Nhớ nhạc sĩ Hồng Đăng và bài hát duy nhất viết về Đảng

Nghe tin nhạc sĩ Hồng Đăng vừa từ trần, tôi bàng hoàng vì trước Tết dương lịch 2022 tôi đến thăm anh, còn tỉnh táo. Thế là tôi phải xa người đồng hương Xứ Nghệ rồi. Anh là một nhạc sĩ tài hoa, sáng tác thanh nhạc, khí nhạc, lý luận, sư phạm, viết sách, viết báo về âm nhạc… chỉ nói riêng sách âm nhạc cũng có gần chục cuốn, có hàng trăm bài báo, viết nhạc cho hơn 70 bộ phim truyện, hoạt hình, tài liệu nghệ thuật và gần 700 ca khúc, trong dó có những bài rất quen thuộc với thính giả Đài Tiếng nói Việt Nam.

Nhạc sĩ Hồng Đăng và tôi cùng quê xứ Nghệ (Yên Thành và Hưng Nguyên), tên khai sinh của anh là Phan Đăng Hồng, sinh năm 1936. Chúng tôi thường gặp nhau ở Đài và ở Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Anh chúc mừng những sáng tác của tôi, còn tôi khâm phục và học được nhiều điều qua các tác phẩm của anh. Nụ cười “đồng hương” cứ giòn tan, cứ tươi tắn và tâm đắc…Mỗi lần gặp, chúng tôi không quên “thả” giọng Nghệ với nhau, mấy lần còn tặng nhau đặc sản quê hương: kẹo Cu Đơ.

Những năm 60 của thế kỷ trước, tôi rất ấn tượng về ca khúc “Đường ta đi có nắng mặt trời” của Hồng Đăng (sau này tôi mới biết đây là ca khúc đầu tay và là ca khúc duy nhất của anh viết về Đảng). Ca khúc ấy không chỉ vang lên trên sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) mà các đội Nghệ thuật quần chúng ở các tỉnh đều biểu diễn trong dịp đại hội Đảng các cấp cũng như kỷ niệm ngày thành lập Đảng (3/2) hàng năm.

“Mặt trời lên xua hết mây mù

và xua tan những đêm dài âm u.

Trước mặt ta chói rực mặt trời.

Đảng là chân lý sáng soi ngàn nơi…”

Bài hát có kết cấu chặt chẽ, gọn gàng, bố cục cân đối ở thể hai đoạn đơn. Mỗi đoạn gồm 4 câu nhạc, tạo nên một tổng thể hoàn chỉnh. Tiết tấu hơi nhanh, nhịp 4/8 khá độc đáo với việc hát ngắt âm cuối cùng của mỗi câu nhạc mà không ngân, đã tạo nên sự mới mẻ, hiện đại cho bài hát.

Giai điệu và ca từ có sự hòa quyện khá nhuần nhuyễn. Mặt trời mọc lên, hiện diện giữa thế gian là một quy luật tất yếu như sự ra đời của Đảng vậy. Ý này đã dẫn dắt tác giả viết tiếp lời ca ở đoạn B: “Đất nước chúng ta hồi sinh từ Xô Viết năm xưa Nghệ Tĩnh. Trong Sơn La, Côn Đảo bừng lên ánh sáng dẫn đường đấu tranh”. Lịch sử luôn là sự chuyển tiếp và kế thừa. Những địa danh gợi lên bao kỳ tích oanh liệt của cách mạng Việt Nam được tác giả nhắc đến như một chứng nhân cho truyền thống đấu tranh cách mạng vẻ vang của Đảng.

Nội dung ở lời 2 mở ra chặng đường tuy còn nhiều thử thách, chông gai nhưng rộng thênh thang và dân tộc ta vững tin ở Đảng đã luôn có sự sáng suốt trong lãnh đạo để dẫn dắt, chèo lái con thuyền cách mạng: “Từng mùa xuân đến với chúng ta. Đường gian lao có Đảng dìu ta đi. Trước mặt ta chân trời mở rộng. Và lòng thêm kính yêu Đảng tiền phong”. Tác giả không quên nhắc đến những người đã ngã xuống trong cuộc đấu tranh cách mạng để có được ngày hôm nay, cuộc sống ấm no, hạnh phúc trong hòa bình. Càng yêu Đảng, chúng ta càng nhớ đến công ơn đó: “Đất nước lớn nhanh từng phút nhờ xương máu bao người thuở trước. Trông hoa xinh nhớ người trồng hoa. Tha thiết yêu Đảng chúng ta”.

Mặc dù tiết tấu nhanh nhưng không gây cho người nghe cảm giác vội vã mà vẫn khoan thai, thoải mái. Giai điệu bài hát toát lên một vẻ đĩnh đạc tôn kính.

Sau khi ra đời, “Đường ta đi có nắng mặt trời” đã gây ấn tượng đẹp trong công chúng thưởng thức, qua hai giọng nam song ca là các nghệ sĩ Trần Khánh và Trần Thụ, sau đó là Quý Dương và Trung Kiên. Với giai điệu được khống chế trong một âm vực hẹp, âm hình tiết tấu lại không rắc rối, bài hát đã khiến mọi người đều có thể dễ dàng cất giọng. Nó có thể sử dụng rộng rãi cho mọi hình thức trình diễn từ đơn ca đến tốp ca, đồng ca, hợp xướng…

Là giảng viên khoa lý luận sáng tác của Trường nhạc Việt Nam. Hồi đó, anh còn trẻ mà đã sớm nổi tiếng với nhiều ca khúc như: “Giữa mùa hái sa nhân”, “Tổ quốc tôi trên mười năm đã lớn”, “Quà tháng 5”…

Anh Hồng Đăng ơi! Thế là chúng ta “người đi kẻ ở”, tôi vẫn không quên hình hảnh thân thương chân tình, với giọng quê ta đầy quyến rũ của anh cùng những điều tôi học được ở người nhạc sĩ đồng hương.

Anh đã trở về với tổ tiên, với thế giới người hiền, nhưng những ca khúc hay của anh vân luôn đồng hành cùng thính giả Đài Tiếng nói Việt Nam như: “Đường về hoàng hôn”, “Hoa sữa”, “Biển hát chiều nay”, “Lênh đênh”, “Kỷ niệm thành phố tuổi thơ”… đặc biệt anh có 2 bản nhạc thể dục và một bài hát mà sáng sớm hàng ngày trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam vẫn thường xuyên sử dụng, đó cũng chưa kể một bài hát về đá bóng được nhiều người ưa thích. Nơi chín suối chắc nhạc sĩ Hồng Đăng mỉm cười khi những sáng tác của anh vẫn mãi mãi đi cùng năm tháng./.