Bến Tre xây hồ, đắp đập ngăn mặn, tạo dòng nước ngọt

Trong thời gian gần đây, với sự xuất hiện nhiều hệ thống thủy lợi, nhất là các đập thủy điện  ở thượng nguồn, đã làm cho nguồn nước ngọt chảy về khu vực hạ lưu sông Mê Kông ngày càng giảm và có nguy cơ mặn xâm nhập sâu, kéo dài, đe dọa sản xuất đời sống của hàng triệu dân vùng Châu thổ Cửu Long. Trước thực trạng này, chính quyền và nhân dân các địa phương vùng hạ lưu sông Mê Kông đang khẩn trương chủ động tích trữ nước ngọt bằng các công trình ngăn mặn, trữ ngọt. Đáng ghi nhận là tại tỉnh Bến Tre - nơi cuối nguồn tiếp giáp với biển, chính quyền và nhân dân xứ dừa đang rất  quyết liệt với công tác này và bước đầu đã phát huy hiệu quả tích cực. 

Ông Trần Văn Dũ, người dân xã Tân Xuân cũng như bao người dân ở huyện Ba Tri rất phấn khởi vì những năm gần đây, tình trạng thiếu nước ngọt sinh hoạt mùa khô đã giảm dần; đời sống người dân không còn cơ cực như trước đây. Bởi từ năm 2017, Bến Tre đã đầu tư xây dựng hồ kênh Lấp chứa đầy nước ngọt đã “cứu khát” cho một vùng rộng lớn: “Hồ kênh Lấp có nước ngọt, hiệu quả lắm vì nước không còn nhiễm mặn cung cấp cho những người dân khu vực dưới biển rất tốt, ai cũng phấn khởi".

Sau đợt hạn mặn khốc liệt mùa khô 2015-2016, tỉnh Bến Tre đầu tư khẩn cấp xây dựng hồ kênh Lấp trên địa bàn các xã Tân Xuân, Phước Tuy và Phú Ngãi (huyện Ba Tri). Đây là một hồ nhân tạo lớn nhất khu vực ĐBSCL(vào thời điểm đó) có chiều dài gần 5 km, rộng 40 – 100 m, lòng hồ sâu 2 mét với công suất chứa hơn 800.000 m3 nước phục vụ sinh hoạt cho khoảng 200.000 người tại 24 xã, thị trấn thuộc huyện Ba Tri. Quy mô hồ chứa nước ngọt kênh Lấp có quy mô 60 ha, sức chứa gần 1 triệu m3 nước ngọt, có tổng vốn đầu tư trên 85 tỉ đồng từ ngân sách TW.  Đến nay, lượng nước ở công trình luôn đảm bảo, chất lượng nước khá ổn định.

Năm 2019 khi công trình này hoàn chỉnh, Công ty cổ phần Sản xuất và Thương mại N.I.D đầu tư nhà máy nước trực tiếp ở hồ để hòa mạng vào hệ thống Nhà máy nước Tân Mỹ. Nhờ đó, nguồn nước đã đưa vào hệ thống nước máy phục vụ cho bà con trong khu vực thị trấn Ba Tri, Vĩnh An, An Bình Tây, Tân Thủy, An Thủy… Vào những mùa khô hạn các năm qua, cả khu vực này không còn thiếu nước ngọt sinh hoạt, sản xuất nghiêm trọng như trước đây; các mô hình chăn nuôi gia súc, gia cầm của người dân vẫn phát triển bình thường, nỗi ám ảnh “khát nước” mùa khô không còn nữa. Bảo Thạnh là xã ven biển của huyện Ba Tri được hưởng lợi từ nguồn nước ngọt kéo về từ hồ kênh Lấp nên chính quyền và nhân dân nơi đây rất vui, yên tâm trong cuộc sống. 

Ông Khổng Minh Tặng, Chủ tịch UBND xã Bảo Thạnh nói: “Hồ chứa nước ngọt kênh Lấp đóng vai trò rất lớn trong việc phục vụ nước ngọt cho các xã ven biển, đặc biệt là xã Bảo Thạnh. Từ khi hồ kênh Lấp đi vào hoạt động thì tỉ lệ hộ dân tiếp cận được nguồn nước từ hồ này rất lớn. Ban đầu chỉ có hơn 30% nhưng bây giờ người dân sử dụng nước từ hồ này hơn 70%. Mùa khô năm 2023-2024 nước phục vụ sinh hoạt, tắm rửa về cơ bản đã đảm bảo”.

Cũng như các huyện Bình Đại, Thạnh Phú, Giồng Trôm trước đây, địa bàn huyện Ba Tri rất khó khăn về nước sinh hoạt mùa khô. Mỗi năm hạn mặn xâm nhập sâu, hộ dân nào cũng thiếu nước ngọt phục vụ nấu ăn, uống; thậm chí phải sử dụng nước nhiễm mặn vài phần nghìn. Cụ thể như mùa khô năm nay, hầu hết các nhà máy xử lý nước mặt ở các vùng nông thôn của tỉnh Bến Tre như: Bình Đại, Mỏ Cày Bắc, Giồng Trôm, Bình Đại phải pha  hòa nước ngọt với nước mặn đến 4-5 phần nghìn để cung cấp cho người dân. Song, đối với nước trong hồ kênh Lấp thì vẫn ở trong ngưỡng cho phép để cung cấp cho hàng chục nghìn hộ dân địa phương.

Ông Dương Minh Tùng, Chủ tịch UBND huyện Ba Tri chia sẻ: "Vùng ven biển khi qua tết cổ truyền hằng năm bị ảnh hưởng nước mặn thì vai trò của kênh Lấp là hồ chứa nước ngọt để phục vụ cho người dân trong những tháng nước mặn xâm nhập vô huyện Ba Tri. Nó hòa với nhà máy nước Tân Mỹ làm giảm độ mặn nên người dân rất tin tưởng vào các nhà máy nước của huyện, tình hình nước sinh hoạt ở Ba Tri ổn hơn, người dân hưởng lợi rất lớn”.

Phát huy hiệu quả đó, năm 2021, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre được UBND tỉnh giao làm chủ đầu tư xây dựng dự án hồ Lạc Địa tại xã Phú Lễ, huyện Ba Tri. Dự án xây dựng hồ Lạc Địa kết hợp với khu tái định cư và xây khu di tích Lạc Địa có vốn đầu tư là 352 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương hỗ trợ. Đây là hồ chứa nước ngọt có quy mô lớn nhất nhì ở vùng ĐBSCL, triển khai xây dựng trên diện tích hơn 151 ha đất vùng thấp, hiệu quả sản xuất không cao; trong đó, Khu dân cư tập trung gắn với làng nghề truyền thống của địa phương, diện tích 10ha; khu di tích lịch sử cách mạng Bưng Lạc Địa, diện tích 13,5ha; hồ chứa nước ngọt diện tích  gần 100ha, gồm: hồ trữ nước 56,7ha, dung tích dự kiến 2,3 triệu mét khối; đường giao thông 11ha; đất trồng cây xanh là 30,4ha. Các hệ thống cống, trạm bơm, hệ thống điện, hệ thống chiếu sáng... Việc xây dựng hồ chứa nước ngọt, khu di tích lịch sử cách mạng Bưng Lạc Địa và khu dân cư đã được đưa vào Nghị quyết Đại hội XI Đảng bộ tỉnh, nhiệm kỳ 2020 - 2025 và Nghị quyết của Tỉnh ủy năm 2021. Công trình thủy lợi này hoàn thành vào năm tới,  nay có khả năng cung cấp nước sinh hoạt và ăn uống cho gần 60.000 hộ dân trong huyện Ba Tri với 535.900 m³ nước/ ngày; hỗ trợ nước uống cho 149.700 con gia súc, và 600 cơ sở sản xuất kinh doanh, đơn vị hành chính...

Bà Nguyễn Thị Mẳn người dân ấp 2, xã Phú Lễ cho biết, hàng chục năm qua cuộc sống người dân khu vực này luôn bị thiếu nước ngọt mùa khô nên khi nhà nước đầu tư xây hồ chứa nước người dâ rất mừng, mong công trình sớ hoàn thành: “Ở đây bây giờ mùa mưa có nước ngọt, còn mùa khô thì không có nước, phải đổi nước xài trên 100.000 đồng/xe. Việc xây hồ này rất có lợi, tôi cầu mong cho nhanh để có nước, xây càng nhanh càng tốt, để sớm có nước cho bà con dùng”.

Do là dự án có quy mô lớn, nhiều hạng mục, có liên quan đến đất sản mà người dân thuê sản xuất nhiều năm nên việc triển khai gặp nhiều khó khăn nhưng chính quyền và chủ đầu tư, đơn vị thi công đã nỗ lực giải phóng mặt bằng, đẩy nhanh tiến độ công trình đạt trên 77% kế hoạch. Ông Hà Chí Chức, Phó Chủ tịch UBND xã Phú Lễ cho biết: “Đây là hồ mà mang ý nghĩa rất lớn, sẽ hỗ trợ và cung cấp nước cho toàn huyện Ba Tri chứ không phải riêng xã Phú Lễ này. Đối với địa phương mình là người hưởng lợi trực tiếp đây là điều kiện rất tốt để phát triển kinh tế. Đảng ủy- UBND, Mặt trận xã, nói chung là cả hệ thống chính trị đang tập trung quyết liệt, làm sao đẩy mạnh tuyên truyền vận động, thuyết phục người dân đến cuối tháng 10 này phải làm sao giao mặt bằng toàn tuyến”.

Tại xã Nhơn Thạnh, thành phố Bến Tre vào năm 2022 còn cải tại hồ nước ngọt sức chứa 38.000 m3 nước  với diện tích 11.700 m2; nạo vét lòng hồ chứa tới cao độ -2 mét đã phát huy hiệu quả, góp phần cung cấp nguồn nước ngọt cho người dân, cơ quan, doanh nghiệp của thành phố Bến Tre. Ngoài các hồ trữ nước, bằng nguồn vốn TW đầu tư, Bộ Nông nghiệp-PTNT và tỉnh Bến Tre đã và đang đầu tư xây dựng nhiều công trình cống ngăn mặn, trữ ngọt có quy mô lớn để từng bước khép kín hệ thống sông rạch. Nổi bật như năm ngoái, công trình cống Tân Phú - Bến Rớ đã hoàn chỉnh, đưa vào vận hành, ngăn mặn từ sông Tiền, sông Hàm Luông vào sông Ba Lai tạo dòng nước ngọt hữu ích cung cấp cho hàng chục nghìn hộ dân và hàng nghìn vườn cây ăn trái tại huyện Châu Thành. Hiện nay, Bến Tre tiếp tục được TW đầu tư xây dựng các công trình thủy lợi có quy mô lớn như: âu thuyền An Hóa, Chẹc Sậy và trong tương lai có khả năng xây cống ngăn mặn ngang sông Hàm Luông… để ngăn mặn, trữ ngọt.