Chính phủ đề nghị sửa Điều 60 Luật BHXH, giải quyết chế độ 1 lần

Ngày 21/5, Báo cáo trình Quốc hội về Điều 60 của Luật Bảo hiểm Xã hội (BHXH) năm 2014, Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Phạm Thị Hải Chuyền cho biết: Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật BHXH năm 2014 và luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2016.

Hiện nay, Chính phủ đang tích cực chuẩn bị, ban hành các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật mà Quốc hội giao cho Chính phủ để khi Luật BHXH có hiệu lực thi hành thì cũng có đầy đủ các văn bản hướng dẫn tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức thực hiện.

Thu hẹp điều kiện cho phép hưởng BHXH 1 lần là phù hợp

Luật BHXH năm 2014 có nhiều nội dung quy định theo hướng bảo đảm tốt hơn quyền tham gia, thụ hưởng các chế độ BHXH của người lao động. Điều 60 của Luật này được thiết kế theo hướng khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đã đóng BHXH, tích lũy thời gian đóng BHXH trong quá trình lao động để có thể hưởng lương hưu hàng tháng, nhằm bảo đảm cuộc sống khi hết tuổi lao động thay vì nhận BHXH một lần. Đây cũng là một trong những giải pháp nhằm hướng tới mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 có khoảng 50% lực lượng lao động tham gia BHXH đã đặt ra tại Nghị quyết số 15-NQ/TW và Nghị quyết số 21-NQ/TW.

Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Phạm Thị Hải Chuyền

Việc cho phép người lao động có dưới 20 năm đóng BHXH mà chưa hết tuổi lao động được nhận trợ cấp BHXH một lần tuy tạo điều kiện linh hoạt cho người lao động lựa chọn, nhưng chưa khuyến khích người lao động bảo lưu, tích lũy thời gian đóng BHXH trong quá trình làm việc để có thể được hưởng lương hưu nhằm bảo đảm cuộc sống khi hết tuổi lao động.

Như vậy, nội dung Điều 60 của Luật BHXH năm 2014 là phù hợp với xu hướng phát triển chung, đã thể hiện đúng quan điểm, định hướng mở rộng diện bao phủ BHXH, bảo đảm quyền thụ hưởng lâu dài của người lao động, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội. Quy định này không chỉ thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đến cuộc sống trước mắt của người lao động mà còn chăm lo đến cuộc sống khi về già của người lao động, khi họ không còn sức lao động, không thể làm việc, cần được quan tâm bảo vệ nhiều nhất. Quy định này cũng phù hợp với xu hướng phát triển của hầu hết các nước trên thế giới.

Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết: Theo số liệu thống kê, tính bình quân trong giai đoạn 2007 - 2014, trong tổng số người được giải quyết chế độ thì có khoảng 80% giải quyết hưởng BHXH một lần, chỉ có khoảng 20% hưởng lương hưu hàng tháng. Hàng năm, có khoảng gần 500.000 người hưởng BHXH một lần và con số này có xu hướng gia tăng qua từng năm.

"Dung hòa" giữa Luật 2014 và 2006

Từ ngày 26/3/2015, công nhân của Công ty TNHH Pouyuen Việt Nam 100% vốn nước ngoài (Đài Loan – Trung Quốc), có trụ sở tại quận Bình Tân, TP HCM và một số doanh nghiệp trên địa bàn một số địa phương như Long An, Tây Ninh, Tiền Giang, đã ngừng việc do không đồng tình với quy định tại Điều 60 về BHXH một lần theo Luật BHXH năm 2014.

Công nhân ngừng việc do không đồng tình với Điều 60 Luật BHXH mới

Theo Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền, nguyên nhân dẫn đến sự việc nêu trên được lý giải là do thực tế đời sống người lao động trong các khu công nghiệp còn khó khăn, tiền lương thực tế còn thấp nên người lao động muốn lấy BHXH một lần để có tiền trang trải cuộc sống trước mắt, chưa nghĩ đến cuộc sống sau này khi về già; nhiều người lao động từ khu vực nông thôn vào làm việc cho các doanh nghiệp nhưng không có ý định gắn bó lâu dài mà làm việc một thời gian để tích lũy tiền lương, tiền đóng BHXH để làm vốn về quê làm ăn.

Bên cạnh đó, việc triển khai công tác thông tin, tuyên truyền giải thích chính sách chưa được quan tâm đúng mức, kịp thời nên người lao động chưa hiểu cặn kẽ được ý nghĩa, mục đích của các quy định mới của Luật BHXH năm 2014, đặc biệt là quy định về giải quyết BHXH một lần.

Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền trình Quốc hội xem xét, điều chỉnh Điều 60 của Luật BHXH năm 2014 theo hướng: Trước mắt, cho phép người lao động khi chưa đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu sau một năm nghỉ việc nếu không tiếp tục đóng BHXH thì có quyền lựa chọn hưởng BHXH một lần hoặc tiếp tục bảo lưu thời gian đóng BHXH như quy định của Luật BHXH năm 2006. Nội dung này cũng sẽ được xem xét, điều chỉnh tương đồng đối với cả người lao động tham gia BHXH tự nguyện.

Tuy nhiên, nếu cho phép người lao động được lựa chọn nhận BHXH một lần thì người lao động do cuộc sống trước mắt còn khó khăn sẽ lĩnh BHXH một lần, khi hết tuổi lao động sẽ khó có điều kiện để được hưởng lương hưu hàng tháng, không bảo đảm ổn định cuộc sống khi về già, không bảo đảm an sinh xã hội và ngân sách Nhà nước hỗ trợ đối với những người không có lương hưu phải tăng thêm.

Bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội cũng khẳng định: Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc thu hẹp điều kiện cho phép hưởng BHXH một lần như Luật BHXH 2014 là phù hợp với xu hướng chung trên thế giới. Ngay cả các quốc gia có hệ thống bảo hiểm hưu trí dựa trên tài khoản cá nhân thì hầu hết các quốc gia này cũng không khuyến khích người lao động rút các khoản đóng góp trước tuổi 55, hoặc chỉ cho phép rút một tỷ lệ hạn chế để đáp ứng một phần nhu cầu tiêu dùng, đầu tư trước mắt nhưng phải trích từ Quỹ phòng xa, Quỹ hưu trí bổ sung hoặc các chương trình Bảo hiểm hưu trí theo ngành nghề để đảm bảo khả năng người lao động không gặp rủi ro khi về già không có lương hưu và chăm sóc y tế và một số nước theo hệ thống này cũng đang điều chỉnh thu hẹp các điều kiện hưởng BHXH một lần để hướng tới mục tiêu an sinh lâu dài cho người lao động phù hợp với xu hướng già hóa dân số đang gia tăng.

Theo bà Trương Thị Mai, trên cơ sở nguyện vọng của một bộ phận người lao động chỉ làm việc ở khu vực chính thức trong một thời gian ngắn, trong điều kiện sự dịch chuyển lao động từ khu vực phi chính thức sang khu vực chính thức còn chậm, việc làm của người lao động chưa thật sự bền vững, đa số thành viên Ủy ban tán thành với đề xuất của Chính phủ, trước mắt cho phép người lao động nếu có nguyện vọng thì được nhận lại số tiền đã tham gia BHXH.

Đồng thời, cần xây dựng lộ trình nâng dần điều kiện hưởng BHXH một lần phù hợp với tỷ lệ lao động trong khu vực chính thức và sự phát triển của thị trường lao động, giảm dần số người không có lương hưu khi về già (năm 2014, ngân sách phải chi hơn 3.000 tỷ đồng cho khoảng 1,5 triệu người 80 tuổi trở lên không có lương hưu)./.