Bộ trưởng Giáo dục giải trình việc tuyển giáo viên, thi THPT Quốc gia

Bộ Giáo dục và Đào tạo thừa nhận, việc tuyển dụng, sử dụng, luân chuyển nhà giáo còn nhiều bất cập, chưa bảo đảm chất lượng và sự ổn định của đội ngũ.

Sáng ngày 24/9, tại Nhà Quốc hội, Ủy ban Văn hóa - Giáo dục –Thanh niên - Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội (VH-GD-TN-TN&NĐ) tổ chức phiên họp giải trình về việc thực hiện chính sách, pháp luật trong tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giáo viên và tổ chức kỳ thi trung học phổ thông quốc gia. Chủ nhiệm Ủy ban Phan Thanh Bình chủ trì phiên họp.

Toàn cảnh Phiên họp. Ảnh Quochoi.vn

Tuyển dụng, chế độ cho giáo viên còn nhiều bất cập

Tham dự phiên giải trình có các thành viên Ủy ban VH-GD-TN-TN&NĐ; đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo; đại diện Bộ Nội vụ, đại diện Bộ Tài chính; đại diện các địa phương và các cơ quan đơn vị có liên quan; cùng đông đảo các thành viên Vụ Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng.

Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước luôn quan tâm, chăm lo xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hoá, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, nâng cao chất lượng, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới giáo dục trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Các chế độ chính sách ngày càng được quan tâm, đặc biệt là các vùng sâu, hải đảo, vùng dân tộc thiểu số...

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ cho biết, công tác tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giáo viên thời gian qua đã đảm bảo cơ bản về số lượng, cơ cấu. Chất lượng đội ngũ ngày càng được nâng lên, đã có trên 99% giáo viên các cấp học đạt chuẩn và trên chuẩn trình độ đào tạo. Tuy nhiên vấn đề tuyển dụng, sử dụng đội ngũ vẫn cần tiếp tục làm tốt hơn trong thời gian tới.

Theo chức năng quản lý của mình, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành văn bản chỉ đạo các địa phương rà soát quy hoạch mạng lưới trường/lớp, không để những trường quy mô nhỏ, những lớp có số lượng học sinh không đủ theo định mức; thực hiện điều tiết giáo viên từ những trường thừa sang những trường/lớp thiếu giáo viên; ưu tiên bố trí biên chế của các địa phương để tuyển dụng giáo viên; chỉ đạo các địa phương tăng cường các giải pháp nhằm không xảy ra tình trạng có học sinh mà không có giáo viên dạy học.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ giải trình tại phiên họp. Ảnh Quochoi.vn

Hàng năm, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức thanh tra, kiểm tra công tác phát triển đội ngũ ở một số địa phương. Những điểm “nóng”mà báo chí nêu về chấm dứt hợp đồng, thừa/thiếu giáo viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đều có văn bản yêu cầu các địa phương báo cáo và có chỉ đạo để giải quyết kịp thời.

Vụ việc chấm dứt hợp đồng giáo viên ở Krông Pắk (Đắk Lắk), Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cử đoàn cán bộ làm việc trực tiếp với Ủy ban nhân dân huyện và các ngành liên quan để nắm tình hình và chỉ đạo giải quyết khắc phục. Đồng thời, chỉ đạo nghiên cứu, dự báo nhu cầu đào tạo giáo viên; giao chỉ tiêu tuyển sinh sát với nhu cầu sử dụng.

Bắt đầu từ năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý và giao chỉ tiêu tuyển sinh sư phạm trên cơ sở nhu cầu thực tế các địa phương đề xuất, khắc phục tình trạng đào tạo không gắn với nhu cầu sử dụng nhằm giảm tỉ lệ thất nghiệp của sinh viên sư phạm khi ra trường. Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang rà soát, quy hoạch lại hệ thống cơ sở đào tạo giáo viên cho phù hợp với yêu cầu về số lượng, cơ cấu và chất lượng đội ngũ trong thời gian tới.

Đặc biệt, Bộ đã ban hành chuẩn hiệu trưởng, chuẩn giáo viên các cơ sở giáo dục phổ thông để các địa phương làm căn cứ rà soát, đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục hiện có; từ đó, xác định nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục theo chuẩn quy định đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Cùng với đó, yêu cầu các sở giáo dục và đào tạo tham mưu rà soát, sắp xếp đội ngũ giáo viên đảm bảo quy định số lượng giáo viên/lớp đối với các cấp học và đủ cơ cấu theo môn học cho năm học 2018-2019.

Đại biểu phát biểu tại phiên họp. Ảnh Quochoi.vn

Ngoài ra, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phối hợp với Bộ Nội vụ thống nhất chỉ đạo Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tiến hành rà soát vấn đề biên chế, hợp đồng lao động đối với giáo viên trong các đơn vị sự nghiệp công lập ngành Giáo dục; rà soát, tổng hợp về dân số, số học sinh trên địa bàn từ năm 2015 đến năm 2018 nhằm làm rõ việc tăng, giảm về dân số và tăng, giảm học sinh tại các cấp học, bậc học, trong đó tập trung làm rõ việc tăng, giảm học sinh cơ học tại các cấp học, bậc học ở các địa bàn có khu công nghiệp, khu chế xuất, khu đô thị (Công văn số 3014/BNV-TCBC ngày 02/7/2018 của Bộ Nội vụ) để thống nhất phương án trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định giải quyết những khó khăn, bất cập của các địa phương nhằm bảo đảm không để xảy ra tình trạng có trường, lớp, học sinh mà không có giáo viên giảng dạy.

Theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, tính đến thời điểm ngày 15/8/2018, số lượng đội ngũ giáo viên mầm non, phổ thông toàn quốc có 1.161.143 giáo viên mầm non, phổ thông (công lập 858.772, ngoài công lập 23.691). Trong đó, mầm non:309.770 (công lập 262.155, ngoài công lập 47.615); tiểu học: 395.848 (công lập 390.873, ngoài công lập 4.975); THCS: 305.815 (công lập 300.990, ngoài công lập 4825); THPT: 149.710 (công lập 135.819, ngoài công lập 13.891).

So với nhu cầu sử dụng theo định mức quy định, số giáo viên còn thiếu sau khi đã được giao thêm biên chế để tuyển dụng là: 75.989 người (mầm non: 43.732 người; tiểu học: 18.953 người; THCS:10.143 người; THPT:3161 người. Riêng cấp THCS, hiện nay có tình trạng thừa, thiếu cục bộ giữa các môn học ở một số cơ sở giáo dục, giữa các địa phương trong một tỉnh mà không điều tiết được và giữa các tỉnh/thành phố,nên đến thời điểm hiện tại mặc dù toàn quốc thiếu 10.143 giáo viên THCS nhưng vẫn thừa 12.165 giáo viên THCS.

Do tình trạng thiếu giáo viên, một số nơi đã hợp đồng giáo viên ngoài chỉ tiêu biên chế được giao không đúng với quy định hiện hành như: Krông Pắk (Đắk Lắk), Cà Mau, Hà Nội (Thanh Oai), Phú Yên, Quảng Ngãi, Hà Tĩnh, Hải Dương, Thanh Hóa, Quảng Trị và một số địa phương khác.

Về công tác tuyển dụng, sử dụng giáo viên, có ý kiến đại biểu cho rằng, hiện nay phương thức, nội dung, chỉ tiêu tuyển dụng nhà giáo còn có mặt chưa phù hợp. Đối với các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông công lập, việc tuyển dụng nhà giáo chủ yếu do cơ quan quản lý nhà nước theo thẩm quyền thực hiện (UBND cấp huyện đối với cơ sở giáo dục mầm non, tiểu học, THCS; UBND cấp tỉnh đối với cơ sở giáo dục THPT và cơ sở giáo dục trực thuộc).

Gần đây, ngành giáo dục cũng gặp không ít khó khăn trong việc thực hiện Nghị định số 108/2014/NĐ-CP ngày 20/11/2014 của Chính phủ về chính sách tinh giản biên chế. Thời gian qua, số lượng giáo viên giảm chủ yếu là do nghỉ chế độ hưu, chuyển công tác, dẫn đến những khó khăn, lúng túng cho cơ sở giáo dục trong việc sắp xếp giáo viên khi chỉ được tuyển mới bằng 50% số giáo viên đã giảm (có những bộ môn, mỗi trường chỉ được phân bổ từ 1 đến 2 giáo viên). Công tác đánh giá, phân loại giáo viên đã từng bước đổi mới, bước đầu phát huy tính tích cực; song vẫn còn chồng chéo, nhiều nơi vẫn nặng về hình thức.

Nhà giáo phải thực hiện đánh giá viên chức hằng năm với nhiều tiêu chí tương đồng với đánh giá theo chuẩn nghề nghiệp. Nhiều tiêu chí đánh giá còn định tính. Tình trạng mất cân đối trong cơ cấu đội ngũ nhà giáo giữa các môn học trong cùng một cấp học, giữa các ngành học trong cùng một trình độ đào tạo, giữa các vùng miền có điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau.

Việc tuyển dụng, sử dụng, luân chuyển nhà giáo còn nhiều bất cập, chưa bảo đảm chất lượng và sự ổn định của đội ngũ.

Bộ Giáo dục sẽ quyết liệt chấn chỉnh

Tại phiên họp, các đại biểu đã yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Nội vụ giải trình về những tồn tại trong việc tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giáo viên; nhất là tình trạng thừa thiếu giáo viên cục bộ và hợp đồng giao viên tại các địa phương trong thời gian qua.

Giải trình về vấn đề này, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, nguyên nhân của tồn tại này là do: việc biến động về quy mô trường/lớp do dồn dịch, cơ cấu lại các trường hoặc do tăng dân số cơ học (tăng trưởng nóng) tại các khu vực trung tâm, thành phố lớn, khu công nghiệp dẫn tới việc thừa/thiếu cục bộ tại một số địa phương, khu vực.

Đối với mầm non, việc huy động trẻ ra lớp tăng cao, tốc độ nhanh do nhu cầu, cũng như việc thực hiện phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi. Tổng biên chế của các tỉnh có xu hướng giảm (do thực hiện tinh giản biên chế), do đó không còn biên chế để tuyển giáo viên cho các cấp học, đặc biệt là cấp học mầm non; do số lượng trẻ em sinh vào năm Nhâm Thìn tăng vọt so với các năm trước (toàn quốc có 11 tỉnh tăng trưởng “nóng” quy mô học sinh).

Bên cạnh đó, công tác xây dựng quy hoạch, dự báo nhu cầu về đội ngũ của các địa phương chưa kịp thời hoặc không hiệu quả dẫn đến bị động trong bố trí số lượng giáo viên. Từ năm 2015, sau khi có Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 17/4/2015 của Bộ Chính trị “về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức”, hầu hết các tỉnh không được giao thêm biên chế mặc dù số học sinh trong thời gian qua vẫn tăng.

Do vậy, đã có một số địa phương thực hiện việc tuyển dụng đội ngũ không đúng các quy định hiện hành, đặc biệt là việc hợp đồng ngoài chỉ tiêu biên chế được giao đối với giáo viên các cấp học, nhiều nhất là đối với cấp học mầm non, tiểu học.

Không chỉ vậy, việc phân cấp tại địa phương trong công tác tuyển dụng, sử dụng đội ngũ nhà giáo còn nhiều bất cập vì hầu hết ở các địa phương, cơ quan chuyên môn là sở Giáo dục và Đào tạo, phòng Giáo dục và Đào tạo không phải là đơn vị chủ trì, đầu mối về tuyển dụng giáo viên nên không chủ động trong việc điều tiết số lượng, cơ cấu đội ngũ theo môn học, cấp học và không chủ động điều tiết được giáo viên thừa, thiếu. Trong khi đó, các cơ quan có thẩm quyền quản lý trực tiếp cũng chưa có sự kiểm tra, giám sát thường xuyên đối với công tác tuyển dụng, sử dụng đội ngũ.

Để khắc phục kịp thời tình trạng thiếu giáo viên ở các địa phương trong năm học 2018-2019, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, Bộ sẽ tiếp tục chỉ đạo các địa phương rà soát hiện trạng giáo viên theo từng môn học, cấp học gắn với quy hoạch, cơ cấu lại hệ thống các cơ sở giáo dục để sắp xếp, bố trí, sử dụng hiệu quả đội ngũ giáo viên hiện có và thực hiện chính sách tinh giản biên chế, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc tuyển dụng, sử dụng giáo viên.

Đồng thời, phối hợp với các bộ, ngành liên quan tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện việc tuyển dụng, bố trí, sử dụng đội ngũ và tinh giản biên chế, nhất là để xảy ra tình trạng thừa, thiếu giáo viên.

Kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình nêu rõ: Mặc dù hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về tuyển dụng, sử dụng giáo viên khá nhiều, gần trên 20 văn bản dưới luật, nhưng vẫn còn nhiều điểm chồng chéo, chưa thống nhất với nhau.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình cho rằng, các ý kiến thảo luận tại phiên giải trình sẽ là cơ sở chúng ta đánh giá lại hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đội ngũ nhà giáo hiện hành, nhìn lại những vấn đề còn tồn tại để đề ra các giải pháp khắc phục.

Khẳng định, vai trò quan trọng của người thầy trong giáo dục, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình cho biết, trong thời gian tới, Ủy ban sẽ kiến nghị tăng cường giám sát tối cao để có đánh giá sâu hơn về lĩnh vực này.

Ngoài ra, tại phiên họp, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ cũng đã giải trình về nội dung liên quan đến việc tổ chức kỳ thi trung học phổ thông quốc gia./.