thỏa mãn được các tiêu chí từ các tổ chức xếp hạng như FTSE Russel và MSCI.

“Các tiêu chí định lượng không phải trở ngại lớn với Việt Nam, vì trên thị trường đã có đủ số lượng cổ phiếu đại diện. Nhóm tiêu chí định tính mới là những rào cản chính trong quá trình nâng hạng của Việt Nam”, chuyên gia của SSI Research nhận định.

Theo các chuyên gia, bên cạnh sự vào cuộc của ngành Chứng khoán, việc vận hành có hiệu quả của cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm CCP cần sự tham gia nỗ lực từ nhiều bên, nhất là Ngân hàng Nhà nước... Hiện tại, nút thắt vẫn đang thuộc phạm vi quản lý của ngành Ngân hàng.

Trong số các tiêu chí định tính mà tổ chức xếp hạng FTSE Russel và MSCI đưa ra, các yêu cầu từ FTSE Russel đơn giản hơn khá nhiều. Tuy nhiên, một trong những điều kiện quan trọng nhất mà cả FTSE hay MSCI đều nhắc đến đối với hạn chế của Việt Nam chính là việc quy định phải có tiền trước khi giao dịch (pre-funding).

Chuyên gia của SSI Research cho rằng, việc thỏa mãn quy định về pre-funding nên được áp dụng sớm hơn so với việc nới sở hữu, hoặc có thể ít nhất thực hiện giao dịch ký quỹ cho các nhà đầu tư nước ngoài. Do đó, cả hai chính sách về vấn đề pre-funding và nới sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài tốt nhất cần được phối hợp cùng nhau để đưa lại hiệu quả tối đa của quá trình đón nhận dòng vốn từ nước ngoài vào.

"Để có thể làm được điều này, việc vận hành hệ thống KRX là điều kiện cần và sự xuất hiện của cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) là điều kiện đủ để các giao dịch này được thực hiện và kiểm soát rủi ro về mặt thanh toán, trong trường hợp giao dịch không được thực hiện", chuyên gia của SSI Research nhấn mạnh.

Hiện tại, với những nỗ lực và quyết tâm từ cơ quan quản lý, các bước đi để tiến tới nâng hạng thị trường đang trong quá trình khởi động. Các thành viên thị trường và các nhà đầu tư cần có thêm thời gian để thích ứng với các giải pháp mà cơ quan quản lý dự kiến ban hành triển khai áp dụng thực tiễn.

“Việc vận hành có hiệu quả của cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm CCP cần sự tham gia nỗ lực từ các bên trong đó về phía các cơ quan quản lý như Ngân hàng Nhà Nước, Bộ Tài chính hay Ủy Ban Chứng khoán, các Luật liên quan cần phải sửa đổi như Luật các Tổ chức tín dụng, Luật Chứng khoán, Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp”, chuyên gia của SSI Research khuyến nghị.

Theo các chuyên gia kinh tế, nâng hạng thị trường chứng khoán không phải là nhiệm vụ riêng của UBCKNN và nếu Ngân hàng Nhà nước và Bộ Kế hoạch và Đầu tư sớm chung tay tháo gỡ nút thắt, những vấn đề tồn tại nhiều năm qua có thể sớm được giải quyết. Nâng hạng lên thị trường chứng khoán mới nổi không chỉ là để có 1 thị trường chứng khoán sôi động hơn, đó còn là cơ hội để các doanh nghiệp Việt tiếp cận hàng chục tỷ USD vốn quốc tế và từ đó là đòn bẩy phát triển kinh tế Việt Nam.