Bất ổn về an ninh tại Lybia có thể sẽ kéo dài

Theo TTXVN, ngày 15/1/2013, Italy đã tạm thời đóng cửa lãnh sự quán nước này tại thành phố Benghazi ở miền Đông Libya, sau khi Lãnh sự Guido de Sanctis bị ám sát hụt hồi cuối tuần trước.

Trước đó, Đại sứ Mỹ, xe chở Đại sứ Anh và Văn phòng Hội Chữ thập đỏ quốc tế ở thành phố này cũng bị tấn công. Như vậy, chỉ trong vòng 6 tháng đã có bốn vụ tấn công vào các nhân viên ngoại vụ người nước ngoại, khiến dư luận quốc tế đặt câu hỏi vì sao sự bất ổn về an ninh tại Lybia vẫn kéo dài.

Sự cảnh báo

Ngày 11/6/2012, những kẻ tấn công phục kích đoàn xe của đại sứ Anh ngay bên ngoài tòa đại sứ ở phía Đông thành phố Benghazi và bắn súng phóng lựu đạn ngay phía trước xe khiến hai vệ sĩ bị thương.

Lãnh sự quán Mỹ tại thành phố Benghazi tan tành sau khi bị các phần tử cực đoan tấn công hồi tháng 9/2012 (Ảnh: AP)

Ngày 11/9/2012, trong vụ tấn công vào Lãnh sự quán Mỹ ở thành phố Benghazi, đã làm một nhân viên lãnh sự quán Mỹ đã bị bắn chết và một người khác bị thương.

Cuộc tấn công xuất phát từ sự phẫn nộ của cộng đồng địa phương liên quan đến bộ phim do một nhà hoạt động Cơ đốc giáo Ai Cập, có tư tưởng chống Hồi giáo cực đoan, sản xuất tại Mỹ. Bộ phim có nội dung công kích nhà tiên tri Muhammad của đạo Hồi. 

Các nhân chứng cho biết, những người biểu tình đã dùng súng tự động và súng phóng lựu bắn vào tòa nhà, nơi họ đụng độ với những người Libya được tuyển dụng làm bảo vệ lãnh sự quán.

Bị áp đảo bởi đám đông biểu tình, lực lượng an ninh Libya đã không thể ngăn chặn họ, ông al-Sharef cho biết. Đám đông sau đó tràn vào lãnh sự quán, phóng hỏa và thiêu cháy phần lớn tòa nhà, đồng thời cướp phá đồ đạc.

Ngày 12/1/2013, Lãnh sự Guido de Sanctis đã thoát chết sau khi chiếc xe chống đạn của ông bị một số tay súng phục kích khi ông đang trên đường về nhà. Chiếc xe  bị hư hỏng nặng, nhưng may mắn không ai bị thương trong vụ tấn công này. Chỉ 3 ngày sau đó, Bộ Ngoại giao Italy cho biết, Lãnh sự quán Italy tại Benghazi sẽ ngừng mọi hoạt động, đồng thời rút toàn bộ nhân viên về nước vì “lý do an ninh”.

Italy hiện là nước đầu tư lớn vào ngành công nghiệp năng lượng của Libya và đang nỗ lực xây dựng quan hệ với chính phủ mới ở nước này.

Văn hóa bộ tộc

Các chuyên gia phân tích cho rằng, Libya là bài học buộc phương Tây phải nghiên cứu rõ hơn về văn hóa bộ tộc tại Trung Cận Đông và Bắc Phi. Công việc nghiên cứu, phân tích tổ chức bộ lạc, bộ tộc tại nhiều vùng trong khu vực Trung Đông, Trung Á có tầm quan trọng đặc biệt về địa - chính trị trong thế kỷ XXI.

Vì tại đây, bộ tộc có ảnh hưởng tới hệ thống chính trị, xã hội, kinh tế, nhiều khi đối lập với chính phủ trung ương. Nắm và tiếp cận lãnh đạo các bộ tộc chính có ý nghĩa quan trọng trong quá trình can thiệp quân sự vào Libya trước đây và cả hiện nay, khi đã có chính quyền do Mỹ và NATO dựng lên.

Đối với Syria tình hình còn phức tạp hơn Lybia, không chỉ có sắc tộc mà còn là vấn đề tôn giáo, khu vực và Al-Qaeda. Dân số của Syria chủ yếu là tín đồ Hồi giáo dòng Sunni, nhưng cũng có các cộng đồng thiểu số khác như: Alawite, Shia, Thiên chúa giáo và Druze. Đây cũng là một trong những lý do khiến Mỹ và NATO cho đến nay vẫn không đưa kịch bản Lybia để thiệp quân sự vào Syria.

Lợi ích dầu mỏ

Theo các nhà phân tích, cuộc khủng hoảng Libya thời hậu Gaddafi hiện đang được phân chia làm ba mức khác nhau. Đó là sự đấu tranh giữa các giai tầng với sự khác biệt về sắc tộc và vùng miền; Sự chấm dứt của một chế độ độc tài, một chính phủ mới cần thời gian thử nghiệm với sự chấp thuận của tất cả các bộ tộc; Cần sớm có một cơ chế phân bổ hợp lý trong xã hội đối với lợi nhuận thu được từ dầu mỏ.

Vì thế, cuộc chiến tại Libya đã kết thúc, chế độ hậu Gaddafi đã được hình thành, nhưng tình hình phức tạp về bộ tộc gắn với việc phân chia lợi ích dầu mỏ thì vẫn còn đó. Thắng lợi quân sự đã thuộc về Mỹ và NATO, nhưng lợi ích về kinh tế dầu mỏ có thuộc về họ hay không vẫn còn là câu hỏi khó.

Tuy Libya thời hậu Gaddafi, đã thoát khỏi cuộc xung đột chính trị, xã hội và kinh tế, nhưng những yếu tố mang tính quyết định về giải pháp cho đất nước này vẫn như cũ. Vấn đề dân tộc và tổ chức các bộ tộc mang tính quyết định đối với các nhà lãnh đạo địa phương.

Cuộc “chiến” Libya hậu Gaddafi cho thấy, một thời kỳ mới của các cuộc xung đột vũ trang, các hệ thống truyền thông không rõ ràng về lợi ích kinh tế nhưng cuộc xung đột Libya đã công khai rõ tính minh bạch và tư duy: không ai dấu mục đích cuối cùng của mình là dầu lửa.

Cuộc chiến Libya ban đầu là sự cạnh tranh địa - chiến lược nhưng về sau bộc lộ rõ sự phân chia tài nguyên dầu lửa. Tìm kiếm sự độc quyền về kinh tế, công nghệ nguồn tài nguyên - năng lượng ở các nước hậu “mùa xuân Arab” của các cường quốc.

Vì thế, vấn đề “bộ tộc và lợi ích dầu lửa” tại Trung Đông-Bắc Phi nói chung và Lybia nói riêng vẫn là vấn đề “nóng hổi”, là bài toán cần phải đề cập tới, nhất là các nước có tham vọng địa - chiến lược tại khu vực này./.