CLB Sắc Chàm - lan tỏa điệu then từ bản làng

Tiếng tính trầm bổng, khi réo rắt hòa cùng tiếng hát nhịp nhàng do hơn 60 thành viên CLB then Sắc Chàm biểu diễn trong chương trình giao lưu các CLB hát then, đàn tính và các làn điệu dân ca miền núi phía Bắc diễn ra tại Bắc Kạn tháng 12/2020 đã gây ấn tượng đặc biệt với khán giả. Tiếng hát, tiếng đàn đến từ một CLB phong trào kết hợp mọi lứa tuổi, ngành nghề nhưng chung đam mê với điệu then, tiếng tính đã cho thấy sức hút của loại hình văn hóa này trong đời sống đồng bào vùng cao nơi đây. Dù mới ra đời nhưng Sắc Chàm là một trong những CLB hát then phong trào có quy mô lớn nhất và cũng có những hoạt động sôi nổi, tích cực nhất tại Bắc Kạn. 

Được thành lập năm 2019, CLB then Sắc Chàm đang có hơn 60 thành viên, trải ở khắp 8/8 huyện, thành phố của Bắc Kạn.

Nghệ nhân Mã Thị Dạy, Chủ nhiệm CLB then Sắc Chàm chia biết: Thành viên CLB không phân biệt tuổi tác, giới tính, miễn là mọi người có lòng đam mê và tình yêu với văn hóa truyền thống của dân tộc mình: "Điều đầu tiên là mọi người phải có ý thức bảo vệ, bảo tồn, gìn giữ, phát huy di sản hát then, đàn tính. Đồng thời phải truyền dạy, hướng dẫn được cho các em nhỏ tiếp cận hát then, đàn tính, các em biết yêu Then. Yêu điệu Then thì việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa người Tày sẽ được tốt hơn".

Trung bình mỗi tuần một buổi, khi tan việc công sở hay sau ngày lên nương, tiếng tính, điệu then lại được vang lên, khi thì ở hội trường thôn, lúc có thể là ở một gia đình hội viên trong CLB. Do hội viên tham gia có những người là cán bộ, viên chức, người là cán bộ hưu trí, cũng có người là nông dân, học sinh nên thời gian tập luyện, hoạt động phụ thuộc các thành viên tự bố trí. Các buổi tập được phân chia theo chủ đề, hướng dẫn cụ thể do Ban Chủ nhiệm đề ra. Các thành viên đều có kỹ năng cơ bản nên việc luyện tập cũng không quá khó khăn.

Chị Triệu Hoàng Thắm, thành viên CLB then Sắc Chàm cho biết thêm: "Mỗi lần CLB có chương trình hay hoạt động gì mọi người tham gia rất nhiệt tình, đầy đủ. Khi sinh hoạt do các thành viên rải rác khắp nơi trên địa bàn nên CLB đã thống nhất phân cho mỗi huyện một đại diện để mỗi lần CLB có chương trình gì sẽ luyện tập theo từng nhóm, đến gần ngày diễn sẽ tập hợp để khớp lại với nhau".

Từ một CLB mang tính chất phong trào, qua thời gian hoạt động CLB Sắc Chàm đã dần có được tính chuyên nghiệp trong sinh hoạt cũng như biểu diễn. Đặc biệt, tháng 12/2020, CLB đã tổ chức thành công chương trình giao lưu hát then, đàn tính và các làn điệu dân ca miền núi phía Bắc, chương trình được đánh giá cao ở quy mô tổ chức và chất lượng nội dung. Bên cạnh đó, các thành viên câu lạc bộ cũng đại diện cho Bắc Kạn tham dự nhiều chương trình liên hoan dân ca trong và ngoài tỉnh.

Không chỉ tham gia các chương trình văn nghệ tại địa phương trong các dịp lễ, tết hay các sự kiện văn hóa, chính trị, CLB cũng đã tham gia nhiều hoạt động biểu diễn cho khách tham quan, du lịch, góp phần phong phú hoạt động và tạo thêm thu nhập cho hội viên. Đây cũng là hướng đi được CLB xác định lâu dài khi Bắc Kạn xác định du lịch Ba Bể gắn với trải nghiệm văn hóa sẽ là hướng đi mũi nhọn trong thời gian tới. Dù còn nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19 khiến hoạt động của CLB không được thường xuyên, các nguồn thu nhập từ biểu diễn bị ảnh hưởng nhưng niềm đam mê của các hội viên vẫn không hề suy giảm.

Anh Nông Văn Lễ, là một kế toán doanh nghiệp nhưng với đam mê văn hóa dân tộc đã tham gia sinh hoạt ngay từ ngày đầu CLB được thành lập cho biết: "Tham gia CLB vì bản thân cũng đã biết hát then, nữa là vì đam mê, yêu thích nghệ thuật này. Vào CLB bản thân được sống với đam mê, rồi phục vu sở thích bản thân, phục vụ khách du lịch. Khi vào CLB tôi cũng được giao lưu, học hỏi với rất nhiều nghệ nhân về cách diễn xướng các làn điệu then".

Không chỉ luyện tập những bài sẵn có, Nghệ nhân Mã Thị Dạy cùng thành viên CLB còn trực tiếp tìm đến những nghệ nhân gạo cội, những nhà nghiên cứu văn hóa dân tộc có tên tuổi như Nhà văn Nông Viết Toại, Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Đăng Lưu… để học thêm những điệu then cổ, những bài then mới và trau dồi vốn văn hóa Tày- Nùng. Những thành viên xuất sắc nhất của CLB cũng đã  tham gia truyền dạy cho hơn 300 học viên trong toàn tỉnh, kết hợp cùng các dự án do Sở VH TT&DL Bắc Kạn tổ chức, số học viên tham gia đã lên đến gần 500 người và điều đáng mừng là hầu hết học viên đều là những thanh, thiếu niên địa phương.

Nghệ nhân Mã Thị Dạy nói: "CLB đã có kế hoạch đến thăm, gặp gỡ thêm nhiều nghệ nhân có nhiều kinh nghiệm để học hỏi thêm nhiều làn điệu then của địa phương. Đồng thời cũng muốn mở thêm lớp tập huấn cho anh chị em trong câu lạc bộ. Chúng tôi sẽ đổi mới liên tục các chương trình biểu diễn cũng như phục vụ các đoàn khách du lịch, đây cũng là cách để thành viên trong câu lạc bộ học hỏi và biết thêm nhiều làn điệu hơn".

Sắc Chàm cùng với các CLB hát then đàn tính khác đã và đang có những đóng góp không nhỏ trong việc bảo tồn, gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình, để những điệu then, tiếng tính mãi ngân vang giữa núi rừng Việt Bắc./.