Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, các xu hướng vĩ mô (Mega Trends) đang định hình lại diện mạo kinh tế - xã hội, tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức cho mọi quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp. Mega Trends được hiểu là những xu hướng lớn, có tác động lâu dài và sâu rộng đến kinh tế, xã hội, công nghệ và chính trị trên toàn cầu. Chúng không chỉ ảnh hưởng đến mô hình kinh doanh, mà còn định hình chính sách quốc gia và xu hướng tiêu dùng.

Trong Báo cáo “Những xu hướng lớn: Kiến tạo tương lai thịnh vượng” do Th.s Đoàn Đức Thuận, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh (BCSI) cùng nhóm tác giả thực hiện đã chỉ ra 5 xu hướng trọng yếu trong tương lai, gồm: phân mảnh địa chính trị, biến đổi khí hậu, chuyển dịch nhân khẩu học, bùng nổ công nghệ và đô thị hóa thông minh.

Báo cáo không chỉ cung cấp phân tích sâu về tác động đa ngành mà còn đưa ra các gợi ý và giải pháp cho vận dụng từ góc độ doanh nghiệp đến vĩ mô, là nguồn tham khảo hữu ích cho các nhà lãnh đạo, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp trong việc xây dựng chiến lược dài hạn, tối ưu nguồn lực và nâng cao năng lực cạnh tranh, góp phần thúc đẩy tư duy đổi mới, biến thách thức thành động lực phát triển bền vững.

VOV.VN phỏng vấn ông Đoàn Đức Thuận, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh (BCSI) về tầm quan trọng của công nghệ thông tin trong các lĩnh vực đời sống-xã hội.

PV: Với những xu hướng trọng yếu mà Báo cáo “Những xu hướng lớn: Kiến tạo tương lai thịnh vượng” đưa ra, ông đánh giá như thế nào về vị trí của công nghệ thông tin trong việc định hình diện mạo kinh tế - xã hội của các quốc gia?

Ông Đoàn Đức Thuận: Trong thập kỷ qua, công nghệ thông tin đã trở thành động lực chính thúc đẩy sự đổi mới trong mọi lĩnh vực. Công nghệ tiếp tục là yếu tố dẫn dắt mạnh mẽ trong việc định hình lại các mô hình kinh doanh toàn cầu.

Công nghệ tiếp tục là yếu tố dẫn dắt mạnh mẽ trong việc định hình lại các mô hình kinh doanh toàn cầu. Trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa đã và đang thay đổi cách thức hoạt động trong nhiều lĩnh vực, từ sản xuất đến dịch vụ khách hàng. AI mô phỏng quá trình tư duy của con người thông qua các thuật toán và mô hình học máy. AI có khả năng phân tích dữ liệu, học hỏi từ kinh nghiệm, đưa ra quyết định và thực hiện các nhiệm vụ một cách tự động mà không cần sự can thiệp của con người. Công nghệ AI hiện được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, từ sản xuất công nghiệp, tài chính, y tế đến thương mại điện tử và logistics.

Các hệ thống AI ngày càng trở nên thông minh hơn, không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình mà còn có khả năng tạo ra các giải pháp sáng tạo mới. AI siêu thông minh sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc dự báo xu hướng thị trường và nhu cầu của khách hàng, từ đó giúp các doanh nghiệp cá nhân hóa sản phẩm và dịch vụ để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của từng khách hàng.

Quá trình chuyển đổi từ mô hình Human-First (ưu tiên con người) sang AI-First (ưu tiên trí tuệ nhân tạo) đang diễn ra với tốc độ nhanh hơn so với các dự đoán truyền thống. Giai đoạn hiện tại được xác định là AI-Assisted (trí tuệ nhân tạo hỗ trợ), nơi AI đóng vai trò hỗ trợ con người trong các quyết định và hoạt động kinh doanh, kéo dài trong khoảng 2-5 năm.

Tuy nhiên, trong 5-10 năm tới, AI sẽ phát triển theo hướng AI-First (Trí tuệ nhân tạo đóng vai trò trung tâm), trong đó phần mềm và robot có thể hoạt động độc lập, tiến tới AGI (Trí tuệ nhân tạo tổng quát - Artificial General Intelligence) vào năm 2045.

PV: Trong thời gian gần đây, công nghệ AI được nhắc nhiều và nhiều nơi, nhiều lĩnh vực đã vào đang sử dụng công nghệ này trong hoạt động của mình. Ông có cho rằng trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa đã và đang thay đổi cách thức hoạt động trong nhiều lĩnh vực, từ sản xuất đến dịch vụ khách hàng?

Ông Đoàn Đức Thuận: Trong lĩnh vực sản xuất, AI giúp tự động hóa dây chuyền sản xuất bằng cách sử dụng robot thông minh, giảm thiểu sai sót, tăng năng suất và giảm chi phí nhân công. Các hệ thống AI có thể giám sát hoạt động sản xuất theo thời gian thực, phát hiện lỗi kỹ thuật và đưa ra đề xuất điều chỉnh để tối ưu hiệu suất.

Trong ngành tài chính-ngân hàng, AI được ứng dụng để phát hiện gian lận, dự báo rủi ro tín dụng và hỗ trợ khách hàng thông qua chatbot tự động. Nhờ khả năng phân tích dữ liệu nhanh chóng, AI có thể xác định các giao dịch đáng ngờ và giảm thiểu nguy cơ gian lận tài chính. Ngoài ra, các ngân hàng còn sử dụng AI để cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, đề xuất các sản phẩm tài chính phù hợp với từng cá nhân.

Trong y tế, AI đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh, phân tích hình ảnh y khoa và đề xuất phác đồ điều trị. Các hệ thống AI có thể xử lý hàng triệu dữ liệu y tế để nhận diện sớm các dấu hiệu bệnh lý, hỗ trợ bác sĩ đưa ra quyết định chính xác hơn. Một số ứng dụng AI nổi bật trong y tế bao gồm phân tích ảnh X-quang, dự đoán nguy cơ mắc bệnh và phát triển thuốc mới.

Trong lĩnh vực marketing, AI giúp cá nhân hóa quảng cáo, phân tích hành vi khách hàng và tối ưu chiến lược tiếp thị. Các thuật toán AI có thể phân tích dữ liệu từ mạng xã hội, trang web và lịch sử mua hàng để đưa ra gợi ý sản phẩm phù hợp với từng khách hàng. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể tiếp cận đúng đối tượng mục tiêu, nâng cao hiệu quả chiến dịch quảng cáo và cải thiện trải nghiệm người dùng.

Trong logistics, AI giúp tối ưu hóa tuyến đường vận chuyển, dự báo nhu cầu hàng hóa và nâng cao hiệu suất chuỗi cung ứng. Các hệ thống AI có thể phân tích dữ liệu thời gian thực để xác định tuyến đường nhanh nhất, giảm chi phí vận chuyển và tối ưu hóa kho bãi. Bên cạnh đó, AI cũng được sử dụng trong các kho hàng thông minh, giúp tự động hóa quá trình lưu trữ và phân phối hàng hóa.

AI giúp dự báo và giám sát biến đổi khí hậu bằng cách phân tích dữ liệu vệ tinh, cảm biến để nhận diện xu hướng thời tiết cực đoan, hỗ trợ ứng phó kịp thời. Trong quản lý tài nguyên nước, AI giám sát chất lượng nước, phát hiện ô nhiễm và tối ưu hóa hệ thống tưới tiêu, giúp tiết kiệm nước và nâng cao hiệu suất nông nghiệp. AI hỗ trợ bảo vệ rừng bằng cách phân tích hình ảnh vệ tinh, drone và âm thanh để phát hiện nạn chặt phá rừng, cháy rừng và các hoạt động khai thác trái phép.

Trong quản lý chất thải, AI giúp tự động phân loại rác, tối ưu tái chế và giảm lượng rác thải ra môi trường, nâng cao hiệu quả xử lý chất thải đô thị. AI giám sát ô nhiễm không khí bằng cảm biến thời gian thực, phân tích nguồn gốc ô nhiễm và đề xuất giải pháp giảm thiểu khí thải, cải thiện chất lượng không khí. Trong nông nghiệp, AI tối ưu hóa sử dụng nước, phân bón, thuốc trừ sâu và dự báo sâu bệnh, giúp giảm tác động môi trường và tăng năng suất canh tác bền vững.

PV: Ông nhận định như thế nào về việc xu hướng phát triển công nghệ AI trong thời gian tới?

Ông Đoàn Đức Thuận: Trong suốt bốn thập kỷ qua, chuyển đổi số đã trải qua hai giai đoạn chính. Giai đoạn một bắt đầu từ những năm 1980 với việc doanh nghiệp triển khai phần mềm quản lý nội bộ như ERP, tài chính, logistics nhằm tối ưu hóa vận hành. Sang giai đoạn hai, các công ty không chỉ sử dụng phần mềm mà còn "trở thành" phần mềm, tận dụng các nền tảng SaaS, Cloud, CRM để mở rộng khả năng tương tác với khách hàng và đối tác.

Tuy nhiên, thế giới đang bước vào một kỷ nguyên mới – AI Transformation. Đây không chỉ là một cuộc cải tiến công nghệ mà còn là sự thay đổi về bản chất cách doanh nghiệp vận hành và cạnh tranh. Các hệ thống không còn chỉ là công cụ hỗ trợ mà đã trở thành các đối tác thông minh. Các nền tảng như AI Agents, Large Industry Models (LIMs)… không chỉ tự động hóa mà còn có thể đưa ra quyết định, dự đoán xu hướng và tương tác với khách hàng theo cách hoàn toàn mới.

AI đang dần kết hợp với IoT (internet vạn vật) để tăng cường khả năng giám sát và ra quyết định tự động. Các thiết bị IoT thu thập dữ liệu từ môi trường thực tế, trong khi AI phân tích dữ liệu đó để tối ưu hóa quy trình vận hành. Ứng dụng này đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực như logistics, nông nghiệp thông minh và quản lý đô thị. AI trong sáng tạo nội dung cũng đang phát triển mạnh mẽ, hỗ trợ viết bài, tạo hình ảnh, chỉnh sửa video và tổng hợp âm thanh.

Các công cụ AI có thể giúp doanh nghiệp sản xuất nội dung nhanh chóng, tiết kiệm thời gian và nâng cao chất lượng sản phẩm số. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của AI cũng đặt ra nhiều thách thức về đạo đức, quyền riêng tư và tính minh bạch trong việc sử dụng dữ liệu. Các vấn đề liên quan đến kiểm soát AI, bảo vệ thông tin cá nhân và đảm bảo AI hoạt động công bằng, không thiên vị đang trở thành những chủ đề quan trọng cần được quan tâm.

Chuyển đổi số vẫn là nền tảng với sự xuất hiện của AI giúp nâng lên một tầm cao mới, biến công ty từ những tổ chức vận hành bằng phần mềm sang những thực thể sống với AI. Với bối cảnh này, doanh nghiệp cần sẵn sàng cho một tư duy mới: không chỉ số hóa dữ liệu và quy trình mà còn phải tích hợp AI vào chiến lược cốt lõi để duy trì lợi thế cạnh tranh.

PV: Như ông vừa nói thì việc ứng dụng công nghệ vào các lĩnh vực sản xuất, tài chính, giáo dục và quản lý nhà nước không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh trong khu vực. Vậy cần có chính sách toàn diện như thế nào để thúc đẩy việc phát triển và ứng dụng công nghệ vào mọi mặt đời sống xã hội?

Ông Đoàn Đức Thuận: Ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số là một trong những xu hướng có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến nền kinh tế Việt Nam. Việc ứng dụng công nghệ vào các lĩnh vực sản xuất, tài chính, giáo dục và quản lý nhà nước không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh trong khu vực. Vì thế, cần có chính sách toàn diện để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ, và xây dựng một hệ sinh thái số vững mạnh.

Một trong những bước đi quan trọng nhất là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào quản lý nhà nước, hướng tới chính phủ số. Việc số hóa các dịch vụ công, xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia và sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý hành chính sẽ giúp cải thiện tính minh bạch, giảm thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả điều hành.

Cùng với đó, cần có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho các doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). Việc cung cấp các gói hỗ trợ tài chính, đào tạo nhân lực công nghệ số và tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận các nền tảng AI, Big Data và điện toán đám mây sẽ giúp tăng tốc quá trình số hóa nền kinh tế. Các chương trình đầu tư vào nghiên cứu và phát triển cũng cần được đẩy mạnh để Việt Nam có thể phát triển các công nghệ cốt lõi, giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu công nghệ từ nước ngoài.

Sự phát triển nhanh của công nghệ số kéo theo nhiều nguy cơ về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu. Vì thế cần xây dựng khung pháp lý chặt chẽ về bảo vệ dữ liệu cá nhân, đồng thời đầu tư vào các giải pháp an ninh mạng để bảo vệ hệ thống thông tin quốc gia trước các mối đe dọa từ bên ngoài.

PV: Xin cảm ơn ông.

Bộ Khoa học và Công nghệ là lực lượng nòng cốt hiện thực hóa Nghị quyết 57

VOV.VN - Từ hôm nay (1/3/2025), Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) chính thức hoạt động sau khi hợp nhất hai bộ: Khoa học và Công nghệ với Thông tin và Truyền thông trước đây.

Chính thức “cởi trói”, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học công nghệ

VOV.VN - Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết 193/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.