Những chuyện tình độc đáo trên cao nguyên

Mảnh đất địa đầu cực bắc Hà Giang từ lâu đã rất nổi tiếng với những nét văn hóa đặc sắc, những câu chuyện tình mang đầy màu sắc huyền thoại hay những phiên chợ vùng cao đầy màu sắc sặc sỡ của váy áo, đồ thổ cẩm, những đêm chợ tình đầy gió, đầy mây và những tiếng sáo, tiếng khèn gọi bạn tình của các chàng trai, cô gái… Cũng chính nơi đây đã hình thành lên những nét riêng và rất độc đáo cho những đêm hẹn hò, yêu đương của đôi lứa vùng cao.

Khau Vai chợ tình

Chuyện kể về một chàng trai người dân tộc Mông yêu cô gái người Giáy, sẽ chẳng có chuyện gì xảy ra nếu hai bộ tộc này không có xích mích và hiềm khích từ trước đó. Đôi trai gái đã đành ngậm ngùi chia tay trong nước mắt. Nơi mà họ đã bỏ trốn đến gặp nhau lần cuối với lời ước hẹn mỗi năm sẽ gặp nhau một lần, nay thuộc xã Khau Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang.

Trai gái xuống chợ

Ngày nay, nhớ lại tích cũ chuyện xưa, cứ đến ngày 27 /3 Âm lịch hàng năm, những đôi trai gái trong vùng có cùng hoàn cảnh (yêu nhau mà không đến được với nhau) lại tìm về với Khau Vai để tìm gặp cố nhân. Nơi đó là chợ tình Khau Vai. Gọi là chợ nhưng vào ngày này, chẳng có người bán và không có người mua, mọi người đến chợ để giao lưu trò chuyện, để thưởng thức tiếng khèn, tiếng sáo và chén rượu ngô thơm lừng, mềm môi như lời một bài hát của họ:

“Chàng ơi xuống núi cùng em

Hãy mang theo ngựa và đi một mình

Em đây tuy chẳng còn xinh

Có ô che nắng, chợ tình phong lưu...”       

Chàng trai ra đi mang theo ngựa, khèn và rượu, cô gái mang theo ô và đồ ăn cho cả hai người. Họ đến tìm nhau trong ngơ ngác giữa chốn đông người. Lặn lội đường xa, để xuống núi, dù có phải vượt qua mấy ngọn núi, mấy cổng trời trong tiết trời giá rét, sương giăng, dù biết rằng chưa chắc đã gặp được nhau trong phiên chợ phong lưu… nhưng họ vẫn đến, vẫn hy vọng và chờ đợi, bởi mỗi năm chỉ có một ngày duy nhất này thôi.

‘‘Anh ở đâu Sơn Vĩ hay Thượng Phùng-Lũng Phù hay Sủng Trà, Giàng Chu Phìn hay Sủng Máng.

 Anh ơi! Hãy ngược dốc 33-đi qua cầu Tràng Hương - Vượt qua Mã Pì Lèng - mà đến chợ với em, anh nhé, anh nhé... lên đây nhé”.

Chợ tình Khau Vai vốn là nơi hò hẹn của những đôi lỡ dở tình duyên, đến nay trở thành nơi gặp gỡ, tìm kiếm tình yêu của thanh niên và cả những người đã có gia đình. Gặp nhau, hai người ngồi tâm sự thâu đêm bên vách đá cho thỏa nỗi mong nhớ bấy lâu. Trai gái trẻ gặp nhau để cùng kết duyên, già thì gặp bạn tình xưa, ai cũng háo hức, nghẹn ngào đến chợ tình tìm lại người xưa và để rồi “Lỡ hẹn phiên này, em sẽ chờ phiên khác”.

Cướp vợ - nét riêng của người Mông

Người Mông ở Hà Giang tập trung chủ yếu ở các huyện vùng núi đá là Đồng Văn, Mèo Vạc, Quản Bạ, Yên Minh… Tục cướp vợ của người Mông đã có từ rất xưa, với ý nghĩa ban đầu thì đây là phong tục văn hóa đẹp và rất nhân văn. Tục cướp vợ là lối mở cho những cuộc hôn nhân gặp nhiều vướng mắc về hoàn cảnh gia đình. Đối với những đôi trai gái yêu nhau mà bị gia đình, dòng họ ngăn cấm hay vì thách cưới quá cao mà không thể lấy được nhau… thì chàng trai sử dụng đến “chiêu bài” cướp vợ mà tục xưa cho phép.

Theo tục cũ, khi một chàng trai và một cô gái thích nhau, hoặc trường hợp đặc biệt hơn là chỉ phía chàng trai có tình cảm với cô gái, chàng trai sẽ nhờ một số bạn bè đi “bắt vợ” cùng mình.

Trai gái vùng cao

Khi bị bắt về nhà chàng trai, cô gái sẽ được ở riêng một phòng trong vòng 3 ngày. Trong thời gian này, chàng trai không được gặp cô gái, mọi chuyện liên quan đến việc thuyết phục cô gái về làm vợ mình đều phải nhờ đến mẹ hoặc chị, em gái. Khi mẹ hoặc chị, em gái của chàng trai đưa váy áo cho cô gái thay, nếu cô gái mặc bộ váy áo đó nghĩa là cô đã đồng ý lấy chàng trai làm chồng. Lúc đó gia đình chàng trai sẽ nhờ người làm mối đến nhà cô gái bàn chuyện cưới xin và chuẩn bị các lễ vật cần thiết theo lễ thách cưới của nhà gái. Cô gái sẽ được làm vía, cúng ma nhà chàng trai.

Nhưng tục cướp vợ cũng tồn tại những mặt trái đáng bị lên án khi cô gái không thích người con trai đó mà gia đình nhà trai dựa vào quyền thế của mình ép duyên, bắt cô gái về làm vợ và  bi kịch về số phận cùng nỗi đau của thiếu nữ đã xảy ra.

Chọc sàn - tín hiệu tình yêu của người Tày

Người Tày tập trung đông nhất ở các huyện vùng núi đất của Hà Giang như: Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên, Hoàng Su Phì, Xín Mần… Trong nhiều câu chuyện về tình yêu, hẹn hò đôi lứa của người Tày ở đây thì tục chọc sàn rủ người yêu đi chơi được xem là độc đáo và đặc trưng nhất. Theo những người Tày thì tục này đã có từ lâu và đến nay còn được một số ít thanh niên Tày sử dụng để tiếp cận và chinh phục người con gái mà không phải qua cửa ải của bố mẹ vợ tương lai khó tính.

Trai bản

Tục chọc sàn của người Tày được bà Thoa giải thích như sau: “Khi người con trai thấy ưng ý một người con gái nào đó thì sẽ tiến hành tiếp cận, tìm hiểu nàng. Tìm hiểu xem nhà nàng ở đâu, tuổi tác, hoàn cảnh gia đình, tìm hiểu vị trí phòng ngủ và giường nằm của nàng... nếu được nàng ưng ý thì buổi tối chàng đến nhà người yêu, nấp dưới gầm sàn nhà, đợi khuya thì dùng gậy chọc vào sàn nhà, nơi người yêu ngủ để gọi nàng ra ngoài tâm sự. Biết đó là tín hiệu của bạn trai gọi mình, cô gái nhẹ nhàng dậy đi ra ngoài và tránh không để cho bố mẹ biết, đến gần sáng sẽ trở về ngủ tiếp”.

Tục chọc sàn cũng xảy ra những chuyện ngoài ý muốn và buồn cười nhất là khi chàng trai chọc nhầm vào nơi ngủ của bố mẹ người yêu!

Trèo cột mỡ - nét xưa trong tình yêu của người Tày

Chèo cột mỡ là tục cũng rất độc đáo trong tình yêu của thanh niên Tày nhưng đến nay tục này đã bị mai một. Bà Hoàng Thị Thoa kể rằng: “Xưa kia nếu trai gái đã có tình ý với nhau, mong được kết duyên và được gia đình hai bên đồng ý, chàng trai sẽ đến nhà cô gái vào đêm khuya và trèo cột để lên phòng cô gái và có thể ngủ qua đêm với người yêu. Nhưng để có được điều đó người con trai sẽ phải trải qua một thử thách rất gian nan. Để vào phòng người yêu, chàng trai phải trèo qua chiếc cột nhà được gia đình bôi đầy mỡ  rất trơn, chiếc cột thông với phòng ngủ và có lối vào, nếu chàng trai đó khéo léo trèo qua được chiếc cột đó thì có thể leo lên phòng người yêu tâm sự và ngủ tại đó luôn”./.