Chuyện về đôi tác giả ca khúc “Cảm xúc tháng Mười”

Căn phòng trên tầng ba khu nhà phía bên trái nhìn từ cổng vào là nơi làm việc của biên tập các buổi phát thanh “Thành thị Miền Nam”, “Nông thôn Miền Nam”,“Binh địch vận”… Anh Trương Phú Xuân, người Quảng Nam chuyên viết bài ca vọng cổ dành riêng cho binh lính “ngụy quyền Sài Gòn”, hay rủ tôi lên phòng làm việc để trao đổi hướng viết, cách viết. Nhiều tối chúng tôi ngủ luôn trên bàn làm việc với các anh Tạ Hữu Yên, Nguyễn Thành, Huy Sô, Văn An… Ai viết được tác phẩm nào mới là đọc và hát cho nhau nghe.

Anh Tạ Hữu Yên sau khi đọc bài thơ “Cảm xúc tháng Mười” thì cả hai anh Văn An và Nguyễn Thành đều giành lấy phổ nhạc. Anh Trương Phú Xuân bèn đề nghị bốc thăm ai thắng sẽ được nhạc phổ. May mắn thuộc về anh Nguyễn Thành.

Nhạc sĩ Nguyễn Thành và nhà thơ Tạ Hữu Yên

Sau một tuần chúng tôi gặp lại nhau. Nhạc sĩ Nguyễn Thành gửi tôi một bản bài hát “Cảm xúc tháng Mười” để đưa đến cho nghệ sĩ Kiều Hưng tập trước chờ ngày thu thanh. Tối chủ nhật sau đó, nhạc sĩ Triều Dâng, Nguyễn Thành và tôi cùng Kiều Hưng có mặt tại phòng thu lớn ở 58 Quán Sứ.

“Không thể nói trời không trong hơn

Và mắt em xanh khác ngày thường

Khi đoàn quân kéo về mua thu ấy

Nhịp trống rung ba mươi sáu phố phường”

Ngày 10/10/1954, chúng ta tiến về giải phóng thủ đô Hà Nội. Đoàn quân chiến thắng cùng cán bộ, đồng bào ra đi từ ngày nổ súng “Cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh” 19/12/1946, sau 8 năm kháng chiến gian khổ, đoàn quân đã trở về trong khung trời phấp phới cờ đỏ sao vàng và trong vòng tay ấm áp của nhân dân Hà Nội giữa một ngày nắng đẹp đầy hoa, tạo nhiều cảm xúc.

Nhà thơ cũng như nhạc sĩ trong “Cảm xúc tháng Mười” không muốn làm cái công việc tả cảnh đón mừng vốn dĩ đã là một cảnh tượng huy hoàng, nhộn nhịp, bởi khi hồn thơ lắng đọng thì nét nhạc cũng thể hiện tâm tình. Sau những năm ra đi giờ trở về, tuy vẫn còn trong tuổi thanh xuân, nhưng cái sôi nổi của tuổi trẻ đã nhường lại cho nỗi xúc động đi vào chiều sâu, qua luyện rèn trong gian khổ, trong niềm tự hào và trong chiến đấu. Hôm nay trở về, cả mẹ lẫn con, có ai còn, ai mất trong ngày gặp mặt?

Vượt lên hàng đầu là các mẹ mong tìm thấy con mình trong đoàn quân chiến thắng. Nét nhạc ở đây càng sâu lắng trong điệu thứ ấm áp chân tình lâng lâng và xao xuyến.

“Mẹ đứng hàng đầu rưng rưng nước mắt.

Xốn xang mẹ thầm gọi các con

Anh chiến sĩ mến thương nhìn mẹ

Nghe niềm vui ấm cả tâm hồn”

Bao nhiêu kỷ niệm trong ký ức ngày nào lại hiện về. Đó là cái đêm rút lui khỏi vòng vây quân giặc để bảo toàn lực lượng. Biết bao người ra đi, trong đó có cả bà mẹ bế đứa con mới sinh ra trong lửa khói. Vượt qua gầm cầu Long Biên lặng lẽ, trong lúc trên mặt cầu đèn vẫn rực sáng và từng toán quân giặc vẫn đi lại tuần tra mà không hề hay biết. Cái đêm rút lui thần kỳ ấy đã để lại niềm tin hát khúc khải hoàn:

“Đêm, cái đêm rút qua gầm Cầu

Anh đã hẹn ngày mai trở lại

Sóng sông Hồng vỗ bờ hát mãi

Đỏ niềm tin là khúc khải hoàn ca”

Mùa thu trong xanh, năm cửa ô Hà Nội rộng mở đón đàn con trở về. Nhịp điệu âm nhạc đã nhanh hơn, rộn ràng hơn. Nó chuyển động như nhịp thở của thơ, khi còn vương vấn những xúc cảm của ký ức, và cảm xúc như được nhân đôi trong lâng lâng và say đắm:

“Một sớm thu trong đất thắm sao vàng

Năm cửa ô xòe năm cánh rộng

Đoàn quân về nhấp nhô như sóng

Những ngôi nhà dường muốn cao thêm

Tháng Mười ấy là khúc ca say

Khúc ca mở những chiến công đầy”

Đã gần 40 năm kể từ ngày truyền đi trên làn sóng của Đài TNVN ca khúc “Cảm xúc tháng Mười”. Thơ gọi nhạc, nhạc nâng thơ… những cảm xúc chân thành và lắng đọng ấy của đôi tác giả luôn luôn chiếm được cảm tình của hàng triệu trái tim qua thư thính giả gửi về Đài đề nghị được nghe lại tác phẩm.

Những ngày mùa thu này, tôi nhớ đến nhạc sĩ Nguyễn Thành (1930 – 2002, quê ở Hà Nam) người nổi tiếng với hai ca khúc “Qua miền Tây Bắc” và “Cảm xúc tháng Mười”; nhớ đến nhà thơ Tạ Hữu Yên (1927 – 2013, quê ở Ninh Bình) người nổi tiếng với hàng trăm bài thơ được phổ nhạc. Vui buồn có nhau, chúng tôi đã từng công tác cùng duyên nợ với phát thanh - truyền hình, nơi địa chỉ quen thuộc 58, Quán Sứ đầy kỷ niệm của một thời để nhớ…/.