Hình ảnh Bác Hồ - thắm đượm trong câu hát dân ca Ê đê

Không sao kể hết công lao của Bác Hồ là người đã dâng trọn cuộc đời mình cho dân tộc, người Êđê đã gửi lòng yêu thương, sự kính trọng của mình trong những lời nói vần mộc mạc, giản dị như chính con người vùng đất đỏ bazan.  Người Êđê hình tượng hoá những tình cảm ấy vào những hình ảnh gần gũi với cuộc sống thường ngày, thân thuộc của buôn làng. Bởi thế, trong những câu dân ca quen thuộc ấy, hình tượng Bác Hồ gần gũi, lắng đọng. 

Nghệ nhân H’Lan Niê (thường gọi là Aduôn Thoại) ở Buôn Kla, xã Dray Sap, huyện Krông Ana, tỉnh Dak Lak cho biết: Đã từ lâu, hình ảnh Bác Hồ trong dân ca Êđê như ngôi sao sáng dẫn đường theo Đảng, đấu tranh giành độc lập tự do cho dân tộc, như ngọn lửa trong đêm tối đưa bà con có được cuộc sống ấm no như hôm nay.  Những bài dân ca về Bác Hồ dễ hiểu, dễ nghe, dễ đi vào lòng người. Mỗi khi nghệ nhân hát, lời ca sẽ hòa quyện cùng hợp âm của tiếng đing buôt, đinh năm thật sống động.

Nghệ nhân H’Lan Niê (Aduôn Thoại) chia sẻ: “Mỗi khi hát về Bác Hồ các nghệ nhân thường kể về Bác là người lãnh đạo tài ba. Bác đi đến đâu sự tự do có ở đó. Bác là người giúp đồng bào thoát khỏi ách nộ lệ của giặc Pháp, giặc Mỹ ngày xưa. Có những lời nói vần về Bác như: “Nỗi nhớ Bác Hồ da diết / Ngày nay buôn làng no ấm/ Nhớ ơn Bác Hồ lớn lao/ Người đuổi chim Ktiă, giữ rẫy gieo bắp, gieo dưa/ Bác không kịp sưởi ấm củi đẹp/ Không kịp uống nước suối trong/ Bác đã về với Atâu cho con cháu thương nhớ.”

Tình cảm sâu nặng của người Êđê với Bác Hồ không chỉ bởi Bác là lãnh tụ của dân tộc mà Bác còn là tấm gương của sự hy sinh cả cuộc đời cho đất nước, cho đồng bào. Nghệ nhân Y-Nguk Niê (Aê Suang) ở Buôn Hŭk B, xã Čư̆ Mgar, huyện Čư̆ Mgar, tỉnh Đắk Lắk chia sẻ: Bác gửi trọn tình thương cho đồng bào miền Nam, trong đó có đồng bào Tây Nguyên. Người Êđê luôn nhắc nhở nhau qua câu hát kưt, eirei nhớ lời Bác Hồ dặn dò bà con đoàn kết, yêu thương, xây dựng buôn làng ngày càng giàu đẹp.

Nghệ nhân Y-Nguk Niê nói: “Bác Hồ là người dẫn dắt đất nước Việt Nam chiến thắng sự xâm lược cuả thực dân Pháp, Mỹ và hiện nay được sống ấm no, hạnh phúc. Bác dặn dò  người Tây Nguyên biết yêu quê hương, một lòng theo Đảng và nhà nước, xây dựng buôn làng ngày càng giàu đẹp. Trong dân ca Êđê không thể thiếu câu hát về Bác Hồ.”

Hình ảnh cuả Bác Hồ trong dân ca Êđê được các nghệ nhân so sánh, ẩn dụ bằng ngôn từ bình dân, trong sáng nhưng ẩn chứa trong đó là tình cảm kính trọng của người Êđê với  vị lãnh tụ của dân tộc. Nghệ nhân Y Bruăt Êban, (Aê Nhem); 83 tuổi, ở buôn Ea Sut, thị trấn Ea Pôč, huyện Čư̆ Mgar, tỉnh Dak Lak cho biết, Bác Hồ là biểu tượng của khát vọng sống, của độc lập, tự do và là nguồn cảm hứng cho các nghệ nhân hát dân ca gieo những lời nói vần.

“Bác Hồ đã lãnh đạo đất nưóc Việt Nam. Tôi chưa từng gặp Bác nhưng mỗi khi hát kưt hay Eirei cho con cháu, trong các hội diễn tôi thường ca ngợi Bác Hồ. Có những câu hát như sau: “Không ai giống như Bác Hồ, vị lãnh đạo tài giỏi, chặt bỏ những cây lau (sậy), cỏ tranh xấu, đem lại vẻ đẹp cho buôn làng, nên hôm nay chúng ta có cuộc sống ấm no, hòa bình.”, nghệ nhân Y Bruăt Êban chia sẻ.

Đối với đồng bào Tây Nguyên, trong đó có người Êđê, tuy Bác Hồ đã đi xa nhưng Người vẫn còn sống mãi trong từng con sông, con suối, cánh rừng và khắp buôn làng. Nghệ nhân Êđê thường hát thương nhớ Bác Hồ qua làn điệu kưt mênh mang cùng với tiếng đing buôt du dương khiến người nghe không khỏi bồi hồi xúc động. Nghệ nhân H’Ƀim Kbuôr, buôn Ƀling, xã Čư̆ Mgar, huyện Čư̆ Mgar, tỉnh Dak Lak cho biết, khi hát các nghệ nhân ứng tác ngay tại chỗ cùng cảm xúc ghi nhớ ơn Bác vì dân tộc và tiếc nuối, thương nhớ Bác đã đi xa.

“Chúng ta nhớ về Bác nhưng không gặp được Bác nữa thì hát như vậy: (đoạn hát kưt) “Bác Hồ ơi, cháu đang nhớ về Bác! Nhớ khuôn mặt hiền hòa. Bây giờ làm sao gặp được Bác đã đi xa. Bác đã thành con bươm bướm, chuồn chuồn bay khắp phương trời. Chúng cháu nhớ giọng nói khi Bác trò chuyện. Không ai như Bác là người tài giỏi uyên bác. Bác đã dệt cho đất nước ngôi sao vàng sáng chói dẫn đường…”, nghệ nhân H’Ƀim Kbuôr nói.

Những bài dân ca Ê Đê là tiếng nói của tâm hồn, của trái tim người hát. Người Êđê bày tỏ lòng biết ơn, thương nhớ Bác Hồ qua lời ca bình dị, chất phác. Giai điệu và lời ca hình thành từ những sự cảm phục vị lãnh tụ kính yêu, trọn đời hy sinh cho dân tộc Việt Nam. Dù chưa kịp vào thăm Tây Nguyên, nhưng hình ảnh Bác Hồ vẫn sống mãi trong lòng người Êđê qua những khúc dân ca sâu lắng, ngọt ngào./.