Hà Nội man mác đông về

Trời Hà Nội bâng khuâng những nét phác thảo mùa. Thu chần chừ, vấn vương chia tay trong hương cốm Vòng man mác đồng quê, hương hoa sữa nồng nàn, ngây ngất phố, và màu nắng mật ong say say Tình Yêu. 

Mùa Đông ngập ngừng với mấy cơn gió mùa đông bắc đầu tiên tràn về, lẫn vào từng cơn mưa cùng mưa lá bay đầy trời, kéo theo cái lành lạnh dịu dàng của khoảnh khắc giao mùa, vừa đủ cho những đôi tình nhân tìm hơi ấm tay trong tay bên nhau. 

Lập Đông Hà Nội có gam màu và hương vị đắm say là lạ. Màu vàng nắng của cây, lá, hương phố ở những hàng quà rong dọc vỉa hè mang cho nhiều người đến với Hà Nội, xa Hà Nội nỗi nhớ khó tả.

Ảnh minh họa: Tripadvisor.

Đường Tràng Thi, Quán Thánh và nhiều con đường khác là những rặng bàng đang thay sắc lá. Thỉnh thoảng vài chiếc lá cây rơi xuống trông giống một mảnh nắng vàng lấp lửng khoảng không, nhưng hấp dẫn đến ngẩn ngơ là màu vàng rực của quả bàng chín, treo lủng lẳng trên cành, lâu lâu gió ào qua lại lộp độp rớt xuống gốc. Quả bàng tỏa mùi thơm nhẹ nhàng mà có lẽ chỉ có trẻ em Hà Nội mới gọi đúng tên được. 

Tôi đã từng được nghe kể về kỷ niệm của người Hà Nội với những gốc bàng, mùa quả chín, một thứ quả đặc biệt của tuổi thơ Hà Nội, lấy bao nỗi nhớ ngày lớn lên vào đời. Và đúng là khó quên được cái vị bùi bùi, ngọt ngọt của nhân quả bàng mà những em bé đã mời tôi nếm thử. 

Mang cái hồn nhiên ngây thơ lây từ em bé và quả bàng, tôi ngạc nhiên với một loài cây mang cái tên rất chân quê nơi con phố khá sầm uất ở Hà Nội: Cây Cơm nguội, ở dọc phố Lý Thường Kiệt. Cây cao, thẳng, lá nhỏ, tiết trời đầu đông nhuộm lá thành màu vàng mơ bay rơi ào ào như những giọt mưa nắng đổ xuống phố trong chiều… Rồi bần thần, thầm thắc mắc, ai đặt tên cho loài cây đẹp như thế một cái tên bình dị, khiêm tốn đến vậy. 

Lang thang tiếp…, đến đường Hoàng Diệu. Màu nâu bóng của những quả xà cừ nổi bật trong vòm lá um tùm, như những con mắt đa tình, ấm nồng của người tình bí ẩn lặng ngắm những thiếu nữ môi hồng đi trên phố. 

Loài cây này to, cao lực lưỡng, chắc chắn, lá lúc nào cũng xum xuê, xanh thẫm, rợp bóng, nhưng hoa thì mỏng manh với bốn cánh nâu nhạt như một cái chong chóng đơn côi. Mùa hoa rụng, hàng vạn cái chong chóng hoa xà cừ xoay tít rơi, đậu, vương vào bất cứ ai, bất cứ gì đến tội nghiệp… Nhưng tới quả thì lạ thay, cứng như một viên bi gỗ cứng cáp. Tôi nhặt một quả xà cừ. Màu nâu ấm áp. Tôi nhớ mầu mắt của anh khi chúng tôi đi bên nhau.

Hàng cây xà cừ trên đường Hoàng Diệu. Ảnh: Quang Trung.

Cứ vẩn vơ, mơ màng với cây, với lá phố Hà Nội trong cái lạnh ngọt ngào còn vương chút thu. Tôi dừng chân phố cổ. Mùi bếp núc ấm nóng ngầy ngậy theo gió xộc vào mũi... Ôi! Quẩy nóng! Món quà phố giản dị, hình như chỉ có ở Hà Nội… Chảo dầu đầy ắp sôi lăn tăn trên bếp lửa liu riu không to, không nhỏ. Cứ hai thỏi bột nặn trắng mịn quấn lấy nhau thành một… ngụp lặn trong chảo dầu. Chốc lát, ngả màu vàng rộm, tỏa mùi thơm quyến rũ vô cùng. Cô chủ hàng tròn như cục bột, trắng y bột nặn, má hồng rực, luôn tay nắn, xe bột thả vào chảo… 

Ngồi xuống một cái ghế con con, bên cái bàn bé bé, tò mò nhìn chủ hàng dọn một đĩa quẩy nóng hổi, giòn rụm, một đĩa nhỏ tương ớt, một bát nước mắm pha xinh xinh và mấy miếng dưa góp trên cái đĩa sứ mỏng. Tất cả là sự hòa trộn màu sắc thỏa mãn đôi mắt, và các vị chua, cay, mặn, ngọt, béo, thơm, kích thích tâm hồn ẩm thực của tôi không thể tả được. Quẩy nóng. Một khám phá thú vị về món quà vặt của người Hà Nội. Ấn tượng mùa Đông.

Chưa hết, tôi còn được thưởng thức một món ăn cũng rất mùa Đông phố Hà Nội. Đậu phụ nướng. Miếng đậu trơn mát mịn, mềm non, không giống các loại đậu phụ khác tôi biết. 

Nghe nói, đây là loại đậu phụ Mơ của làng Mai Động nổi tiếng ba mươi sáu phố từ xưa tới nay, và chỉ có đậu Mơ thì mới ra được vị của món quà vặt này, mới đáng đồng tiền để bỏ công ra ngoài trời lạnh ăn quà phố. 

Đậu được phủ một ít muối có trộn gia vị như tiêu, gừng, tỏi, rồi để trên cái vỉ sắt đặt lên bếp than hoa không khói, đượm, nổ lách tách bắn những tia hoa lửa rất đẹp. Lật qua lại vài lần, miếng đậu ươm, bóng, thơm lừng… được dọn trong một đĩa sứ thô trắng ngà, nhìn món ăn rất cổ tích. 

Tôi bắt chước mấy cô cậu học trò ngồi bàn bên cạnh, bốc tay, vừa thổi, vừa ăn, vừa xúyt xoa…. Không hiểu những ai đã đến Hà Nội, ăn thử món đậu phụ nướng này? Nhưng tôi tin, chỉ một lần thôi sẽ nhớ mãi hương vị của nó. Một món ăn giản đơn, bình dân nhưng khi dừng lại ở Hà Nội phố, nó đã mang nét ẩm thực tinh tế kín đáo và thi vị rất Tràng An.

Những ngày đầu Đông ở Hà Nội, tôi đã được nếm nhiều vị ngon, vị lạ của nghệ thuật ẩm thực người Hà Nội. Và để khi trở về phương Nam, muốn tặng tôi một cái hậu trước lúc tạm biệt cho hoàn hảo bức tranh lập Đông Hà Hội, run rủi sao, tình cờ tôi được uống trà (chè) giữa phố cổ Hà Nội. 

Một cái quán chè chén - người Hà Nội gọi thế, giữa phố Hàng Gai, cạnh gốc cây đa mấy trăm tuổi với ông chủ quán hình như không có tuổi. Trà được pha trong cái ấm sành màu đen mun bé bằng nắm tay, chén uống cùng màu và bé tí như cái hạt mít. 

Chẳng biết ông pha thứ trà gì mà khi tôi nhấp chén nước, cái vị trà đắng tê lưỡi làm tôi muốn dội ngược, song kỳ lạ thay, chỉ thoáng một chút bỡ ngỡ, tôi cảm nhận vĩ ngọt ấm lan tỏa ngấm dần vào lưỡi, vào cổ và hình như hương vị trà có chân, khắp người tôi như được vị trà kia sưởi ấm, cái ấm nhẹ nhàng thanh thoát… Ông chủ phác một nụ cười hiền khi quan sát tôi uống chén trà. Rồi ông nhỏ nhẹ nói như đang đắm mình vào một không gian cổ tích. 

Uống trà là một nghệ thuật. Một cuộc trà đúng lễ phải hội đủ những tiêu chí: Nhất thủy (nước pha trà phải ngon), Nhì trà (loại trà tinh túy), Tam bôi, Tứ bình (dụng cụ và cách thức pha trà phải chuẩn), Ngũ quần anh (tri kỉ cùng thưởng trà). Các tiền nhân sành sỏi trong nghệ thuật uống trà ví von: Nước đầu tiên là nước thiếu nữ, thanh khiết, ngọt ngào. Nước thứ hai là nước thiếu phụ, đậm đà, sâu thẳm, đó mới thực sự là hồn cốt tinh túy trong một ấm trà... 

Khi rời quán (chè chén) của ông, trong tôi cứ ẩn chứa câu hỏi, sao ông lại cho tôi thưởng thức hương vị đặc biệt của một loại trà thoảng hương thơm của sương tuyết, danh bất hư truyền, chỉ mọc ở trên các đỉnh núi đá tai mèo quanh năm mây phủ vùng Tây Bắc. Lại kể cho tôi nghe một thú chơi thanh tao quí phái đậm chất nhân sinh Đông phương-nghệ thuật uống, trà đạo người Hà Nội.