Nơi lưu giữ ký ức Hải đội Hoàng Sa

Đảo Lý Sơn (còn gọi là Cù lao Ré), tỉnh Quảng Ngãi là quê hương của Hải đội Hoàng Sa. Chính nơi đây, từ thời những chúa Nguyễn xứ Đàng Trong; Đội Hoàng Sa đã được thành lập và hoạt động. Những binh phu Hoàng Sa đã vượt sóng gió Biển Đông để xác lập chủ quyền của nước Việt ở quần đảo Hoàng Sa.

Tiếp nối các chúa Nguyễn, thời vua Gia Long nhà Nguyễn, sách “Đại Nam thực lục” (Quốc sử quán triều Nguyễn) đã ghi chép 3 lần vua Gia Long phái quân ra Hoàng Sa để thực thi chủ quyền vào các năm 1803, 1815, 1816. Đội Hoàng Sa không chỉ hoạt động ở vùng biển đảo Hoàng Sa mà kiêm quản các đội khác như đội Bắc Hải (Trường Sa), nên phạm vi hoạt động rất rộng khắp các đảo trên Biển Đông cho tới các đảo phía nam đất nước…

Những hoạt động của Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải đã được ghi chép trong lịch sử là những minh chứng rõ ràng, hùng hồn cho thấy chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa - Trường Sa. Đảo Lý Sơn là một bảo tàng sống động về chủ quyền của Việt Nam ở Hoàng Sa và Trường Sa. Hòn đảo có diện tích xấp xỉ 10 km2, nhưng mỗi km2 có một di tích liên quan tới Hoàng Sa - Trường Sa.

Ở Lý Sơn, dường như ký ức về Hải đội Hoàng Sa vẫn còn vẹn nguyên. Cùng với nhiều di tích liên quan đến Đội Hoàng Sa, thì công trình Nhà trưng bày Hải đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải là một không gian lưu giữ toàn vẹn, tổng thể nhất; tái hiện rõ ràng và sống động hình ảnh những binh phu Hoàng Sa hàng trăm năm trước đã giong buồm ra khơi, hướng về Hoàng Sa…

“Hoàng Sa trời nước mênh mông
Người đi thì có mà không thấy về”
(Ca dao)

Đã từng có biết bao nhiêu binh phu Hoàng Sa, những người con đất Việt nằm lại trên biển, nằm lại Hoàng Sa để xác lập và gìn giữ chủ quyền đất nước. Ký ức Hải đội Hoàng Sa được lưu giữ nơi đây là lời tri ân của hậu thế tới tiền nhân, và cũng là để khẳng định một tấm lòng, một tinh thần bất diệt; một lời ước nguyện, và khát vọng Hoàng Sa…

Toàn cảnh công trình Nhà trưng bày Hải đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải

Cận cảnh tượng đài Hải đội Hoàng Sa. Tuợng đài thể hiện nhóm 3 người, trong đó; người đứng giữa là Đề công (đội trưởng nhóm ba thuyền trong một lượt ra Hoàng Sa) mặc áo quan triều đình với tấm bia chủ quyền đề 4 chữ “Vạn lý Hoàng Sa”; hai bên là hai dân binh mang giáo và lưới. Tác giả tượng đài là nhà điêu khắc Hà Trí Dũng. Công trình hoàn thành tháng 9/2009.

Phía sau tượng đài, trên những hình khối tượng trưng cho cánh buồm có dòng chữ “Bản quốc hải cương Hoàng Sa xứ tối thị hiểm yếu”. Nghĩa là: “Cương giới mặt biển nước ta có xứ Hoàng Sa rất là hiểm yếu”; được chép trong sách Đại Nam thực lục (Quốc sử quán triều Nguyễn) - Bính Thân năm Minh Mạng thứ 17 (1836).

Nhà trưng bày Hải đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải. Công trình mô phỏng kiến trúc truyền thống với bộ mái cùng trang trí kiểu thời Nguyễn; hoàn thành tháng 1/2010. Nơi đây trưng bày những hiện vật, tài liệu tái hiện hoạt động của Hải đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải; cùng những hiện vật, tài liệu, hình ảnh liên quan đến quê hương Hải đội Hoàng Sa ở huyện đảo Lý Sơn cùng xã Tịnh Kỳ - huyện Sơn Tịnh và xã Bình Châu - huyện Bình Sơn; và những hình ảnh, tài liệu liên quan đến chủ quyền Hoàng Sa - Trường Sa của Việt Nam.

Mô hình thuyền câu dùng để đi biển của Đội Hoàng Sa (do nghệ nhân Võ Hiển Đạt - xã An Vĩnh, huyện Lý Sơn phục chế).

Khu vực trưng bày những hiện vật liên quan tới hoạt động của Đội Hoàng Sa, được đặt trang trọng ở gian chính giữa.

Bài vị những cai đội và những anh hùng Đội Hoàng Sa.

Linh vị thuỷ binh đội Hoàng Sa.

Bài gỗ khắc chữ “Năm Minh Mạng thứ 17, năm Bính Thân” (1836) do Chánh đội trưởng Phạm Hữu Nhật vâng mệnh triều đình đi ra Hoàng Sa lưu dấu để ghi nhớ (hiện vật phục chế).

Đôi chiếu và nẹp tre binh phu Hoàng Sa mang theo để đồng đội bó và nẹp xác thuỷ táng nếu hy sinh trên biển. Có 7 chiếc nẹp tre tượng trưng cho 7 vía của người đàn ông.

Thẻ tre để ghi tên họ, quê quán, đơn vị các binh phu Hoàng Sa mang theo. Mỗi người cũng có 7 thẻ tre. Thẻ tre sẽ được cài vào bó xác khi thuỷ táng.Thực tế, những binh phu Hoàng Sa khi thuỷ táng trôi trên biển không mấy người về được quê nhà, và số phận những thẻ tre cũng như vậy, đa phần tách khỏi thân chủ vì sóng gió biển khơi.

Lu dùng đựng nước ngọt của binh phu Hoàng Sa khi đi ra đảo.

Những dụng cụ nấu ăn của binh phu Hoàng Sa khi đi ra đảo.

Một góc trưng bày hình ảnh và tài liệu về chủ quyền của Việt Nam với quần đảo Hoàng Sa qua các thời kỳ lịch sử.

Ký ức về Hải đội Hoàng Sa mãi đọng trong tâm thức người dân Lý Sơn và cũng là niềm tự hào, là khát vọng khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa.