Truyền thống đặc biệt trong gia đình của cố Tổng Bí thư Trường Chinh

Trong phiên tọa đàm của hội thảo "80 năm Đề cương về văn hóa Việt Nam (1943 - 2023) - Khởi nguồn và động lực phát triển" diễn ra ngày 27/2, TS Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, cháu nội của cố Tổng Bí thư Trường Chinh đã có những chia sẻ về người ông của mình. 

TS Đặng Xuân Thanh mô tả trong cuộc đời của cố Tổng Bí thư Trường Chinh, văn hóa và truyền thống luôn thấm đẫm trong ông. Điều đó thể hiện rất rõ trong con người đời thường, con người cách mạng và nhân cách sống của ông.

"Những tính cách rất đặc trưng của cố Tổng Bí thư Trường Chinh – ông nội tôi đó là sự nghiêm cẩn, đó là sự thận trọng, đó là nguyên tắc trong công việc. Những tính cách này trở nên nổi tiếng và đã trở thành giai thoại thời kỳ ông còn công tác.

Ba người con trai của ông đều phục vụ trong quân ngũ. GS Đặng Xuân Kỳ - bố tôi, ở trong quân đội 9 năm mới trở về đi học để trở thành nhà lý luận. Hai người chú của tôi cũng phục vụ trong quân ngũ, đến sau giải phóng miền Nam mới trở về làm công tác nghiên cứu khoa học. Cho dù hoạt động trong lĩnh vực Triết học, Văn học hay Vật lý học thì niềm say mê, sự cống hiến đều xuất phát từ truyền thống gia đình", TS Đặng Xuân Thanh chia sẻ. 

Theo lời kể của TS Đặng Xuân Thanh, từ nhỏ, mỗi người con, cháu đều được ông rèn giũa, giáo dục lẽ sống qua việc đọc sách. Đó cũng là lý do, tất cả mọi người trong gia đình đều có tủ sách riêng. Đấy là một đặc trưng của gia đình cố Tổng Bí thư.

"Sự nghiêm cẩn, nghiêm túc, thận trọng… trong nghiên cứu khoa học ở mỗi thành viên trong gia đình, được trui rèn từ những cuộc trao đổi trong gia đình, từ những cuốn sách mà Tổng Bí thư Trường Chinh với tư cách là người cha, người ông luôn khuyến khích, động viên chúng tôi đọc. 

Tất cả mọi người trong gia đình đều có tủ sách riêng. Đây là một đặc trưng của gia đình chúng tôi. Ngay khi tôi chỉ mới 6 tuổi, khi mới biết đọc, biết viết thì đã được ông nội đóng cho một cái tủ sách cao khoảng một mét từ những tấm gỗ xù xì, mộc mạc.. Ông đã trích tiền lương của mình mua cho tôi những cuốn sách mà tôi nhớ rất rõ như: "Không gia đình", "Túp lều của bác Tôm", "Những tấm lòng cao cả"…

Thời điểm đó, nếu tôi muốn đọc nhiều hơn thì lại tìm tới tủ sách của bố, của ông, của chú. Có thể, lúc đầu đọc cũng không hiểu được mấy, nhưng càng đọc nhiều lại càng thấm. Có cả những tác phẩm như "Chiến tranh hòa bình", "Những khốn khổ" thấm từng trang sách, có tác phẩm còn thấm sâu hơn nữa. 

Tất cả những điều này thấm dần trong văn hóa gia đình và trong mỗi bữa cơm của gia đình. Không có bữa cơm nào không có các cuộc thảo luận nhỏ về các chủ đề chính trị, văn hóa, lịch sử… Qua những lần như thế, văn hóa tự thấm vào mỗi thành viên", TS Đặng Xuân Thanh nói thêm. 

TS Đặng Xuân Thanh cho biết tủ sách gia đình là một nét truyền thống riêng, có từ thời ông nội của Tổng Bí thư Trường Chinh - TS Đặng Xuân Bảng. Sau khi từ quan, ông Bảng đã thành lập thư viện tư nhân đầu tiên ở miền Bắc. TS Đặng Xuân Thanh nhấn mạnh, với một truyền thống như vậy thì gia đình luôn lấy làm tự hào và cố gắng truyền lại cho các thế hệ sau.

Tình yêu văn hóa, thơ ca luôn hiện diện trong đời sống gia đình Tổng Bí thư Trường Chinh. Tiến sĩ Đặng Xuân Thanh nhớ lại: "ông và bà nội tôi, hai người gần như có một sự khác biệt rất lớn. Bà nội tôi thì chỉ học hết lớp 4 thôi. Tuy nhiên, hai cụ là những người rất thực tế. Có những lúc tôi chứng kiến cảnh ông nội đọc thơ tặng vợ và ôm vai người vợ của mình dù khi đó ngoài 60 tuổi rồi, khiến bà đỏ mặt. Những hình ảnh đó từng ngày, từng tháng ngấm vào từng thành viên trong gia đình. Bên cạnh đó, còn có những cuộc tranh luận nảy lửa nữa. Về những quan điểm, về những vấn đề đang xảy ra với đất nước. 

Tôi tin rằng, chính môi trường gia đình, tình yêu thương và cũng chính từ những sự nghiêm túc, nghiêm cẩn, nguyên tắc sống của ông nội tôi là cố Tổng Bí thư Trường Chinh đã ảnh hưởng rất nhiều đến cái con cháu sau này, ảnh hưởng đến con đường sự nghiệp của họ, trong đó có tôi", TS Đặng Xuân Thanh chia sẻ.

Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 đã đem lại một không khí mới cho văn hóa Việt Nam. Sự khai phóng về tư tưởng văn hóa, đường hướng trở về với dân tộc, nhân dân và góc nhìn sự vật dưới con mắt biện chứng đã đem lại một cảm hứng mới cho những người làm văn hóa, những trí thức đang muốn thay đổi, muốn tìm đường đi mà chưa thấy lối.

Không chỉ là một nhà lãnh đạo xuất sắc, một nhà lý luận nổi tiếng, Tổng Bí thư Trường Chinh còn là một thi sĩ đích thực với bút danh Sóng Hồng. Thơ của ông bao giờ cũng toát lên nhiệt huyết cách mạng, thể hiện khát vọng lớn vì nước vì dân. Ông quan niệm: “Thơ và cách mạng không thể tách rời”.

PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp, Viện trưởng Viện Văn học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam khẳng định với hơn 200 bài thơ dưới bút danh Sóng Hồng, Tổng Bí thư Trường Chinh không chỉ là nhà sáng tạo mà còn là nhà lý luận về thơ. Ông đưa ra tuyên ngôn văn học phải có trách nhiệm với đất nước, nhân dân.

Cố Tổng Bí thư quan niệm nghệ thuật và cách mạng không thể tách rời, "mỗi nghệ sĩ cũng là một chiến sĩ", nghệ thuật gắn liền với đời sống nhân dân. Ngay từ sớm, ông đã có cái nhìn minh triết, sắc sảo, kết hợp giữa tư duy của nhà văn hóa và chính trị gia. Tinh thần này thể hiện rõ qua hai câu thơ nổi tiếng: "Dùng ngòi bút làm đòn xoay chế độ/ Mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền"./.