Phụ nữ “sinh ra để làm việc không tên, không công”?

Báo cáo nghiên cứu “Hướng tới bình đẳng giới tại Việt Nam: Để tăng trưởng bao trùm có lợi cho phụ nữ”, do Cơ quan Liên Hợp Quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) công bố gần đây cho thấy, định kiến giới vẫn đang tồn tại rất nặng nề trong thị trường lao động; phụ nữ được trả lương thấp hơn nam giới và phải làm nhiều việc “không tên” và không được trả công.

“Việc không công” thường dành cho phụ nữ

TS. Marzia Fontana, nhà nghiên cứu độc lập, thuộc UN Women cho biết, định kiến giới trong lao động đã tạo khoảng cách về giới trong thu nhập. Khoảng cách này đã lớn hơn trong khoảng 10 năm trở lại đây, với tỷ lệ thu nhập của nữ bằng 87% so với thu nhập của nam giới (năm 2004) đã xuống còn 80% so với thu nhập của nam giới (năm 2012).

Theo UN Women, ở Đồng bằng sông Hồng, 40% lao động nữ và chỉ có 28% lao động nam làm việc trong nông nghiệp

Phụ nữ được trả lương thấp nhất trong ngành nông nghiệp, dịch vụ giúp việc gia đình có trả lương, khách sạn, nhà hàng; ngành phụ nữ nhận được lương cao nhất là ngân hàng và trung gian tài chính, tuy nhiên số phụ nữ làm trong ngành này chỉ chiếm 1% tổng số lao động nữ.

Theo bà Marzia Fontana, nguyên nhân do sự sụt giảm trong tỷ lệ phụ nữ có chuyên môn kỹ thuật được tuyển dụng, trong khi tỷ lệ này lại đang tăng lên ở nam giới; các ngành học vẫn phân tầng mạnh mẽ về giới. Định kiến còn tồn tại dai dẳng ở các nhà tuyển dụng như các vị trí cao cấp thường hướng tới tuyển dụng nam giới, những ngành nghề đòi hỏi chuyên môn cao, cho thu nhập cao thường ưu tiên nam hơn nữ… Trong khi phụ nữ thường “mặc định” với công việc nhà nông, lao động tay chân, trông trẻ… với những đồng lương ít ỏi.

Giống như ở nhiều quốc gia khác, phụ nữ Việt Nam cũng dành nhiều thời gian hơn để làm công việc nội trợ không được trả công. Gánh nặng này khiến chị em khó có cơ hội tiếp cận vào các công việc được trả công, làm tăng mức độ “stress” của họ.

Theo UN Women, ở mọi nơi trên thế giới, trách nhiệm chuẩn bị đồ ăn, nội trợ, lấy nước, thu lượm nhiên liệu và chăm sóc các thành viên trong gia đình, phần lớn do phụ nữ đảm nhiệm. Số liệu cho thấy: ở Hàn Quốc, phụ nữ sử dụng trung bình hơn 4 tiếng mỗi ngày để làm việc nhà và chăm sóc trẻ, trong khi nam giới chỉ có 47 phút. Tại Việt Nam, phụ nữ trả lời sử dụng 132 phút mỗi ngày để làm việc nhà, trong khi nam giới là 90 phút; trong giai đoạn từ 11 – 14 tuổi, hơn một nửa số bé gái đã tham gia vào việc nội trợ, trong khi 2/3 số trẻ trai không phải “nhúng tay” vào việc này.

Đầu tư vào phụ nữ là đầu tư vào tăng trưởng kinh tế

Bà Shoko Ishikawa, Trưởng đại diện UN Women tại Việt Nam chia sẻ, thực tế cho thấy, mặc dù phụ nữ đang góp một phần lớn trong phát triển kinh tế, việc đạt được mô hình tăng trưởng toàn diện vẫn là một thách thức đối với Việt Nam. Do đó, ưu tiên bình đẳng giới cần phải đặt ở trung tâm của các chính sách phát triển. Đầu tư vào phụ nữ là đầu tư vào tăng trưởng kinh tế. 

Theo bà Shoko Ishikawa, sự hình thành Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) vào cuối tháng 12/2015 và việc ký kết hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) vào cuối năm 2015 là những bước tiến xa hơn của Việt Nam trong quá trình hội nhập sâu rộng với quốc tế.

Sự tham gia của Việt Nam trong những hiệp định thương mại mới này sẽ mở ra hàng loạt các cơ hội tăng trưởng trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong các ngành sản xuất, dệt may và điện tử. Tuy nhiên, kết quả tăng trưởng trong việc làm cho đến nay chủ yếu tập trung vào các công việc không đòi hỏi tay nghề. Các cơ hội về đào tạo, phát triển kỹ năng và thăng tiến trong những ngành nghề này rất hạn chế, đặc biệt đối với phụ nữ.

Ông Layton Pike, Đại diện Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia tại Việt Nam nhấn mạnh: “Chúng ta cần có cách nhìn khác, rằng sự chuyển đổi nhanh chóng của nền kinh tế Việt Nam đang ảnh hưởng tới phụ nữ so với nam giới. Vì vậy, trong chính sách và hành động cần tập trung tạo điều kiện để tất cả mọi người được thụ hưởng công bằng các lợi ích từ việc phát triển kinh tế -xã hội”.

UN Women khuyến cáo, Việt Nam cần chú ý đặc biệt đến mối quan hệ giữa lĩnh vực công việc được trả lương và không được trả lương. Thực tế, các chính sách nên giải quyết các vấn đề này một cách toàn diện. Phụ nữ dành nhiều thời gian hơn cho các công việc chăm sóc không được trả lương so với nam giới, do đó họ chịu gánh nặng kép của cả công việc sản xuất và tái sản xuất.

Bên cạnh đó, cần có một số biện pháp đầu tư hướng tới cải thiện kết cấu hạ tầng vật chất và xã hội có thể giúp giảm gánh nặng công việc chăm sóc không được trả lương của phụ nữ, đồng thời giúp họ có nhiều thời gian rỗi hơn. Những biện pháp như vậy cần được triển khai để đảm bảo phụ nữ có thể được hưởng lợi từ những cơ hội kinh tế một cách bình đẳng như nam giới.

Một đánh giá gần đây về “Các tác động phân bổ của việc làm Việt Nam hội nhập sâu hơn vào Cộng đồng Kinh tế ASEAN” dự báo, khoảng cách giới về lương sẽ rộng hơn trong 10 năm tới, theo đó lương của nam giới sẽ tăng tương đối nhiều. Rõ ràng, cần cải thiện một số chính sách ở một số lĩnh vực như lao động, giáo dục… từ đó ngăn khoảng cách này không được mở rộng./.