Người giữ hồn dân ca Khơ Mú

Người dân ở xã Mường Và, huyện Sốp Cộp, tỉnh Sơn La ai cũng biết chị Mòng Thị Ơi. Vốn có giọng ca mượt mà, đằm thắm, chị Ơi đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng dân ca Khơ Mú. Giọng ca này từ lâu đã trở nên quen thuộc với nhiều người dân ở bản Loọng Ôn, cũng như xã Mường Và- nơi chị Ơi sinh sống.

Chị Ơi năm nay đã ngoài 50 tuổi, nhưng trông chị khá trẻ trung so với tuổi của mình. Trong câu chuyện, chị phấn khởi cho biết, có lẽ có được điều này là nhờ chị rất yêu ca hát.

Điệu múa Vêr guông (Múa Âu eo) uyển chuyển của thiếu nữ Khơ Mú

Sinh ra và lớn lên trên quê hương Mường Và – nơi gạo trắng nước trong nổi tiếng với câu ca “Cơm Mường Và, cá Suối Tấc”, từ nhỏ chị Ơi đã được đắm mình trong dòng sữa ngọt lành của mẹ cùng những bài dân ca Khơ Mú của cha ông. Lớn lên, chị lắng nghe và ghi nhớ từng lời những điệu hát, điệu tơm mà mình từng nghe.

Mỗi lời hát là những lời gửi gắm về tình yêu quê hương, ca ngợi về cuộc sống sản xuất của bà con, về sự đổi mới của quê hương bản làng... Thế rồi, tình yêu với nền dân ca Khơ Mú cũng lớn dần trong chị.

Từ thuở con gái, giọng hát của chị Ơi đã nổi tiếng khắp vùng. Bà con ở bản trên, xóm dưới ai ai cũng thích nghe giọng ca mượt mà, truyền cảm, lời hát gần gũi mà thân thương, bay bổng và lãng mạn của chị. Anh Quàng Văn Bạt, dân tộc Khơ Mú, Phó Chủ tịch HĐND xã Mường Và cho biết: “So với những người khác, giọng hát, phong cách biểu diễn của chị Ơi khỏe khoắn, truyền cảm hơn. Người dân rất yêu thích chị hát”.

Không chỉ say mê hát, chị Mòng Thị Ơi còn tự mình sáng tác rất nhiều bài dân ca Khơ Mú. Chị đã đắm mình trong những giai điệu thiết tha, trữ tình ấy từ thủa nhỏ, nên hát với chị không thể thiếu được, mà nó đã như thức ăn, nước uống trong cuộc sống của chị. Chị Ơi cho biết, dù đang đi đâu, làm gì, nhưng cứ có cảm xúc là chị lại có thể bật ngay ra câu hát.

Chị Mồng Thị Ơi tâm sự: “Từ 14-15 tuổi, tôi đã biết hát rồi. Bà tôi dạy tôi hát từ nhỏ, chỉ dạy một chút thôi là tôi tự biết hết. Bây giờ đang đi chơi ở đâu tôi cũng sáng tác được. Hát đối đáp giao duyên, hát ví, hay mừng nhà mới…, tôi đều có bài sáng tác. Bà con nghe ai cũng thích”.

Hiện nay, trong sổ tay của chị Mòng Thị Ơi đã có hàng trăm bài tơm, trong đó có khoảng trên 100 bài hát cổ chị thuộc lời mà chép lại, cùng trên 100 bài do chị sáng tác.

Chị Ơi cho biết, với đồng bào Khơ Mú, tất cả những lời răn dạy, tâm sự, suy nghĩ về điều gì mà thể hiện thông qua lời hát, lời tơm thì ai cũng thích nghe, lại dễ hiểu, dễ nhớ. Chính vì vậy mà các làn điệu dân ca của người Khơ Mú dù chỉ được truyền miệng nhưng vẫn trường tồn qua thời gian.

Các bài hát mà chị Ơi sáng tác đều xoay quanh những vấn đề hết sức đời thường như: cảm ơn Đảng, Bác Hồ đã cho bà con dân bản có cuộc sống ấm no, bản làng vui đón tết, khuyên dặn con trước khi đi bộ đội, động viên con cháu phấn đấu xây dựng cuộc sống văn minh, tiến bộ…

Năm 2006, Chị Mồng Thị Ơi vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân dân gian và đến nay chị vẫn là người duy nhất ở xã được phong tặng danh hiệu này.

Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn vất vả nhưng chị Ơi rất vui bởi mỗi khi có hội diễn. Ngày hội văn hóa dân tộc ở đâu, chị đều được mời tham gia và giành giải cao. Mong muốn lớn nhất của chị hiện nay là đồng bào dân tộc Khơ Mú đừng ai quên các làn điệu dân ca của dân tộc mình, mà phải cùng nhau gìn giữ, phát huy bản sắc văn hoá của dân tộc./.