Haenyeo - Biểu tượng của du lịch Hàn Quốc đang dần biến mất

Di sản văn hóa bị mai một theo năm tháng

Sau vài ngày ở với Haenyeo, một nhóm phụ nữ trên đảo Jeju của Hàn Quốc nổi tiếng với nghề thu hoạch hải sản từ đáy đại dương mà không cần thiết bị lặn, nhiếp ảnh gia Peter Ash Lee đã chia sẻ về câu chuyện giữa anh với một trong những “thợ lặn tự do” trẻ nhất của hòn đảo Jeju.

Ko Ryou-jin, một Haenyeo thế hệ thứ ba trong gia đình tâm sự với anh Lee về mối bận tâm lớn nhất của cô. Ko cho rằng truyền thống Haenyeo đã kết thúc. "Tôi sẽ là người cuối cùng", Ko nói.

Tâm sự của Ko đã truyền cảm hứng cho tựa đề cuốn sách nhiếp ảnh mới của Lee. Cuốn sách này không chỉ đặc tả cách sống và làm việc độc đáo của Haenyeo - được UNESCO công nhận là một phần di sản văn hóa của Hàn Quốc vào năm 2016 - mà còn nhấn mạnh truyền thống lâu đời bị đe dọa bởi cuộc khủng hoảng khí hậu và bị mai một với thời gian ra sao.

Tác phẩm "Nàng tiên cá cuối cùng" của Lee khắc họa chân dung của nhóm phụ nữ nhiều thế hệ tại nơi làm việc. Họ chuẩn bị lặn với thiết bị thủ công, lưới và phao thay vì thiết bị cơ khí hiện đại. 

Lee sống ở Hàn Quốc cho đến năm 7 tuổi, lúc đó gia đình anh chuyển đến Toronto. Anh luôn nhớ đến Haenyeo, kể từ khi đến thăm Jeju khi còn nhỏ. "Tôi nghĩ mọi người coi Haenyeo gần như những người lao động.

Bên cạnh đó, anh còn giải thích thêm lối sống độc đáo của truyền thống được coi là đương nhiên ở địa phương này. "Tôi đã suy nghĩ rất nhiều về sự đa dạng và tính hiện diện, cũng như khám phá bản sắc cá nhân của mình", nhiếp ảnh gia hiện đang sống ở Thành phố New York, người có tác phẩm đã được xuất bản trên tạp chí Vogue, Dazed và New York Times' T Magazine cho biết.

 "Là một người Mỹ gốc Hàn và đã dành phần lớn cuộc đời ở Mỹ và Canada, đây là một trải nghiệm tuyệt vời khi tôi được quay về và tái kết nối với văn hóa và di sản Hàn Quốc. Đồng thời, tôi sẽ cố gắng chia sẻ điều đó với thế giới", anh Lee chia sẻ.

Trải nghiệm cùng Haenyeo

Gắn kết với cộng đồng thợ lặn qua bữa sáng tại tiệm bánh nổi tiếng của Hàn Quốc Paris Baguette, Lee đã trải qua những ngày dài với Haenyeo. Tuy nhiên, anh đã không lặn cùng họ. "Lúc đó nước rất lạnh!", anh Lee nói.

Hầu hết Haenyeo là phụ nữ ở độ tuổi 60 đến 80. Họ thường đến nơi làm việc vào sáng sớm để chuẩn bị, bao gồm cả việc sử dụng máy đo huyết áp để đo huyết áp, kiểm tra xem mọi người có ở tình trạng tốt để lặn hay không, trước khi dành cả ngày ở dưới nước.

Cách chào đón của những phụ nữ khiến nhiếp ảnh gia Lee liên tưởng đến sự trìu mến của anh và người bà quá cố. Lee nói: "Trong lịch sử, đảo Jeju là một xã hội mẫu hệ. Phụ nữ là những người đi lặn và chu cấp cho gia đình. Họ chính là những người trụ cột trong gia đình. Vì mối liên hệ đặc biệt này mà gia đình là một phần quan trọng của văn hóa Hàn Quốc".

Lee cho biết, người Haenyeo kiên quyết giữ gìn truyền thống bằng cách sử dụng các thiết bị lặn đơn giản. Chẳng hạn như bộ đồ lặn bằng cao su tổng hợp, thường xuyên được vá và sửa chữa. "Những thiết bị gần giống với lịch sử được ghi lại bởi họ đã không thay đổi lối sống trong suốt 60 năm qua".

Thách thức hiện hữu của cộng đồng Haenyeo

Tuy nhiên, nhiếp ảnh gia Lee cũng quan sát thấy những thách thức hiện hữu.

Cuộc khủng hoảng khí hậu buộc người dân Haenyeo phải điều chỉnh phương pháp đánh bắt từ xa xưa. Theo một nghiên cứu năm 2023 trên tạp chí Sustainability, khí hậu thay đổi đã khiến vùng nước quanh Jeju ấm lên khoảng 2 độ C trong 36 năm qua. Do đó, người dân Haenyeo không thể tuân theo các phương pháp đánh bắt cá bền vững mà họ đã áp dụng trong nhiều thập kỷ vì những thay đổi trong hệ sinh thái biển. Ví dụ, số lượng nhím biển quá đông đã làm gián đoạn mô hình thu hoạch thường xuyên của thợ lặn. Trong khi đó, những vùng nước ấm hơn đã thu hút các loài hải cẩu độc và săn mồi như rắn và bạch tuộc đến khu vực biển Jeju.

Trở lại cuộc trò chuyện với Ko Ryou-jin, cô nói rằng, trước đây, các thợ lặn có thể dễ dàng tìm thấy sản phẩm đánh bắt chính, là một loại động vật thân mềm biển, có tên là ốc xà cừ. Loại ốc này thường được xuất khẩu sang Nhật Bản, vì người dân xứ sở kim chi khen nó là món ngon. Bây giờ, Ko Ryou-jin nói rằng Haenyeo phải bơi ra ngoài cả tiếng đồng hồ mới có thể bắt được loại ốc xà cừ. 

"Không chỉ nguy hiểm hơn, công việc của Haenyeo cũng khó khăn hơn vì khó tìm thấy hải sản để bắt. Phương thức kiếm sống cũ đã bị phá vỡ khiến họ phải làm viêc vất vả hơn để kiếm sống".

Không còn "nàng tiên cá cuối cùng" 

Truyền thống lặn biển của Jeju đã có từ thế kỷ thứ 5. Người Haenyeo đã âm thầm kiên trì và cần mẫn với nghề truyền thống trong bối cảnh lịch sử biến động của Hàn Quốc. "Đó là một nơi đã thay đổi rất nhiều trong một khoảng thời gian ngắn, từ một đất nước khá nghèo bị chiến tranh tàn phá trở thành một nước phát triển. Tất cả những điều đó đều được lưu giữ trong tâm trí tôi", Lee nói.

Nhưng theo Ko Ryou-jin, sự phát triển kinh tế và xã hội nhanh chóng ở Hàn Quốc có nghĩa là thế hệ trẻ thường ít bị thu hút vào cuộc sống và lao động vất vả như người Haenyeo. Cô đang cố gắng tuyển thêm nhiều phụ nữ trẻ tham gia vào cộng đồng Haenyeo. Đó là một thách thức lớn. Tuy nhiên, Ko vẫn đạt được một số thành công nhất định. Kể từ khi Lee đến thăm hòn đảo, một thợ lặn trẻ khác đã gia nhập Haenyeo, có nghĩa là hiện tại, Ko không còn là "nàng tiên cá cuối cùng".

Lee đang lên kế hoạch tổ chức một cuộc triển lãm các bức ảnh người dân Haenyeo ở thủ đô Seoul của Hàn Quốc vào mùa xuân năm tới. Anh cho biết: "Thật ngạc nhiên khi lại có truyền thống này đã tồn tại hơn một nghìn năm. Tôi cảm thấy điều quan trọng là phải bảo tồn lịch sử đó càng nhiều càng tốt".