Trung Quốc mới đây công bố họ đã ký một thỏa thuận an ninh với đảo quốc Solomon ở Thái Bình Dương. Trung Quốc nói rằng đây là một thỏa thuận có lợi cho đôi bên và hướng tới tạo dựng hòa bình, ổn định trên Quần đảo Solomon – một đất nước bé nhỏ về diện tích và dân số nhưng chứng kiến nhiều cuộc biểu tình bạo lực vào năm 2021.

Tuy nhiên, các nước khác lại có cách nhìn nhận khác.

Bước đi mới của Trung Quốc ở Thái Bình Dương

Australia, New Zealand, và Mỹ cho rằng đây là bước đi mới nhất của Trung Quốc trong cuộc đấu giành ảnh hưởng ở Thái Bình Dương. Một số người thậm chí còn cho rằng động thái này của Bắc Kinh còn có thể đe dọa chính sự ổn định của khu vực.

Một số người quan ngại về khả năng thỏa thuận này có thể hiện thực hóa mối e ngại lớn nhất của Australia: Một căn cứ quân sự của Trung Quốc được xây dựng trên Quần đảo Solomon – căn cứ đầu tiên dành cho Trung Quốc ở Thái Bình Dương. Australia và Mỹ cũng lo ngại đến mức họ đã gửi các phái đoàn tới quần đảo này với hy vọng ngăn chặn thỏa thuận đó. Nhưng Trung Quốc công bố họ đã ký thỏa thuận này vào hôm 19/4/2022, trước khi phái đoàn Mỹ kịp đến đây.

Một số người đứng ngoài cho rằng thỏa thuận đó khiến Australia trở nên ít an toàn hơn, đồng thời đe dọa gây bất ổn thêm cho Quần đảo Solomon – trong nội bộ quốc gia này đã có nhiều ý kiến phản đối chính quyền có mối quan hệ gần gũi với Trung Quốc.

Các chuyên gia cho rằng tình hình này là một trở ngại thực tế đối với Australia và các đối tác của họ, đòi hỏi họ cần lựa chọn một cách tiếp cận khác trước ảnh hưởng gia tăng của Trung Quốc.

Hugh White - một giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Đại học Quốc gia Australia, cho rằng “Australia và Mỹ vẫn chưa thức giấc trước thực tế về sức mạnh Trung Quốc và cách thức ứng phó với thực tế đó”.

Giáo sư White trước đây từng làm cố vấn cao cấp cho Bộ trưởng Quốc phòng và Thủ tướng của Australia.

Theo một tài liệu bị rò rỉ được cho là về thỏa thuận này, Quần đảo Solomon sẽ được phép yêu cầu cảnh sát hoặc quân nhân Trung Quốc giúp duy trì trật tự xã hội hoặc hỗ trợ giảm nhẹ thảm họa.

Thỏa thuận an ninh Trung Quốc-Solomon dường như liên quan đến các vụ biểu tình làm rung chuyển thủ đô Honiara của Quần đảo Solomon vào tháng 11/2021. Biểu tình khi đó một phần là do dân chúng tức giận về quyết định của chính phủ cắt đứt quan hệ với Đài Loan và chuyển sang gắn bó với Bắc Kinh.

Những người biểu tình nhắm vào một số bộ phận trong khu phố của người Hoa ở thủ đô Honiara, khiến Thủ tướng nước này - ông Sogavare phải yêu cầu Australia trợ giúp trong khuôn khổ một hiệp ước an ninh song phương mà hai nước ký vào năm 2017.

Từ góc độ của Quần đảo Solomon, thỏa thuận riêng rẽ với Trung Quốc có vẻ là điều hấp dẫn, vì nó cho phép Solomon đa dạng hóa mối quan hệ an ninh và cải thiện vị thế chính trị trong vùng, theo Tarcisius Kabutaulaka – một nhà khoa học chính trị làm tại Trường Đại học Hawaii (Mỹ) nhưng xuất thân từ Quần đảo Solomon.

Nhưng những người khác lo lắng thỏa thuận này có thể trở thành giai đoạn đầu của một kế hoạch lớn hơn, đó là thiết lập một sự hiện diện quân sự lâu dài của Trung Quốc trên Quần đảo Solomon.

Các bên đã nhanh chóng phản ứng trước tuyên bố hôm 19/4 của Trung Quốc về thỏa thuận đã được ký.

Trong một thông báo chung, Mỹ, Nhật Bản, Australia, và New Zealand cho rằng thỏa thuận đó tạo ra “các nguy cơ nghiêm trọng đối với một Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở”.

Thủ tướng Quần đảo Solomon Manasseh Sogavare đã phải khẳng định vào hôm 20/4 rằng thỏa thuận an ninh nói trên không có nội dung cho phép Trung Quốc thiết lập một căn cứ quân sự. Ông này hối thúc các bên phê phán hãy tôn trọng các lợi ích chủ quyền của đảo quốc. Ông Sogavare nhấn mạnh: “Chúng tôi bước vào thỏa thuận với Trung Quốc trên cơ sở quan sát kỹ và được dẫn dắt bởi lợi ích quốc gia”.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân nhấn mạnh rằng thỏa thuận này là “mở, minh bạch và bao trùm”, đồng thời không “nhắm vào bất cứ bên thứ 3 nào”.

Tuy nhiên, có rất ít chi tiết về những gì đã được ký kết được tiết lộ. Những người ngoài cuộc cho rằng chính điều này là đáng lo ngại.

Dư chấn địa chính trị của thỏa thuận an ninh giữa Trung Quốc và quần đảo Solomon

VOV.VN - Từ góc độ địa chính trị, thỏa thuận an ninh giữa Trung Quốc và Solomon dường như là phản ứng trực tiếp của Bắc Kinh đối với việc thành lập hoặc hồi sinh các nhóm an ninh lớn hơn ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đặc biệt là AUKUS.

Australia trước sức ép phải thích ứng với thực tế an ninh mới

Nhà phân tích Hugh White (Đại học Quốc gia Australia) nói: “Vẫn có nhiều thứ chúng ta chưa biết về nội dung thực sự của thỏa thuận và những gì mà thỏa thuận này sẽ dẫn tới”.

Nhà khoa học chính trị Kabutaulaka nhận định rằng ít có khả năng Trung Quốc sẽ xây một căn cứ quân sự thông thường trên Quần đảo Solomon bởi vì điều đó có thể tạo ra hình ảnh tiêu cực về Bắc Kinh cả trong và ngoài Quần đảo Solomon. Nhưng giới chuyên gia đồng thời cho rằng dù vậy cũng không thể loại trừ việc Trung Quốc sẽ thiết lập hiện diện quân sự theo một hình thức nào đó trên quần đảo.

Kabutaulaka cho rằng nếu Trung Quốc thực sự có khả năng mang tàu bè và quân nhân tới Solomon như thỏa thuận dự thảo được tiết lộ (nhưng chưa được kiểm chứng) thì không có nhu cầu thực sự về một căn cứ quân sự cụ thể.

Trong khi đó, Mihai Sora – một chuyên gia về chính sách đối ngoại của Australia ở Thái Bình Dương tại Viện nghiên cứu Lowy, nêu trường hợp đất nước Djibouti đã ký một thỏa thuận an ninh liên quan đến một căn cứ hải quân mà Bắc Kinh gọi là một cơ sở hậu cần.

Triển vọng xuất hiện một căn cứ Trung Quốc ở Thái Bình Dương thực sự gây bất an cho Mỹ - quốc gia cũng có các căn cứ quân sự trong khu vực đang có tầm quan trọng lớn hơn về mặt chiến lược trong bối cảnh Trung Quốc mở rộng hiện diện quân sự trên Biển Đông. Australia cũng thấy bất an do đối mặt với khả năng tàu bè Trung Quốc sẽ đậu cách nước họ không xa – Solomon chỉ cách bờ biển Đông Bắc của Australia có 1.600km.

Theo Kabutaulaka, do thỏa thuận này mà Australia có thể rơi vào thế mất an toàn hơn.

Còn Hugh White cho rằng, đối với Australia, một căn cứ quân sự Trung Quốc tại quốc gia nhỏ bé Solomon chỉ trở thành vấn đề lớn khi nổ ra xung đột với Trung Quốc.

Việc thiếu công khai về chi tiết thỏa thuận an ninh Solomon - Trung Quốc không chỉ gây quan ngại cho các đối tác quốc tế của Quần đảo Solomon mà còn tạo thêm các chỉ trích trong nội bộ nước này.

Matthew Wale – thủ lĩnh phe đối lập tại Solomon, nói: “Tôi thấy rõ ràng rằng phần lớn người dân thường Solomon không muốn có một căn cứ ở đây, thậm chí cả thỏa thuận này. Đa số không muốn Trung Quốc ở đây chút nào”.

Một số người phán đoán bản thân thỏa thuận song phương này có thể làm trầm trọng thêm căng thẳng giữa những người ủng hộ và phản đối quan hệ gần gũi hơn với Trung Quốc.

Kabutaulaka cho rằng cũng cần nhìn vào các thách thức nội bộ đã dẫn tới các cuộc biểu tình ở Quần đảo Solomon vào tháng 11/2021. Các thách thức đó bao gồm bất bình đẳng kinh tế giữa các cư dân trên đảo.

Nhưng thỏa thuận an ninh cũng chỉ ra rằng cách tiếp cận của Australia và đồng minh trong khu vực là chưa ổn lắm.

Australia đã từ lâu nói về “gia đình Thái Bình Dương”. Nhưng theo Giáo sư White, nước này ít chú ý tới Thái Bình Dương trừ phi có các vấn đề về an ninh. Ngoài ra, Australia và các đồng minh vẫn bị mắc kẹt trong quá khứ, với ý nghĩ mình có thể giảm quyền lực của Trung Quốc và duy trì vị thế thống trị trong khu vực.

Ông White cho rằng vài năm qua, Australia chạy theo hướng cố gắng ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc nhưng cách tiếp cận này không hiệu quả, và Australia nên học cách sống chung với thực tế sức mạnh Trung Quốc đang lên, bao gồm cả việc Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng ở Tây Nam Thái Bình Dương./.